Τα τελευταία χρόνια, από την πρώτη έξαρση του μεταναστευτικού / προσφυγικού ρεύματος, είναι πολλές οι επείγουσες εκκλήσεις προς την ελληνική πολιτεία για πιο αποτελεσματική διαχείριση της κατάστασης στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ), γνωστά και ως hotspots, στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου.
(Στα κέντρα αυτά, ως γνωστόν, επικρατεί πολύ σοβαρός συνωστισμός. Αυτό σημαίνει ότι χιλιάδες αιτούντες άσυλο και μετανάστες, μεταξύ των οποίων και πολλά παιδιά, ζουν σε άθλιες, ανεπαρκείς και ταχύτατα επιδεινούμενες συνθήκες. Υπάρχουν άνθρωποι που διαμένουν σε αυτά τα κέντρα για περισσότερους από έξι μήνες).
Γι’ αυτόν τον λόγο η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ένας από τους οργανισμούς που συστηματικά επισημαίνουν την αθλιότητα των συνθηκών υπό τις οποίες διαβιούν πρόσφυγες και μετανάστες, καλεί τις αρχές να επιταχύνουν άμεσα τις διαδικασίες για όσους μπορούν να μετακινηθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα, να αυξήσουν τις δυνατότητες υποδοχής στην ενδοχώρα για τη φιλοξενία αυτών των ανθρώπων και να βελτιώσουν γρήγορα τις συνθήκες στα κέντρα υποδοχής.
Η κατάσταση έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο στο ΚΥΤ στη Μόρια, στο νησί της Λέσβου, όπου περισσότεροι από 8.500 αιτούντες άσυλο και μετανάστες βρίσκονται στοιβαγμένοι σε καταλύματα που έχουν σχεδιαστεί για τη φιλοξενία μόλις 2.000 ανθρώπων. Το ένα τέταρτο του πληθυσμού στη Μόρια είναι παιδιά, τα οποία – συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων ασυνόδευτων αγοριών και κοριτσιών – βρίσκονται σε σαφώς μεγαλύτερο κίνδυνο.
Εξίσου κρίσιμη είναι η κατάσταση για δεκάδες έγκυους γυναίκες, νεογέννητα, επιζήσαντες και επιζήσασες ύστερα από άσκηση σεξουαλικής βίας εναντίον τους, αλλά και για άλλους, εξαιρετικά ευάλωτους ανθρώπους.
Η διαμάχη
Πριν από λίγες μέρες, αίσθηση είχαν προκαλέσει οι καταγγελίες του επικεφαλής της ΜΚΟ Γιατροί Χωρίς Σύνορα στη Μόρια ότι στο πολυϊατρείο που λειτουργεί έξω από το hotspot έχουν υπάρξει μαρτυρίες παιδιών που παραδέχονται ότι έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας ενόσω παραμένουν εγκλωβισμένα, τα περισσότερα από αυτά μακριά από τους δικούς τους.
Η συγκεκριμένη αναφορά των ΓΧΣ αντιμετωπίστηκε με καχυποψία τόσο από εκπροσώπους της πολιτείας, όπως ο διοικητής της δομής, ο οποίος έκανε λόγο για προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων από πλευράς της ΜΚΟ, καθώς και από μερίδα των ΜΜΕ.
«Η εικόνα που εμείς (σ.σ.: οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα) από τη Λέσβο είναι αυτή μιας διαρκώς επιδεινούμενης κατάστασης. Και σαφώς μεταξύ των ανθρώπων οι οποίοι έρχονται στο πολυϊατρείο έχουν υπάρξει και περιπτώσεις ανηλίκων που λένε πως έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν μη αντέχοντας άλλο τις συνθήκες της πολύμηνης κράτησης» λέει στο «Ποντίκι» ο συντονιστής του επιχειρησιακού προγράμματος των ΓΧΣ στην Ελλάδα ιατρός Απόστολος Βεΐζης.
«Ιδιαίτερα τις τελευταίες ημέρες, η κατάσταση στη Μόρια θυμίζει μέρες του 2015, όσον αφορά τον αριθμό αυτών οι οποίοι βρίσκονται στο hotspot. Με τη βασική διαφορά ότι τότε ο αντίστοιχος αριθμός των 8.500 ανθρώπων έμεναν στο νησί για δυο – τρεις ημέρες, ενώ σήμερα ο μέσος όρος παραμονής στο νησί, υπό τις διαρκώς επιδεινούμενες συνθήκες στο hotspot, είναι κατά μέσον όρο τέσσερις με πέντε μήνες» προσθέτει ο Απ. Βεΐζης.
