Κινέζοι επιστήμονες εμφύτευσαν σε πιθήκους ένα γονίδιο που πιστεύεται ότι διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου, στο πλαίσιο μιας μελέτης για την εξέλιξη της νοημοσύνης στον άνθρωπο. Η είδηση αυτή δημοσιοποιήθηκε σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και «στριμώχτηκε» ως νέο της επιστήμης μέσα στην τρέχουσα, πιο άμεσα αντιληπτή επικαιρότητα. Κι όμως αποτελεί ένα εξόχως σοβαρό θέμα που εμπεριέχει το σύνολο της ύπαρξής μας αλλά και το μέλλον του κόσμου μας.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην αγγλόφωνη έκδοση της επιστημονικής επιθεώρησης του Πεκίνου National Science Review, πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Ινστιτούτου Ζωολογίας του Κουνμίγκ στην Κίνα και της Ακαδημίας Κινεζικών Επιστημών, σε συνεργασία με Αμερικανούς ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας. Οι ερευνητές εμφύτευσαν σε έντεκα μακάκους ρέζους το ανθρώπινο γονίδιο MCPH1 το οποίο, όπως εκτιμούν οι επιστήμονες, παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και διαπίστωσαν ότι οι εγκέφαλοι των πιθήκων, όπως συμβαίνει και στους ανθρώπους, χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να αναπτυχθούν και ότι τα ζώα τελικά είχαν καλύτερα αποτελέσματα, στα πειράματα, όσον αφορά τη βραχυπρόθεσμη μνήμη και τον χρόνο αντίδρασής τους, σε σύγκριση με μακάκους που ζουν στη φύση.
Από τους 11 πιθήκους μακάκους που συμμετείχαν στα πειράματα, οι έξι πέθαναν. Οι πέντε επιζώντες υποβλήθηκαν σε μια σειρά από εξετάσεις και σε τεστ μνήμης, στα οποία έπρεπε να θυμηθούν χρώματα και σχήματα σε μια οθόνη.
Αν και το μέγεθος του δείγματος ήταν πολύ μικρό, οι συγκεκριμένοι επιστήμονες περιέγραψαν με ενθουσιασμό τη μελέτη ως «την πρώτη προσπάθεια να διερευνηθεί πειραματικά η γενετική βάση του ανθρώπινου εγκεφάλου, χρησιμοποιώντας γι’ αυτό ένα διαγονιδιακό μοντέλο πιθήκων». Με άλλα λόγια, στόχος της μελέτης ήταν να συμβάλει στο ερώτημα. Πώς αναπτύχθηκε η ανθρώπινη νοημοσύνη, η οποία μας επέτρεψε να καινοτομήσουμε με τρόπους που δεν μπορούν να κάνουν άλλα πρωτεύοντα;
Οι Κινέζοι ερευνητές υπέθεσαν ότι το γονίδιο MCPH1 αποτελεί μέρος της απάντησης. Αλλά δεν σταματούν εκεί. Ένας από αυτούς, ο Bing Su, γενετιστής στο Ινστιτούτο Ζωολογίας του Kunming, είπε στο MIT Technology Review ότι ήδη δοκιμάζει κι άλλα γονίδια που εμπλέκονται στην εξέλιξη του εγκεφάλου.
Ένα χρόνο νωρίτερα πάλι Κινέζοι ερευνητές κατάφεραν να κλωνοποιήσουν επιτυχώς μαϊμούδες μακάκους, χρησιμοποιώντας την ίδια τεχνική που είχε εφαρμοστεί στην κλωνοποίηση του διάσημου προβάτου Dolly. Πρόκειται για τα πρώτα πρωτεύοντα θηλαστικά που έρχονται στη ζωή με αυτήν την τεχνική. Η προσπάθεια, με επικεφαλής τον Qiang Sun της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, διήρκεσε χρόνια και κορυφώθηκε με την γέννηση δύο θηλυκών μακάκων.
Την ίδια ώρα ο Κινέζος επίσης επιστήμονας Xu Xiaochun, που ηγήθηκε του πρώτου εργοστασίου κλωνοποίησης στον κόσμο, ισχυρίζεται πως πλέον η επιστημονική του ομάδα είναι έτοιμη να κλωνοποιήσει έναν άνθρωπο. Ο μόνος φόβος του, όπως είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο, είναι κατά πόσον η κοινωνία είναι έτοιμη να το δεχτεί.
Τα ηθικά διλήμματα δεν είναι μόνο ηθικά
Σύμφωνα με τους συγγραφείς της νέας μελέτης, ο μακάκος ρέζους, αν και είναι γενετικά πιο κοντά στον άνθρωπο από τα τρωκτικά, είναι ταυτόχρονα αρκετά μακριά ώστε να μην τεθούν ηθικά διλήμματα.
Εύστοχα όμως σε αυτό το επιχείρημα, απαντά ο καθηγητής Τσαρλς Ρ. Μέιγκελ. Όλο το οικοδόμημα του πειραματισμού σε ζώα έχει στηριχθεί στην εξής αντίφασηόπως επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Ρωτήστε τους επιστήμονες γιατί πειραματίζονται στα ζώα, και η απάντηση είναι: επειδή τα ζώα είναι σαν εμάς. Ρωτήστε τους γιατί είναι ηθικά σωστό να πειραματίζονται στα ζώα, και η απάντηση είναι: επειδή τα ζώα δεν είναι σαν εμάς».
