Ομιλία κατά την επιμνημόσυνη ακολουθία στον Ιερό Ναό των Αγίων Πάντων Μονάχου Κυριακή, 5 Ιουνίου 2016
Του Αλέξανδρου Κ. Παπαδερού
*
Σεβαστοί πατέρες, αξιότιμη κυρία Γενική Πρόξενος, αγαπητοί αδελφοί και φίλοι,
Στην Κρήτη πριν λίγες μέρες, όπως κάθε χρόνο, στρέψαμε τη σκέψη 75 χρόνια πίσω, σε κείνη τη μαύρη Τρίτη της 20ής Μαΐου του 1941, στην πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης και σε όσα ακολούθησαν.
Χαίρω γιατί συγκεντρωθήκαμε σήμερα στον ιερό αυτό ναό για την τέλεση του Μνημοσύνου των πεσόντων αδελφών μας κατά τη Μάχη και την Αντίσταση. Απευθύνω χαιρετισμό σεβασμού και τιμής προς όλους τους παρισταμένους και συγχαίρω τον Σύλλογο Κρητών, τον διακεκριμένο Πρόεδρό του Μανώλη Κουγιουμτζή, τους συνεργάτες του στη Διοίκηση του Συλλόγου, όλους τους Κρήτες, που σέβεστε τους νεκρούς μας των αγώνων για την ελευθερία και την τιμή, προσεύχεσθε υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των στο φως, το έλεος και την αγάπη του Θεού και διδάσκετε, πιστεύω, τους νεωτέρους όσα δικαιούνται και οφείλουν να γνωρίζουν για την Κρήτη των δύστηνων εκείνων χρόνων.
Εμπιστευθήκατε σε μένα την επιμνημόσυνη προσλαλιά. Ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη και την τιμή. Πρέπει όμως να σας ομολογήσω με ειλικρίνεια, πως υπαρξιακά βιώματα δυσκολεύουν ήδη τον λόγο. Επικαλούμαι λοιπόν την κατανόησή σας και εξηγούμαι:
Τον Σεπτέμβριο του 1943 έγινε η ολοκληρωτική καταστροφή του χωριού μου Λιβαδά και δυο άλλων όμορων, του Κουστογεράκου και της Μονής, στο Ανατολικό Σέλινο της Κρήτης. Ήταν κέντρο οργανωμένης Αντίστασης. Όσα γυναικόπαιδα του χωριού μας αποφύγαμε το θάνατο από τους βομβαρδισμούς και τις εκτελέσεις, μας συνέλαβαν, μας βασάνισαν, εκτέλεσαν παιδιά, εφήβους και γέροντες. Όσες γυναίκες και παιδιά γλιτώσαμε, μας μεταφέρανε στη φυλακή της Αγυιάς Χανίων. Στο γνωστό αυτό κάτεργο των βασανισμών και των εκτελέσεων. Ήμουνα τότε μόλις 10 χρόνων – ο μεγαλύτερος από τους άρρενες κρατουμένους στο κελί μας.
Ένα πρωινό μας οδήγησαν στην έξοδο της φυλακής, όπου περίμεναν φορτηγά στρατιωτικά αυτοκίνητα, προκειμένου να μας μεταφέρουν στο λιμάνι της Σούδας για Πειραιά, με τελικό προορισμό το Dachau. Κατέφθασε όμως ο τότε Επίσκοπος των Χανίων Αγαθάγγελος, έγιναν σκληρές διαπραγματεύσεις και μας επέστρεψαν στο κελί μας.
Και τώρα, φίλοι μου, 73 χρόνια από τότε, η αγάπη σας με έφερε στο Μόναχο, για να πω δυο λόγια για τα μαύρα εκείνα χρόνια. Μα πώς να τα πω δίπλα στο Νταχάου, που έχει επιβληθεί από τότε στα ενδότερα της ύπαρξής μου ως ζοφερή απειλή και τόπος βασανισμού και θανάτου συγγενών και φίλων! Πώς να μιλήσω λοιπόν χωρίς συνοχή, χωρίς οδυρμό! Επικαλούμαι την επιείκειά σας, αγαπητοί!
Μια άλλη αιτία της συγκίνησής μου είναι το ότι βρισκόμαστε στον ιερό αυτό ναό των Αγίων Πάντων.
Και στου χωριού μου ο κεντρικός ναός στους Αγίους Πάντες είναι αφιερωμένος. Ακούγαμε λοιπόν ήδη από παιδιά το απολυτίκιο που λέγει:
Των εν όλω τω κόσμω Μαρτύρων σου, ως πορφύραν και βύσσον τα αίματα, η εκκλησία σου στολισαμένη… Το επίσημο ένδυμα δηλαδή, ο στολισμός της Εκκλησίας, είναι τα αίματα των όπου Γης Μαρτύρων αυτής.
