Χρήστος Βαρβαντάκης, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος, Goldsmiths College
Το παιδί 17 ετών που θα ψηφίσει για πρώτη φορά, αναρωτήθηκε πρόσφατα ο Κυριάκος Μητσοτάκης, το ενδιαφέρει το 1963; Στην πολλαπλά προβληματική αυτή πρόταση, ας μείνουμε για αρχή στο ότι, το σημαντικό απ’ ότι φαίνεται είναι η αναφορά στο χαρακτηριστικό του 17 χρόνου ως ψηφοφόρου, όχι ως πολίτη εν γένει, όχι σαν άτομο μορφωμένο και υπό διαμόρφωση. Η επίκληση στην ταυτότητα του ψηφοφόρου είναι πραγματικά ανατριχιαστική. Δεν φαίνεται να ενδιαφέρει το παιδί 17 ετών σαν νέος, σαν παιδί, σαν άνθρωπος, σαν πολίτης, παρά σαν ψηφοφόρος, έτσι ώστε εκθέτει το άγχος και την ατζέντα του κόμματος του σχετικά με το πως θεωρούν ότι πρέπει να προσεγγίσουν τους νέους.
Στο κυνικό αυτό ερώτημα που θέτει όμως εκφράζεται εκ παρεκτροπής και κάτι πολύ πιο επικίνδυνο, για πολλοστή φορά: η αμφιβολία του στις ικανότητες των νέων ως δρώντα υποκείμενα. Είναι οι νέοι ικανοί να αποφασίσουν σχετικά με την ταυτότητα φύλου που επιθυμούν; Είναι ικανοί να ψηφίσουν; Να έχουν ιστορική μνήμη και αυτή να διαμορφώνει την πολιτική τους συνείδηση; Ο συντηρητικός νεοφιλελευθερισμός στην Ελλάδα όπως αυτός εκφράζεται από τον λόγο του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης φαίνεται να πιστεύει πως όχι.
Προηγουμένως, σε συζήτηση στη βουλή σχετικά με το νομοσχέδιο για την ταυτότητα φύλου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε εκφέρει τη γνώμη πως οι νέοι είναι ανίκανοι να αποφασίζουν σχετικά με την ταυτότητα φύλου τους, επικαλούμενος ως μοναδικό επιχείρημα ένα περιστατικό που του διηγήθηκε κάποιος ανώνυμος γιατρός, σχετικά με κάποιον νέο 15 ετών, ο οποίος ήθελε να προβεί σε επαναπροσδιορισμό του φύλου του κατά την υπόδειξη κάποιου εξωγήινου που συνάντησε στον Υμηττό. Την ιστορία, είπε τότε ο κ. Μητσοτάκης, του την μετέφερε κάποιος από τους γιατρούς που συμβουλεύτηκε.
Η τοποθέτηση του ζητήματος σε μια αποκλειστικά ιατρική βάση αποτελεί βεβαίως μια επιθετική βίο-πολιτική πράξη. Αλλά, και ποιοι ήταν αυτοί οι ανώνυμοι γιατροί – που με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν για να γνωμοδοτήσουν και να συμβουλέψουν την αξιωματική αντιπολίτευση σχετικά με το ζήτημα; Και, αν υποθέσουμε ότι υπήρξε μια σοβαρή επιστημονική επιτροπή που γνωμοδότησε επί του θέματος, αυτό μόνο το επιχείρημα κράτησε η αξιωματική αντιπολίτευση απ’ όσα ενδεχομένως άκουσαν; “Μίλησα με έναν από αυτούς για να πληροφορηθώ καλύτερα την ουσία του προβλήματος”, δήλωσε. Όμως, το πρόβλημα έγκειται ήδη στην ορολογία που χρησιμοποιεί – ήθελε να καταλάβει καλύτερα την ουσία του “προβλήματος”, όχι ας πούμε του “ζητήματος”. Για αυτόν επρόκειτο για ένα εκ των προτέρων ‘πρόβλημα’, οπότε και εξέλαβε τόσο κακές απαντήσεις όσο και ο καθένας που ξεκινάει να ερευνήσει κάτι έχοντας ήδη σχηματίσει άποψη για το αποτέλεσμα της έρευνας του.
Όταν τέθηκε στη βουλή το ζήτημα του δικαιώματος ψήφου στα 17, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αντιστάθηκε σθεναρά, και τοποθετήθηκε ειρωνευόμενος λέγοντας ότι “Γιατί όχι από τα 16;” και συνέχισε λέγοντας ότι: “παντού στον κόσμο με εξαίρεση τη Βόρεια Κορέα ψηφίζουν από τα 18” και ότι βασικά σε δικτατορίες ψηφίζουν κάτω από τα δεκαοκτώ – αγνοώντας ίσως τον εκλογικό νόμο χωρών όπως η Μάλτα ή η Αυστρία. Εδώ δεν αναφέρει ποιες ήταν οι πηγές του.
Στην πιο πρόσφατη τοποθέτηση του για ζητήματα των νέων, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης αμφισβήτησε το αν οι νέοι έχουν ή αν μπορούν ή αν θέλουν τέλος πάντων να έχουν ή όχι ιστορική μνήμη. Η επιχειρηματολογία του αυτόκλητου αυτού ομιλητή στην περίπτωση αυτή δεν είχε καθόλου να κάνει με τους νέους, αλλά με τη δική του μνήμη, την οποία φαίνεται να θεωρεί αξιόπιστη πηγή αν όχι εθνικό θησαυρό. “Έπρεπε να αναζητήσω λίγο στη μνήμη μου” μας λέει, μιλώντας για τον εαυτό του περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, και την όπως φαίνεται αδύναμη ή επιλεκτική του μνήμη.
Μια φωνή αυθεντίας, η οποία διαλέγει να μιλάει για τους νέους, αντί να τους συνδιαλέγεται. Εκτός φυσικά εάν προσμετρά ως συνδιαλλαγές τις επισκέψεις της νεολαίας της ΝΔ στον πρόεδρο του κόμματος – στην τελευταία τουλάχιστον από τις οποίες η επιτροπή αποτελούνταν αποκλειστικά από άντρες. Υποθέσεις μόνο μπορούμε να κάνουμε για τι φαντάζονται ο Μητσοτάκης και οι συνεργάτες του για τους νέους. Το ‘παιδί’ παρουσιάζεται ως άβουλο, ανώριμο και ανίκανο να αποφασίσει ή να δράσει – στερημένο από την ικανότητα για εμπρόθετη δράση (agency). Δεν αποτελεί βέβαια αποκλειστική στάση του προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αφού για παράδειγμα και ο προκάτοχος του είχε εκφέρει αντίστοιχες απόψεις – όπως για παράδειγμα στο προεκλογικό σποτ του 2015 που ζητούσε από ένα αγόρι να πάει να πει στον πατέρα του ότι χτίζουν κάποιο γήπεδο[1].
Εάν όμως τους ενδιαφέρουν πράγματι οι νέοι ή τα παιδιά, θα ήταν σοφό να συμβουλευτεί πηγές άλλες από τη μνήμη του ή ανώνυμους γιατρούς, ή ακόμα και τους (κατά κανόνα άντρες) εκπρόσωπους της νεολαίας του κόμματος του που κατά καιρούς συναντά. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, όπου για παράδειγμα στο άρθρο 12 μιλά για το δικαίωμα των παιδιών στο να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που τα αφορούν, αποτελεί ίσως μια καλή αρχή.
[1] Για μια ανάλυση του εν λόγω προεκλογικού σποτ, εδώ: https://connectorsstudy.com/boys-football-politics/