Του Στέλιου ΟΡΦΑΝΟΥ*
Η «απελευθέρωση της Ενέργειας», δηλαδή, η πλήρης ιδιωτικοποίηση της παραγωγής και διαχείρισης της ηλεκτρικής ενέργειας και των κάθε είδους καυσίμων για τις μεταφορές, αλλά και παράλληλα η μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές πετρελαίου, είναι κεντρικός στόχος των ευρωπαϊκών μονοπωλίων και των «θεσμών» τους στο Πρόγραμμα «Ευρώπη 2014 – 2020».
Στην Ελλάδα, ο στόχος αυτός προωθείται, από τη μια, με την παραπέρα ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, του κεντρικού κρατικού φορέα που υπήρχε. Από την άλλη, με την εξαρχής ανάθεση της παραγωγής και διαχείρισης Ενέργειας από νέες πηγές σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, διαφόρων μεγεθών. Που βέβαια μετά τα πρώτα πειραματικά στάδια της παραγωγής, με τη διάχυση του επιχειρηματικού ρίσκου στους μικρούς, παίρνει το δρόμο της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίων σε λίγα χέρια.
Στο πλαίσιο αυτό – και όχι από εκδήλωση οικολογικής και περιβαλλοντικής ευαισθησίας – αντιμετωπίζεται και προωθείται η παραγωγή Ενέργειας από εναλλακτικές πηγές, τις λεγόμενες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας – ΑΠΕ: Από τον ήλιο, τον αέρα και από «βιομάζα».
Ιδιωτικές εγκαταστάσεις ή «πάρκα» με φωτοβολταϊκά, ηλιοθερμικά και «αιολικά πάρκα» με ανεμογεννήτριες – με άδεια από τη ΔΕΗ και το κράτος – έχουν «φυτρώσει» σε κάμπους και βουνά σε όλη την Ελλάδα πολύ πριν από το 2010.
Eurokinissi |
Η ιδιωτικοποίηση καθιερώθηκε σ’ αυτούς τους τομείς από τη γέννησή τους. Ετσι ώστε να αποδεχτεί εξαρχής η «κοινή γνώμη» ότι πρόκειται για αντικείμενο των ιδιωτικών επιχειρήσεων με επόπτη και εξασφαλισμένο πελάτη το Δημόσιο. Αλλά και για να αποφευχθούν μελλοντικά οι ενοχλητικές για το κεφάλαιο λαϊκές αντιδράσεις στις ιδιωτικοποιήσεις δημόσιας περιουσίας.
Το πλήθος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιήθηκε σε πρώτη φάση, είτε απορροφήθηκαν στην πορεία, είτε βρέθηκαν σε θέση πλήρους εξάρτησης από μονοπωλιακές επιχειρήσεις και τις τράπεζες.
Με τον ίδιο τρόπο, ενεργοποιήθηκαν οι διαδικασίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα (ή βιοαέριο, ή βιοκαύσιμα, ή βιορευστά κ.λπ.), δηλ., από καύσιμα βιολογικής προέλευσης.
Η Διεύθυνση Διαχείρισης Νησιών του ΔΕΔΔΗΕ (ιδιωτικοποιημένο κομμάτι της ΔΕΗ) ανακοίνωσε την «απελευθέρωση» της παραγωγής 30 MW (στην Κρήτη 15 MW) και κάλεσε να υποβάλουν αιτήσεις οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές για εγκατάσταση Μονάδων Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από βιομάζα – βιοκαύσιμα, στα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη.
Ηδη από τις 8-1-2014, ο ΔΕΔΔΗΕ ξεκίνησε να δέχεται αιτήσεις από ενδιαφερόμενους επενδυτές, είτε για σταθμούς που ήδη διαθέτουν άδεια παραγωγής (ισχύος μεγαλύτερης του 1MW) ή είτε για σταθμούς που απαλλάσσονται από την υποχρέωση λήψης άδειας παραγωγής (ισχύος μικρότερης του 1ΜW).
Eurokinissi "google ad" |
Προηγούμενα, το 2012, είχε δοθεί άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο στη γνωστή CRETAFARMS.