Το ίδιο, κατά συγγνωστή αναλογία, αισθάνομαι ότι μπορούμε να πούμε τούτη την ώρα και για την Κρήτη: Στολισμός και πλούτος και δόξα της είναι τα αίματα των δικών της μαρτύρων κατά τη Μάχη της Κρήτης και την Αντίσταση –και κατ’ επέκταση του αμέτρητου πλήθους των αγωνιστών και των μαρτύρων της δια μέσου των αιώνων. Όπως το ίδιο ισχύει διαχρονικά και για τα αίματα των μαρτύρων του Γένους μας!
"google ad"
Λέγω Μάχη και Αντίσταση της Κρήτης. Γιατί ή Μάχη, που άρχισε τη μαύρη εκείνη Τρίτη της 20ής Μαΐου του 1941 έχει βέβαια την αυτοτέλειά της, ως συγκεκριμένο πολεμικό γεγονός. Στην πραγματικότητα όμως δεν τέλειωσε με την κατάληψη του νησιού. Συνεχίσθηκε ως Αντίσταση από την επόμενη κιόλας ημέρα μέχρι την απομάκρυνση από την Κρήτη και του τελευταίου Γερμανού στρατιώτη…
Να επιχειρήσω περιγραφή των ολίγων ημερών της Μάχης της Κρήτης; Ούτε ο χρόνος το επιτρέπει, ούτε άγνωστα πράγματα στους πιο πολλούς από σας έχω να πω. Τα θυμάστε οι παλαιότεροι, τα μάθατε ελπίζω οι νεότεροι:
· Ότι π.χ. υπήρξε μια από τις πιο σκληρές, πιο αιματηρές, τις πιο παράδοξες μάχες του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
· Ότι ως κύριο όπλο χρησιμοποιήθηκε ο αλεξιπτωτιστής, πρώτη φορά στην Ιστορία της ανθρωπότητας, γι’ αυτό και οι Γερμανοί αποκάλεσαν τη Μάχη εκείνη Luftlandeschlacht um Kreta.
· Ότι δεν συγκρούσθηκαν στην Κρήτη μόνο Γερμανοί αλεξιπτωτιστές και καταδρομείς με λιγοστούς δικούς μας στρατιώτες και Ευέλπιδες, και με δυσανάλογα εξοπλισμένους και προετοιμασμένους Άγγλους, Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς και Κύπριους της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Συγκρούσθηκαν και με πολίτες μεσήλικες, ακόμη και γέροντες, με παπάδες, με γυναίκες και με παιδιά!
· Συγκρούστηκαν δηλαδή μαχαίρια και σκαλίδες και παμπάλαιοι γκράδες με την πιο τέλεια τότε υπεροπλία – μια ιδιότυπη σύγκρουση, που χρησιμοποιήθηκε αμέσως μετά ως δικαιολογία για τα πρώτα φρικώδη αντίποινα, με ομαδικές εκτελέσεις και γενική τρομοκράτηση του λαού.
· Με την τελευταία αυτή παρατήρηση ερχόμαστε σε κείνο που δεν επιτρέπεται να αγνοούμε ή να υποτιμούμε: Ότι δηλαδή λέγοντας ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ δεν πρέπει να την περιορίζουμε στις πρώτες μέρες που χρειάστηκαν για την κατάκτηση του νησιού. Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ υπήρξε μια διαρκής διαπάλη με τις δυνάμεις του άξονα, μέχρι το τέλος του πολέμου.
· Και ήταν μια αυθόρμητη, αυτονόητη αντίσταση του λαού. Πεισματική αντίσταση μέχρι θανάτου. Υπήρξαν βέβαια και Κλιμάκια συμμάχων, στα χωριά μας και σε κάμποσα άλλα μέρη της Κρήτης. Που όμως κατά γενικό κανόνα πρέπει να πω, διεκδικούσαν ρόλους ηγετικούς, κατέγραφαν υπέρ του εαυτού τους κάθε επιτυχία, ενώ για κάθε αποτυχία την ευθύνη έριχναν στους ντόπιους.
· Αυτό δυστυχώς επιβεβαιώνει και η μεταγενέστερη βρετανική Αυτογραφία και Ιστοριογραφία, ακόμη και σήμερα!