Υπερ-συνωστισμός
Περίπου 2.700 άνθρωποι, κυρίως οικογένειες από τη Συρία και το Ιράκ, μένουν στο ΚΥΤ στο Βαθύ της Σάμου, το οποίο είχε αρχικά σχεδιαστεί για τη φιλοξενία 700 ανθρώπων. Αυτό έχει αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να μένουν σε πρόχειρες σκηνές και αυτοσχέδια καταλύματα.
Το πρόβλημα θα επιδεινωθεί περαιτέρω αν δεν αντιμετωπιστεί πριν από την έλευση του χειμώνα. Άνθρωποι με ιατρικές ανάγκες αναγκάζονται να περιμένουν στην ουρά επί ώρες για να λάβουν βοήθεια.
Τα κέντρα υποδοχής σε Χίο και Κω φιλοξενούν σχεδόν τον διπλάσιο κόσμο σε σχέση με τη χωρητικότητά τους.
"google ad"
Ο υπερσυνωστισμός είχε να φτάσει σε τόσο υψηλά επίπεδα από τον Μάρτιο του 2016, όταν οι ρυθμοί των αφίξεων ήταν πολύ μεγαλύτεροι. Σε όλα τα ΚΥΤ υπάρχει περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες.
Η Ύπατη Αρμοστεία ανησυχεί ιδιαίτερα για τις τρομερά ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής, τις συμπλοκές μεταξύ ομάδων απελπισμένων ανθρώπων, τα αυξανόμενα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης και επιθέσεων και τις αυξανόμενες ανάγκες σε ιατρική και ψυχοκοινωνική φροντίδα.
Από την άλλη πλευρά πάντως η Αρμοστεία επιδοκιμάζει την αλληλεγγύη που δείχνουν οι τοπικές κοινωνίες, ενώ αναγνωρίζει τις επιπτώσεις που βιώνουν ως συνέπεια αυτής της κατάστασης.
Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι πως, παρ’ ότι το πρόβλημα στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου είναι σοβαρό και συνεχίζει να επιβαρύνεται (μόνο το περασμένο σαββατοκύριακο έφτασαν σε Λέσβο, Χίο και Σάμο 300 άνθρωποι, ενώ σήμερα, στο Βαθύ, ο αριθμός των εγκλωβισμένων στο hotspot αγγίζει τους 4.000 πρόσφυγες και μετανάστες έναντι των 650 ατόμων που είναι σχεδιασμένο να φιλοξενεί), κάποιοι φαίνεται να εθελοτυφλούν.
Έτσι όμως δημιουργούν πρόσφορο έδαφος σε ακραίες ομάδες με ρατσιστικό και ξενοφοβικό σκεπτικό να παρασύρουν αρκετούς από τους μόνιμους κατοίκους του νησιού, η υπομονή των οποίων έχει πλέον φυσιολογικά εξαντληθεί και, βλέποντας να μην δίνεται καμιά προσοχή και βοήθεια από την Πολιτεία στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου που σήκωσαν και συνεχίζουν να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος των ροών προς την ανατολική Μεσόγειο, στρέφονται τελικά εναντίον των μεταναστών.
Δυο «φάροι ελπίδας» για όποιον έχει ανάγκη
Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν κατηγοριοποιούν τους άλλους ανθρώπους ανάλογα με τη φυλή, το χρώμα ή τη θρησκεία. Άνθρωποι οι οποίοι ανοίγουν ανιδιοτελώς την αγκαλιά τους στον πλησίον, γίνονται προστάτες, γονείς, φίλοι για όλους όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν από τον όλεθρο, τον θάνατο, τον ξεριζωμό, τον βίαιο αποχωρισμό από τις οικογένειές τους.
Γι’ αυτό, ως αναγνώριση της αγάπης και ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης προς αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι τους άνοιξαν ένα παράθυρο ελπίδας, οι πρόσφυγες έμαθαν να τους αποκαλούν «μαμά» και «μπαμπά»…
Η «Mamma Maria» της Σάμου, κατά κόσμον Μαρία Μακρόγιαννη, και ο αξέχαστος «Mpampa Nour», δηλαδή «πατέρας από φως», ο παπα-Στρατής Δήμου στη Λέσβο, που την περασμένη Κυριακή συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από τον θάνατό του, δεν έγιναν μόνο πρεσβευτές της ελληνικής φιλοξενίας σε όλο τον κόσμο, αλλά φάρος ζωής και ελπίδας για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους.
Στον ενάρετο δρόμο της ανιδιοτελούς αγάπης και προσφοράς αυτοί οι ακούραστοι οδοιπόροι συνάντησαν πολλά εμπόδια. Απειλές, προπηλακισμούς, βανδαλισμούς και συκοφαντίες με σκοπό να τους τρομοκρατήσουν, να τους εκφοβίσουν, να τους υποχρεώσουν να κάνουν πίσω.