Το θεσμικό πλαίσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από εναλλακτικές πηγές (Ανανεώσιμες Πηγές – ΑΠΕ και από βιομάζα) υπήρχε στην ΕΕ από το 2001, στο πλαίσιο του στόχου μείωσης της εξάρτησης από τις εισαγωγές πετρελαίου (Οδηγίες 2001/77/ΕΚ και 2003/30/ΕΚ).
Ο στόχος αρχικά ήταν να φτάσει το 2010 το ποσοστό της παραγόμενης Ενέργειας στην ΕΕ από εναλλακτικές πηγές στο 5,75% του συνόλου, από 2% το 2005.
Στους ρυθμούς προώθησης αυτού του στόχου επιδρά σημαντικά τόσο η καπιταλιστική κρίση γενικά, όσο και τα πολιτικά – στρατιωτικά παιγνίδια με τους δρόμους μεταφοράς καυσίμων και Ενέργειας στην περιοχή μας και οι αυξομειώσεις της τιμής του πετρελαίου.
Για την Κρήτη, υποβλήθηκαν αρχικά στον ΔΕΔΔΗΕ 120 αιτήσεις για παραγωγή 65MW. Από αυτές οι περισσότερες εταιρείες δεν έδωσαν συνέχεια στην αρχική τους αίτηση.
Προϋπόθεση για κάθε άδεια είναι η έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, μετά από γνωμοδότηση της αιρετής Περιφέρειας.
Πόσο προχώρησε αυτή η διαδικασία μέχρι σήμερα;
Στην Περιφέρεια Κρήτης (αποκεντρωμένη και αιρετή) υποβλήθηκαν μέσα στο 2014 μόνο 18 ΜΠΕ (16 για Ηράκλειο και 2 για Λασίθι – Σητεία) για μονάδες παραγωγής 12,9MW. Από τις 18 αιτήσεις οι 6 προέρχονται από 1 εταιρεία και οι 4 από άλλες 2 εταιρείες.
Οι υπόλοιποι υποψήφιοι επενδυτές δεν συνέχισαν (προς το παρόν;) για διάφορους λόγους. Δεν υποβλήθηκαν αιτήσεις από Χανιά – Ρέθυμνο.
Το 2015, μέχρι τώρα, έχουν υποβληθεί επτά (7) ΜΠΕ κυρίως από τα Χανιά.
Η αιρετή Περιφέρεια έδωσε σε όλες αρνητική γνωμοδότηση με πρόσχημα τις διάφορες ελλείψεις δικαιολογητικών. Αντιδράσεις υπήρχαν και από δημοτικούς παράγοντες. Αυτή η στάση δεν πρέπει να ερμηνευτεί ως πολιτική διαφωνία ουσίας. Απλά η πολιτική ηγεσία της Περιφερειακής και Τοπικής Διοίκησης κρατά αποστάσεις για λόγους τακτικής (αποφυγή πολιτικού κόστους ή επιδίωξη ανταλλαγμάτων).
Η αποκεντρωμένη Διοίκηση έδωσε περιβαλλοντική έγκριση μέχρι τώρα σε εννιά (9) ΜΠΕ, πριν και μετά τις βουλευτικές εκλογές. Οι αιτήσεις αυτές πήγαν μετά στον ΔΕΔΔΗΕ που είναι τώρα στο στάδιο να δώσει τις τελικές άδειες εγκατάστασης.
Στις μέρες μας, η αύξηση των ενεργειακών αναγκών διασταυρώνεται με την τεράστια αύξηση που έχουν σε όγκο τα υπολείμματα ή παραπροϊόντα βιολογικής προέλευσης από διάφορους κλάδους της παραγωγής (στο εξής τα ονομάζουμε «πρώτη ύλη»). Γι’ αυτά υπάρχει πρόβλημα διαχείρισης και διάθεσης. Τόσο με τα αστικά, βιομηχανικά κ.λπ., όσο με τα αγροτικά απόβλητα και απορρίμματα.