Αν ερωτήσουμε λοιπόν, τί συγκρούσθηκε στ’ αλήθεια στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η απάντηση είναι απλή:
Συγκρούσθηκε η τυφλή καταστροφική μανία ενός φανατικού υπερφασιστικού καθεστώτος, με ένα λαό, που είχε επιζήσει ύστερα από 7 αιώνων ξενική δουλεία Βενετσιάνων και Τούρκων. Είχε χάσει ικανό αριθμό νέων εθελοντών στους αγώνες για μια ελεύθερη Μακεδονία. Είχε υποστεί τις συνέπειες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, του πολιτικού διχασμού, της Μικρασιατικής πανωλεθρίας τις αλλεπάλληλες εσωτερικές μας δικτατορίες και τις απώλειες στο Μέτωπο της Αλβανίας. Ένα λαό, πού ήξερε τί θα πει αγώνας και θυσία για τη λευτεριά και την αξιοπρέπεια.
Αντιστάθηκε ο λαός της Κρήτης στη νέα σκλαβιά, στην τρομοκρατία, στην πείνα, στην αγγαρεία, στην αρπαγή ανθρώπων για τα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης, στους βασανισμούς και στους θανάτους. Στάθηκε όμως ο λαός μας ΑΝΑΝΤΡΑΝΙΣΤΑ, με το κεφάλι ψηλά και ενωμένος. Γι’ αυτό ακριβώς η Κρήτη μας, μετά την Κατοχή, δεν παρασύρθηκε στον τεχνουργημένο από ξένους και από δικά μας λάθη καταστροφικό εμφύλιο σπαραγμό.
*
Ο πόλεμος τέλειωσε. Μακαρίζουμε τους νεκρούς μας ευγνωμόνως. Ωστόσο η Αντίσταση συνεχίζεται. Οφείλει να συνεχισθεί, πολυμέτωπα.
Η πατρίδα μας, η Ελλάδα, είναι βυθισμένη στην κρίση, δηλαδή σε μιαν αδυσώπητη Μάχη. Και ποιός είναι ο πιο μεγάλος εχθρός; Μερικοί λένε: κάποιοι ξένοι. Δεν αποκλείω ευθύνη και ξένων. Πρώτα όμως οφείλουμε να κοιτάζουμε τον εαυτό μας. Ενδοσκόπηση με θάρρος και ειλικρίνεια. Γιατί η πιο δύσκολη Μάχη είναι η Μάχη με τον εαυτό μας. Όταν νικούν λάθη και πάθη, πολλαπλασιάζονται τα παθήματα!
Και εδώ δασκάλα είναι η Μάχη της Κρήτης. Δασκάλα πιο έμπειρη, πιο σοφή, είναι μάλιστα η Αντίσταση της Κρήτης. Αυτή διδάσκει τί θα πει ομόνοια, ομοψυχία, τόλμη, αυτοθυσία και τόσα άλλα, που μας λείπουν σήμερα, τόσο τραγικά και τόσο καταστροφικά.
Δεηθείτε σεβαστοί πατέρες, δεηθείτε αδέλφια, να μας φωτίσουν ο φιλεύσπλαχνος Θεός, η Παναγία, οι Άγιοι Πάντες.
Σε σας, τους απόδημους Κρήτες, ανήκει ευχαριστία και έπαινος. Γιατί θυμάστε. Γιατί τιμάτε. Γιατί διδάσκετε. Υπογραμμίζω το τελευταίο, με την ελπίδα, ότι διδάσκετε τα παιδιά σας και τα παιδιά των παιδιών σας όχι μόνο τα της Μάχης της Κρήτης, αλλά και τις αρετές του καλώς αγωνίζεσθαι σε όλα τα μέτωπα της ζωής.
Μάλιστα καθώς ανοίγεται και μέτωπο, σχετικά καινούριο, που αφορά ειδικά εσάς, που, όπως και τα δικά μου παιδιά και τα εγγόνια μου, ζείτε εδώ στη Γερμανία. Εννοώ το μέτωπο που θα μπορούσε να ονομαστεί υβριστική διαστρέβλωση της Ιστορίας. Όπως ασφαλώς γνωρίζετε, απασχόλησε πρόσφατα ακόμη και τη δικαιοσύνη στην Κρήτη, ιδιαίτερα δε την επιστημονική κοινότητα και γενικότερα την κοινή γνώμη. Λέγω συνειδητά υβριστική διαστρέβλωση της Ιστορίας, επειδή η προσπάθεια να ξαναγραφεί η Ιστορία της Μάχης και της Αντίστασης της Κρήτης, με στόχο τη δικαίωση της ναζιστικής βαρβαρότητας, συνοδεύεται από βάναυσους χαρακτηρισμούς του Κρητικού λαού, που αντιστρατεύονται ευθέως την επιστημονική εντιμότητα και επιδιώκουν δικαίωση των εγκλημάτων.