Η «Mamma Maria»
Πριν από τρία χρόνια η ταβέρνα της Μαρίας Μακρογιάννη και του συζύγου της Μιχάλη Γεωργαλή μετατράπηκε σε καταφύγιο ανθρωπιάς για χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, οι οποίοι έφθασαν στη Σάμο.
Την προσφορά της αναγνώρισε ακόμη και το βρετανικό BBC, το οποίο πρόσφατα δημοσίευσε μια μίνι συνέντευξή της. Σε αυτήν η ανιδιοτελής γυναίκα έδειξε πόσο πραγματικά δεμένη είναι με τους πρόσφυγες. Οι οποίοι έμαθαν να τη φωνάζουν «μαμά»…
Το μίσος, ο ρατσισμός και ο τραμπουκισμός ορισμένων φανατικών ανάγκασαν το ζευγάρι πριν από σχεδόν δύο χρόνια να κλείσει την ταβέρνα.
«Άρχισαν τα απειλητικά τηλεφωνήματα. Με έβριζαν και μου έλεγαν ότι θα έρθουν να με δείρουν αν συνεχίσω να μαζεύω και να ταΐζω τους πρόσφυγες» είχε πει η κυρία Μαρία σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «Έθνος» πριν από δύο χρόνια, λίγες ημέρες αφότου υποχρεώθηκε να κλείσει το μαγαζί με τη σύμφωνη γνώμη και του συζύγου της.
Όταν δε σημειώθηκαν και διαδοχικές απόπειρες διάρρηξης, τότε το ζευγάρι εγκατέλειψε την περιοχή και σήμερα, παρ’ ότι παραμένει στη Σάμο, ελάχιστοι είναι αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν πού ακριβώς ζει…
Μεταξύ αυτών και οι δεκάδες πρόσφυγες και μετανάστες, αφού η Μαρία Μακρογιάννη και ο Μιχάλης Γεωργαλής δεν έπαψαν να είναι κοντά σε όποιον έχει ανάγκη, ανοίγοντας την πόρτα του σπιτιού τους σε όποιον συνεχίζει να τη χτυπά.
«Ποτέ δεν έχουμε διώξει κανέναν από το σπίτι» λέει η κυρία Μαρία. «Πάντα κάθε μέρα τους περιμένω, τι ώρα θα έρθουν, και μας γεμίζει αυτό» εξηγεί.
Ο «Mpampa Nour»
Ο ιερέας Στρατής Δήμου δεν περίμενε την προσφυγική κρίση του 2015 για να στραφεί στον πλησίον. Ήδη από το 2007, ιδρύοντας την Αγκαλιά, βοήθησε δεκάδες χιλιάδες άτομα: πρόσφυγες, μετανάστες, άπορους άνδρες, γυναίκες και παιδιά.
Ο «Καλός Σαμαρείτης», όπως τον χαρακτήρισε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, μπορεί πλέον να μην ζει, αλλά συνεχίζει να διδάσκει την προσφορά, την αλληλεγγύη και την αγάπη προς το συνάνθρωπο και, κυρίως, στα παιδιά του Δημοτικού, καθώς από το 2017 το παράδειγμα του παπα-Στρατή συμπεριλήφθηκε στην ενότητα «Σύγχρονοι αγωνιστές για τον συνάνθρωπο, την ειρήνη και το περιβάλλον».
Κλείνοντας, ας θυμηθούμε λίγο από όλα όσα έγραφε ο παπα – Στρατής, που σήμερα είναι επίκαιρα όσο πότε…
«Ο δικός μου θεός, που εγώ πιστεύω, είναι θεός αγάπης, ειρήνης και συγχώρεσης. Δεν είναι ούτε ζηλόφθονος ούτε εκδικητικός, δεν έχει τα ανθρώπινα πάθη και δεν κρίνει από τη σιγουριά του καναπέ. Ο θεός μου είναι αγάπη και η αγάπη τα πάντα σκεπάζει, πάντα ελπίζει, τα πάντα υπομένει.
Οι ακραίοι, οι φανατικοί κάθε θρησκείας είναι άνθρωποι που ουσιαστικά δεν πιστεύουν στον θεό, καλύπτονται πίσω από την κάθε θρησκεία για να κάνουν τα εγκλήματά τους και να κερδίσουν δύναμη και πλούτο, καλυπτόμενοι και εκμεταλλευόμενοι από την αμάθεια και το θρησκευτικό συναίσθημα του ανθρώπου.
Το ίδιο συμβαίνει με τον κάθε φανατικό ρατσιστή, τον άνθρωπο που πιστεύει σε κοινωνικές και φυλετικές διακρίσεις, τον άνθρωπο που έχει μίσος και κακία στην καρδιά και που δεν έχει καμιά σχέση με τον θεό, γιατί δεν έχει μάθει να… αγαπά».