Είναι οξύ το θέμα – αλλά έχει και οικονομικό ενδιαφέρον για το κεφάλαιο – της ανάκτησης της μεγαλύτερης δυνατής ποσότητας υλικών κατάλληλων για άλλες χρήσεις – μία απ’ αυτές είναι η παραγωγή Ενέργειας – με τη μεγαλύτερη δυνατή μείωση των τελικών υπολειμμάτων που θα πάνε για υγειονομική ταφή.
Λόγω της μεγάλης ποικιλίας και διαφορετικότητας στη σύνθεση της «πρώτης ύλης», υπάρχουν σήμερα αρκετές τεχνολογίες και τεχνικές επεξεργασίας. Αυτές ποικίλλουν στις επιπτώσεις που έχουν στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Ποικίλλουν, επίσης, στο κόστος και στη σχέση κόστους – ενεργειακής απόδοσης, σε σύγκριση με τα κλασικά καύσιμα.
Για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα και βιοαέριο (δηλ., υπολείμματα ή παραπροϊόντα της αγροτικής παραγωγής κ.λπ.) το θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας στηρίχτηκε στους Ν. 3423/2005, Ν. 3653/2008, Ν. 3769/2009, που βέβαια κατοχυρώνουν και ενισχύουν την παραγωγή από ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Επιστημονικά, τεχνικά αλλά και οικονομικά έχει πολύ ενδιαφέρον η ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων ή παραπροϊόντων της αγροτικής παραγωγής. Είναι αντίστοιχο με την αξιοποίηση των αστικών αποβλήτων και απορριμμάτων για την ανακύκλωση και την παραγωγή Ενέργειας από το βιοαέριο.
Για τον αγροτικό χώρο, ιδιαίτερα στην Κρήτη, έχει μεγάλη σημασία η επεξεργασία του κατσίγαρου των ελαιουργείων που είναι εξαιρετικά ρυπογόνος, η επεξεργασία κλαδιών, φύλλων, καλαμιών που σήμερα οδηγούνται σε καύση, κ.ά.
Σημειώνουμε πως σε αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, εμφανίστηκαν καλλιέργειες ποικιλιών αγροτικών προϊόντων (π.χ. καλαμπόκι κ.ά.) που προορίζονται απ’ ευθείας για βιοκαύσιμα.
Εμφανίστηκαν εταιρείες που προτείνουν ως πρώτη ύλη εισαγόμενα «βιορευστά», όπως τηγανόλαδα κ.ά.
Τεχνικές και τεχνολογίες που αυξάνουν την ενεργειακή απόδοση, περιορίζοντας αποτελεσματικά τη ρύπανση και τον όγκο των υπολειμμάτων, έχουν αναπτυχθεί αρκετές τα τελευταία χρόνια. Την εφαρμογή τους όμως καθόλου δεν μπορεί να την εγγυηθεί ούτε ο κάθε επιχειρηματίας ούτε το καπιταλιστικό κράτος, παρά την υποτιθέμενη αυστηρότητα των όρων περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ετσι κι αλλιώς, αυτό που κυριαρχεί κατά την αδειοδότηση είναι ότι «πρέπει να βλέπουμε ευνοϊκά τις επενδύσεις», ενώ μετά την αδειοδότηση είναι ανύπαρκτοι οι έλεγχοι για την τήρηση των όρων που έχουν τεθεί.
Ετσι, δικαιολογημένα ο κόσμος έχει επιφυλάξεις τόσο λόγω μη ενημέρωσης, όσο και λόγω μη τήρησης στην πράξη των θεωρητικών προδιαγραφών από τους επενδυτές και το κράτος.
Η δική μας άποψη στο θέμα ξεκινά από τη στρατηγική μας θέση ότι δεν υπάρχουν λύσεις για τις λαϊκές ανάγκες μέσα στον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης και στην ΕΕ. Αυτός ο δρόμος οδηγεί στο δυνάμωμα του μεγάλου κεφαλαίου με αντιλαϊκές πολιτικές και μέτρα.
Η πάλη για παρεμπόδιση ή ματαίωση σχεδίων του κεφαλαίου σήμερα μπορεί να έχει κάποια αποτελέσματα, έστω και προσωρινά, μόνο στο βαθμό που δένεται με την πάλη για την ανατροπή του, για την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, για τη λαϊκή εξουσία.