Θυμήθηκα τούτες τις μέρες αυτό που μού έγραψε ένας από τους πιο ξακουστούς παιδαγωγούς και φιλοσόφους της Γερμανίας του περασμένου αιώνα, ο Eduard Spranger. Στις 6 Ιουλίου 1962 ο μακαριστός Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίος και εγώ τον επισκεφθήκαμε στην πόλη Tübingen. Mεταξύ άλλων μιλήσαμε και για τη Μάχη της Κρήτης και την Αντίσταση. Μού ζήτησε να του γράψω λεπτομέρειες. Στις 17 Ιουλίου του έστειλα σχετική έκθεση με γεγονότα και προσωπικές τραγικές εμπειρίες. 25 Ιουλίου: Απαντά και μού γράφει, μεταξύ άλλων: «Leider ist mir bekannt, wie unglücklich das Vorgehen der Deutschen gerade in Kreta gewesen ist. Dieser F l e c k lässt sich von unserer Ehre nicht abwaschen.» «Γνωρίζω δυστυχώς πόσον ατυχής υπήρξε η συμπεριφορά των Γερμανών κατ’ εξοχήν στην Κρήτη. Αυτή η κηλίδα δεν μπορεί να ξεπλυθεί από την τιμή μας.»
Μπορεί, λέγω εγώ. Μπορεί, όταν υπάρχει μετάνοια ειλικρινής και επιστήμη ιστορική, που σέβεται τον εαυτό της και καλλιεργεί τη σύνεση. Αλλοίμονο αν κατρακυλήσει ο λαός αυτής της χώρας – και όποιας άλλης! – στη βαρβαρότητα των χρόνων εκείνων! Ο κίνδυνος δεν μπορεί δυστυχώς να αποκλεισθεί. Το φανερώνουν κάμποσα σύννεφα. Πυκνώνουν. Το επιβεβαιώνει και η μερίδα εκείνη της σύγχρονης γερμανικής ιστοριογραφίας που, όπως είπα, εξυβρίζει το λαό μας και αντιστρατεύεται την οικοδόμηση μιας Ευρώπης, αληθινά ενωμένης. Για το λόγο αυτό η Αντίσταση συνεχίζεται! Για την τιμή των νεκρών μας και για το μέλλον των παιδιών μας και της ειρήνης. Θα ήθελα να ολοκληρώσω τη σύντομη αναφορά τιμής προς τους αγωνιστές και τους νεκρούς μας των σοτεινών εκείνων χρόνων με ένα απόσπασμα από την πρόσκληση που έλαβα προ ημερών από την Πρεσβεία της Γερμανίας στην Ελλάδα, για να παραστώ στην Τελετή Μνήμης, που έγινε την Κυριακή, 22 του Μάη, στο Γερμανικό Στρατιωτικό Κοιμητήριο του Μάλεμε. Γράφουν λοιπόν, μεταξύ άλλων: «Θα μνημονεύσουμε τα θύματα, τα οποία έχασαν τη ζωή τους εξ αιτίας του πολέμου και του καθεστώτος βίας. Σήμερα, 71 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, οι αλλοτινοί εχθροί στον πόλεμο βρίσκονται και συνεργάζονται σε μια ενωμένη Ευρώπη παρά τις δυσκολίες, τόσο στενά μαζί, όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία. Οι εξελίξεις του πρόσφατου παρελθόντος δείχνουν πόσο σημαντικό είναι να εργαζόμαστε για ένα ειρηνικό μέλλον στην Ευρώπη. Σε αυτό το πνεύμα, θα ήθελα να σας προσκαλέσω στην εκδήλωση αυτή.» Πήγα, όπως πηγαίνω κάθε χρόνο, υπακούοντας στη μεγαλοσύνη της Κρήτης, που εκφράζεται με το ριζίτικο τραγούδι που ακούσατε χθες βράδυ και θα το επαναλάβω για όσους δεν το άκουσαν.
«Γροικάτε ήντα παράγγενε η Κρήτη των παιδιών τζη Μετρήσετε τα μνήματα των εδικώ και ξένω
Σ’ ούλα ν’ ανάψετε κερί, λιβάνι και καντήλι Κι’ αν έρθου και δικολογιές των ξένω σκοτωμένω Να τσοι φιλοξενήσετε.»