Στην Ιορδανία ανακαλύφθηκαν σε μια σπηλαιώδη περιοχή τα λείψανα μιας προϊστορικής κοινότητας που εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της, ενώ η περιοχή ήταν ιδανική για την ευημερία μιας κοινωνίας. Η εξήγηση που δίνουν οι επιστήμονες είναι η εξής: Επειδή το περιβάλλον παρείχε προστασία στους ανθρώπους και η τροφή ήταν άφθονη, αυξήθηκε ο πληθυσμός και ανακαλύφθηκε μια τεχνική παρασκευής γύψου, με τον οποίο οι κάτοικοι κάλυπταν τα πατώματα της κατοικίας τους. Μέχρι εδώ, καλά θα μου πείτε. Ευημερία, πρόοδος, και τι περίεργο και γνωστό, ανάπτυξη. Αλλά η ανάπτυξη περιείχε την παγίδα. Για την παρασκευή του γύψου, απαιτούνται τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Και η διαθέσιμη ενέργεια προέρχονταν από την καύση ξύλου, δένδρων δηλαδή. Σιγά σιγά, η περιοχή αποψιλώθηκε, ερημοποιήθηκε και οι εναπομείναντες κάτοικοι έφυγαν. Κάτι αντίστοιχο μοιάζει να έγινε και στο νησί του Πάσχα. Αυξήθηκε ο πληθυσμός, τα δένδρα χρησιμοποιήθηκαν για ενέργεια, βάρκες και αργότερα για τη μεταφορά των αγαλμάτων που θα εξευμένιζαν τους θεούς. Η έρημος νίκησε, οι κάτοικοι συνάντησαν τους δημιουργούς τους και οι μεταγενέστεροι ποντοπόροι ανακάλυψαν ένα έρημο νησί.
Ερχόμαστε στην εποχή μας. Στον ανεπτυγμένο κόσμο, πρόοδος ευημερία, ανάπτυξη. Στον τόπο μας, μέχρι πριν λίγα χρόνια το ίδιο. Αλλά και εδώ τα παραπάνω συμπεριείχαν το σπόρο της καταστροφής. Άλλαξαν τη σκέψη μας και ξεχάσαμε το μέτρο. Η αυτάρκειά μας σε τρόφιμα έδωσε τη θέση της σε μονοκαλλιέργειες με την προσδοκία των επιδοτήσεων. Όπως η Μπανανία παράγει μόνο μπανάνες, έτσι και εμείς παράγουμε κατά το πλείστον λάδι και πορτοκάλια, πού άλλοι εκμεταλλεύονται. Για να είναι περισσότερα και φθηνότερα, «ανταγωνιστικά» που λένε οι κύριοι με τις γραβάτες, καταστρέφουμε τους θηρευτές των ζιζανίων και αρπακτικών εντόμων με χημικά και τη γη με λιπάσματα. Το αποτέλεσμα είναι να χρειάζονται όλο και περισσότερα τέτοια καλούδια και να παράγονται όλο και περισσότερα πλαστικά φαγώσιμα προς δόξα του ευαγγελιστή Ιωάννη, πράγμα που δεν μας κάνει βέβαια περισσότερο πλούσιους ή ευτυχείς.
Αλλά και στις πόλεις, στην πόλη μας ειδικότερα, εξέλειπε το μέτρο. Από τη μια η εκτίμηση προς κάθε τι ξενόφερτο, ο θαυμασμός και ιεροποίηση του διαδικτύου, ο υπέρμετρος εγωϊσμός – τα ξέρουμε όλα, κανένα δεν έχουμε ανάγκη, τα πιο καλά είναι αλλού, τα πιο φθηνά έρχονται με το ταχυδρομείο – κλείνουν τα τοπικά καταστήματα ένα ένα. ΄Εχοντας την άποψη ότι είναι καλύτερα να μετακομίσουμε σε μια άλλη γειτονιά παρά να προσπαθήσουμε να φτιάξουμε κάπως τη δική μας γειτονιά, αφήνουμε κενά που καταλαμβάνονται από αναξιοπαθούντα στοιχεία, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση. Για να το πω πιο απλά, όταν δεν υποστηρίζεις το μαγαζί της γειτονιάς σου αναγνώστη, γιατί αλλού είναι καλύτερα και φθηνότερα, -σιγά μην είναι τελικά- το μαγαζί θα κλείσει, η γειτονιά θα υποβαθμισθεί και κάποια στιγμή έξω από το σπίτι σου θα σου κλέψουν το πορτοφόλι και ενδεχομένως να φας και μια στην κεφαλή. Αν μετακομίσεις αλλού, που το σπίτι είναι πιο «in», για να είσαι μέσα, που λέει και μια από τις πολλές διαφημίσεις που αγγίζουν την γελοιότητα, η γειτονιά σου θα εκφυλισθεί, θα μαραζώσει και η αξία και οι αναμνήσεις του πατρικού σου σπιτιού θα χτυπήσουν το μηδέν. Αν δεν μπορέσεις να εξοφλήσεις το πλαστικό χρήμα με το οποίο άλλαξες τη ζωή σου προς το καλύτερο, τρόπος του λέγειν, η τράπεζα θα σε αφήσει χωρίς χρήμα και σπίτι και τότε δεν θα έχεις καν αποκούμπι, γιατί έκοψες τους δεσμούς πίσω σου και αν ακόμα δεν τους έκοψες, τα πράγματα δεν θα είναι όπως τα ήξερες.
Η παραπάνω άποψη, μπορεί να φαίνεται ρηχή, γιατί αγγίζει μόνο λίγα μόνο θέματα από τα πολλά υπάρχοντα. Είναι αλήθεια, όπως είναι αλήθεια ότι η πολυπλοκότητα των πραγμάτων σήμερα αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα της δομής του κοινωνικού συνόλου, που μοιάζει με γίγαντα με γυάλινα πόδια και κάθε στιγμή μπορεί να καταρρεύσει.
Υπάρχει μια λύση, που δε θα ακουστεί από αρμόδια χείλη. Δεν είναι οι επενδύσεις των ξένων, δεν είναι οι επιδοτήσεις, δεν είναι η ανταγωνιστικότητα. Ο άνθρωπος όπως έχει διαμορφωθεί, δεν μπορεί να ζήσει μόνος του όπως ένα λιοντάρι στο κλουβί που το ταΐζουν, ή μια κατσίκα στον αγρό. Η ευτυχία του καθενός φέρεται μέσα από την ευτυχία τουλάχιστον της μικροκοινωνίας που ζει, αν και όπως φαίνεται με την παγκοσμιοποίηση φέρεται μάλλον μέσα από αυτήν του συνόλου της ανθρωπότητας.
Γιώργος Σκουλάς