Ειδικά ο τομέας της Ενέργειας και των καυσίμων είναι τόσο μεγάλης στρατηγικής σημασίας για το λαό και τη χώρα, που το εργατικό – λαϊκό κίνημα πρέπει από σήμερα να παλεύει να επιβάλει την παρεμπόδιση κάθε «απελευθέρωσης» και ιδιωτικοποίησης, την απαγόρευση ανάμειξης των μονοπωλιακών επιχειρηματικών ομίλων σε σύνδεση με την πάλη για ενιαίο φορέα Ενέργειας κοινωνικής ιδιοκτησίας. Η μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές πετρελαίου και την παραγωγή Ενέργειας με ανάπτυξη και των εναλλακτικών μορφών, από κοινωνικοποιημένο φορέα, θα είναι επίσης στόχος μιας λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα.
Η άποψή μας για τις εγκαταστάσεις βιομάζας πρέπει να παίρνει υπόψη ενιαία,διαλεκτικά, το τρίπτυχο:
- Ιδιοκτησιακό (φορέας χρηματοδότησης – διαχείρισης)
- Τεχνολογία (μέθοδος)
- Χωροθέτηση
Θα παίρνει υπόψη επίσης και την επίδραση του τρίπτυχου στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Με το ίδιο τρίπτυχο καθορίζουμε τη θέση μας και σε άλλα μεγάλα ζητήματα όπως απορρίμματα, νερό κ.ά.
Κυρίαρχο θεωρούμε το ιδιοκτησιακό, ότι δηλ., αποκλειστικός ιδιοκτήτης, συνολικός διαχειριστής της Ενέργειας από την παραγωγή έως τη διάθεση στην κατανάλωση λέμε ότι πρέπει να είναι ο κοινωνικοποιημένος τομέας της οικονομίας.
Και για σήμερα υποστηρίζουμε την πλήρη απαγόρευση άσκησης κάθε ιδιωτικής επιχειρηματικής δραστηριότητας στον τομέα της Ενέργειας, με οποιαδήποτε μορφή, έστω κι αν πάρει όλα τα μέτρα ασφαλούς λειτουργίας των εγκαταστάσεων, με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον.
Καμία εξαίρεση δεν μπορεί να υπάρχει, ούτε για τις κλασικές, ούτε για τις εναλλακτικές μορφές παραγωγής Ενέργειας.
Αυτό δε σημαίνει πως βλέπουμε ως τον πιο επικίνδυνο αντίπαλο του λαού κάθε μικρή εταιρεία ελεύθερου επαγγελματία που προσπαθεί να δραστηριοποιηθεί στο χώρο και έχει βέβαια τις αυταπάτες που έχουν συνήθως οι μικροί ΕΒΕ. Εμείς τουλάχιστον γνωρίζουμε ότι – ανεξάρτητα από τη θέλησή τους – πίσω τους έρχονται ή θα μπουν στην πορεία οι μονοπωλιακοί όμιλοι και το κράτος.
Τόσο τους μικρούς αγρότες, όσο και τους αυτοαπασχολούμενους επαγγελματίες ή επιστήμονες που ενδεχόμενα θα δραστηριοποιηθούν στις εγκαταστάσεις βιομάζας, τους βλέπουμε με τους όρους Λαϊκής Συμμαχίας.
Φυσικά, μας ενδιαφέρει ζωηρά η επιλογή ασφαλούς τεχνολογίας, η λήψη μέτρων προστασίας των ανθρώπων και του περιβάλλοντος, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο ιδιοκτήτης των εγκαταστάσεων.
Εμείς δεν δαιμονοποιούμε αυθαίρετα τους κινδύνους. Δεν παριστάνουμε τους παντογνώστες ώστε να απορρίπτουμε ή να θεωρούμε ύποπτη κάθε επιστημονική ή τεχνοκρατική προσέγγιση για τη μέθοδο επεξεργασίας της πρώτης ύλης και παραγωγής Ενέργειας. Γνωρίζουμε ότι ασφαλείς τεχνολογίες παραγωγής Ενέργειας υπάρχουν και βελτιώνονται συνεχώς. Για το αν αξιοποιούνται σωστά ή όχι, δεν φταίνε όμως αυτές, αλλά το κεφάλαιο που τις έχει στον έλεγχό του.