Παράλληλα και όπως υποστηρίζουν πολλοί επιστήμονες λίγες μόνο σημαντικές ανακαλύψεις έγιναν ως αποτέλεσμα των πειραμάτων σε ζώα και στην πραγματικότητα οι υποστηρικτές τους έχουν υπερεκτιμήσει τα επιτεύγματα αυτά.
Ενώ εκατομμύρια ζώα δηλητηριάζονται, ακρωτηριάζονται, χειρουργούνται, παραλύουν, υφίστανται ηλεκτροσόκ, και γενικώς ό,τι μπορεί να σκαρφιστεί η φαντασία των πειραματιστών, προκειμένου ο άνθρωπος να έχει την υγεία του και την ομορφιά του και γενικώς να «ευημερεί» έστω και εις βάρος των υπόλοιπων ζώων, έρευνες αποδεικνύουν ότι, τουλάχιστον στην ιατρική και τη φαρμακολογία, μόνο ένα 5-25% μπορεί να εξασφαλίσει ότι ουσίες που δοκιμάζονται επιτυχώς στα ζώα, έχουν το ίδιο αποτέλεσμα και στους ανθρώπους, δεδομένου ότι τα ζώα διαφέρουν από τον άνθρωπο σε σημαντικό βαθμό, καθιστώντας τις φαρμακευτικές δοκιμές σε ζώα αναξιόπιστες και επικίνδυνες.
Έτσι όλο και περισσότεροι νέοι επιστήμονες αναγνωρίζουν πλέον πως η έρευνα που προορίζεται για ανθρώπινη χρήση πρέπει να γίνεται αποκλειστικά με μεθόδους που «αναπαράγουν» τις συνθήκες του ανθρώπινου οργανισμού και μάλιστα έχοντας πια την τεχνολογική πρόοδο να παρέχει τόσες εναλλακτικές μεθόδους περισσότερο εξελιγμένες, αξιόπιστες, οικονομικές, γρήγορες και, το κυριότερο, ανθρώπινες, ώστε να αντικαταστήσουν τα πειράματα σε ζώα.
Ωστόσο τα ηθικά λεγόμενα διλήμματα δεν περιορίζονται στον πόνο που προκαλούμε στα ζώα, ούτε στην αμφίβολη επιτυχία των πειραμάτων. Όπως αναφέρεται και στο Vox, το εν λόγω πείραμα των Κινέζων με την εμφύτευση του ανθρώπινου γονιδίου MCPH1 σε πιθήκους χαρακτηρίστηκε από άλλους ανθρωπολόγους, βιολόγους και επιστήμονες «ηθικός εφιάλτης» και για άλλους λόγους που σχετίζονται με τα όρια της φυσικής τάξης.
"google ad"
«Η εξανθρώπιση των πιθήκων θα ισοδυναμούσε με κάτι πολύ κακό. Πού θα ζούσαν αυτοί οι πίθηκοι και τι θα έκαναν; Δεν πρέπει να δημιουργήσουμε ένα ον που δεν θα μπορεί να έχει ουσιαστική ζωή σε οποιοδήποτε πλαίσιο», τόνισε η Ζακλίν Γκλόβερ, βιοηθικός στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο.
Κι αν τα ζώα έχουν χρησιμοποιηθεί σε μελέτες που αποσκοπούν στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αναπτύσσονται διάφορες ασθένειες στον άνθρωπο και πώς μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε, είναι άκρως σημαντικό να διακρίνουμε τη διαφορά μεταξύ του να «φυτέψουμε» σε μια μαϊμού μια ασθένεια και να «φυτέψουμε» σε μια μαϊμού ανθρώπινη νοημοσύνη. Στην πρώτη περίπτωση προκαλούμε πόνο ή βλάβη σε ένα ζώο, στη δεύτερη αλλάζουμε τη θεμελιώδη φύση του.
Η προσθήκη γονιδίων ανθρώπινου εγκεφάλου σε έναν πίθηκο, αλλάζει θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο ο πίθηκος αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με την πραγματικότητα. Γι αυτό είναι ένα καθοριστικό άλμα αυτό το πείραμα.
Και μπορεί οι συγκεκριμένοι ερευνητές σωστά να απαντούν ότι υπάρχουν εκατομμύρια διαφορές μεταξύ ανθρώπων και πιθήκων, αλλά η διαγονιδιακή έρευνά τους αποσκοπεί στην εξάλειψη μερικών από αυτές ακριβώς τις διαφορές. Μετά από πόσες εξαλείψεις ένας πίθηκος θα μοιάζει με έναν άνθρωπο; Δεν υπάρχει σαφής απάντηση σε αυτήν την ερώτηση.
Πρόσφατα, επιστήμονες από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη ανακάλυψαν ότι τρία σχεδόν όμοια γονίδια, τα γονίδια Notch, που υπάρχουν μόνο στους ανθρώπους φαίνεται να έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή βιομοριακής μηχανικής και διευθυντή του Ινστιτούτου Γονιδιωματικής Ντέηβιντ Χάουσλερ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στη Σάντα Κρουζ, έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό βιολογίας Cell. Όπως διαπιστώνουν οι νευροβιολόγοι σχολιάζοντας αυτές τις μελέτες, η νόηση είναι ένα πολύπλοκο πράγμα και η ανθρώπινη νόηση μοναδική. Αυτήν τη μοναδικότητα οφείλουμε να διατηρήσουμε κι ας μην γνωρίζουμε την αιτία ή την εξέλιξή της. Για τους ίδιους λόγους, και τη μοναδικότητα των ζώων.