Εμείς δεν είμαστε όπως κάποιοι «οικολόγοι», που σε κάποιες περιπτώσεις επικέντρωσαν όλη τους την επιχειρηματολογία και την πίεση προς την επενδύτρια εταιρεία σε αντιρρήσεις τεχνικού χαρακτήρα, για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, αλλά τελικά εκτέθηκαν, δεν ήξεραν τι να πουν, και αναγκάστηκαν να ζητήσουν συγνώμη, όταν η εταιρεία τους εγγυήθηκε ικανοποιητικές λύσεις και μάλιστα με χαμηλό για την ίδια κόστος.
Η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων – εφόσον μιλάμε για αξιοποίηση μιας τοπικής πρώτης ύλης – αφορά στον καθορισμό των θέσεων των μονάδων με βάση τα διαθέσιμα αποθέματα, τη συμβατότητα με άλλες χρήσεις γης γενικότερα, την προσπελασιμότητα κ.λπ.
Η προκήρυξη του ΔΕΔΔΗΕ για εκδήλωση ενδιαφέροντος, χωρίς κανένα χωροταξικό σχεδιασμό, δημιουργεί τραγελαφικές καταστάσεις αναρχίας και ανταγωνισμού.
Οι 16 εγκαταστάσεις στο Ηράκλειο, για τις οποίες υποβλήθηκε η ΜΠΕ, βρίσκονται σε μια ακτίνα 30 χιλιομέτρων, απευθύνονται όλες για πρώτη ύλη στους ίδιους αγρότες και στην ίδια αγροτική παραγωγή, που προφανώς δε φτάνει για όλες και έτσι δεν θα είναι βιώσιμες.
Αντίθετα, για τα Χανιά δεν έχει εγκριθεί έως τώρα καμία ΜΠΕ, που ίσως «καλυφθούν» με μια επόμενη ανακοίνωση «απελευθέρωσης» μιας ποσότητας Ενέργειας για ιδιώτες.
Τέτοιες ελλείψεις επικαλέστηκε βασικά η αιρετή Περιφέρεια, για να δώσει αρνητική γνωμοδότηση για τις ΜΠΕ, ενώ δεν έχει καμία διαφωνία στην απελευθέρωση. Γνώριζε, μάλιστα, ότι η άρνησή της θα είχε μόνο επικοινωνιακή αξία, «για τα μάτια του κόσμου», αφού η αποκεντρωμένη Διοίκηση ενέκρινε τις ΜΠΕ αφού δεν εντόπισε απόκλιση από το νόμο.
Οι άλλες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, στρέφουν όλη την προσοχή – τη δική τους και του κόσμου – στην τεχνολογία και τη χωροθέτηση, θεωρώντας δεδομένη την «απελευθέρωση» της Ενέργειας.
Ζητούν τεχνικές διευκρινίσεις, εγγυήσεις ασφάλειας και αποφυγής αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον.
Σ΄αυτά τα ζητήματα μπορεί να γίνουν πολύ αυστηροί, ακόμα και επιθετικοί, όμως όταν εξασφαλίσουν κάποιες διαβεβαιώσεις ή ανταλλάγματα – που δεν είναι και δύσκολο – υποχωρούν κατά κράτος.
Αντίθετα, εμείς προσπαθούμε να δείξουμε, να πείσουμε πως το κυρίαρχο στοιχείο είναι το ιδιοκτησιακό, η τάξη που ελέγχει την οικονομία και την εξουσία. Πως και αν ακόμα εξασφαλιζόταν για μια εγκατάσταση η πιο σύγχρονη, η ασφαλέστερη μέθοδος αξιοποίησης π.χ. του βιοαερίου, με την ιδανικότερη χωροθέτηση και πάλι εμείς θα είμαστε αντίθετοι να είναι αυτή η εγκατάσταση ιδιωτική.
Φυσικά, αποκαλύπτουμε πως αυτοί που σηκώνουν κλίμα ενάντια στον μεμονωμένο επενδυτή, ή τον υπάλληλο ή τον πολιτικό που βάζει την υπογραφή του, το κάνουν για να εκτονωθεί ανώδυνα η δικαιολογημένη καχυποψία ή η οργή του κόσμου και να μην οδηγηθεί στη συνολική εναντίωση στο κεφάλαιο, στην ΕΕ και την κυβέρνηση που χαράσσουν και υλοποιούν τη συνολική ταξική πολιτική που τους συμφέρει.
Δεν ξεχνάμε πως, όταν εμφανίζονται ιδιωτικές επιχειρήσεις αξιοποίησης βιομάζας, πρόκειται για την επίσημη πολιτική γραμμή της ΕΕ και των ελληνικών κυβερνήσεων, εδώ και χρόνια, που τώρα επιχειρείται να ενεργοποιηθεί στην πράξη.
Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να αφήσουμε χώρο για δημαγωγία στελεχών των πρώην και τωρινών κυβερνητικών κομμάτων και των «οικολόγων», που αντιδρούν επειδή τάχα δεν ακολουθήθηκαν σωστές διαδικασίες, για το ότι δήθεν αιφνιδιάστηκαν, ότι κανείς δεν τους ρώτησε ή δεν τους ενημέρωσε.
Είναι ανέξοδο γι’ αυτούς και τους δίνει πόντους, να επιτίθενται τάχα στις πονηρές εταιρείες που με δική τους πρωτοβουλία και με ύποπτους σκοπούς εμφανίστηκαν από το πουθενά, για να γεμίσουν τα χωριά με εργοστάσια βιομάζας, αλλάζοντας τις χρήσεις γης, καταστρέφοντας τους αγρότες, την αγροτική παραγωγή, και το περιβάλλον. Ετσι, μένει στο απυρόβλητο η ΕΕ, η κυβέρνηση και οι πραγματικές προθέσεις του κεφαλαίου.
Εμείς, παίρνουμε φυσικά υπόψη το επίπεδο του ακροατηρίου, που έχουμε κάθε φορά, και την προπαγάνδα και τη δημαγωγία των άλλων δυνάμεων που πιάνουν εύκολα στον κόσμο.
Χρειάζεται να είμαστε ευέλικτοι με στόχο όχι να πάμε κόντρα στο κοινό αίσθημα, αλλά να πείσουμε για τις θέσεις μας.
Π.χ. όταν όλοι λένε έστω και ανακρίβειες ή υπερβολές για τους κινδύνους για το περιβάλλον, εμείς δε χρειάζεται να ξεκινάμε αρνητικά, λέγοντας «για μας το πρώτο θέμα δεν είναι η τεχνολογία ή η χωροθέτηση, αλλά η απελευθέρωση και η ιδιωτικοποίηση». Αυτό δημιουργεί αρνητική προδιάθεση.
Καθόλου βέβαια δε σημαίνει ότι θα καταφύγουμε σε λαϊκισμό, υπερβολές και κινδυνολογία για να πιάσουμε επαφή με τις διαθέσεις του κόσμου.
Μπορούμε, όμως, να ξεκινήσουμε θετικά, ότι για μας σωστά αντιδρά ο κόσμος και ότι θα τον στηρίξουμε. Και μετά να δώσουμε όλο το βάρος στο να εξηγήσουμε πρακτικά τι σημαίνει απελευθέρωση της Ενέργειας ή ανάθεση της διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων σε επιχειρηματίες και όχι στο κοινωνικό σύνολο με τον έλεγχο των ίδιων των εργαζομένων και των αγροτών.
Να είναι ξεκάθαρο, πάντως, στην επιχειρηματολογία μας, πως η λαϊκή εξουσία πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας και για την Ενέργεια και για τα απόβλητα, με κοινωνική ιδιοκτησία και εργατικό λαϊκό έλεγχο, προς όφελος των εργαζομένων και του λαού.
*Ο Στέλιος Ορφανός είναι μέλος της Επιτροπής Περιοχής της ΚΟ Κρήτης του ΚΚΕ