Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΡΑΜΠΕΛΑΙ – FRANÇOIS RABELAIS
(Σινόν, Ίντρ-ε-Λουάρ, Δυτική Γαλλία περ. 1494 – Παρίσι 1553)
Περιώνυμος γάλλος συγγραφέας, φραγκισκανός και μετέπειτα βενεδικτίνος μοναχός, περιπλανώμενος σπουδαστής στο Πουατιέ, Μονπελλιέ και Λυών, γιατρός, εφημέριος του Μεντόν και αποκηρυγμένος από τον Καθολική Εκκλησία. Από τους δημιουργούς των γαλλικών γραμμάτων, προάγγελος του Λα Φονταίν και του Μολιέρου, αντιμέτωπος με τη μεσαιωνική φρίκη του ασκητισμού, κριτικάρει την εποχή του και τις θρησκευτικές παρεκτροπές και τιμά τον άνθρωπο και την επιστήμη. Το επαναστατικό έργο του, με την σατιρική ιστορία των δυο γιγάντων ηρώων του, εντάσσεται στην λογοτεχνική κατηγορία των αλμανάκς, επιχειρώντας να συμβιβάσει τη λόγια με τη λαϊκή παράδοση και χαρακτηρίζεται ως κωμική Ιλιάς και σατυρική Οδύσσεια. Ο Ραμπελαί με τη γλώσσα, τις καινοτομίες, την ευρηματικότητά του, αποτελεί πρότυπο των ουμανιστών της Αναγέννησης, που ανανεώνουν υπό το φως της αρχαίας σκέψης το φιλοσοφικό και ηθικό ιδεώδες της εποχής τους.
Έργα: Τα φοβερά καμώματα και κατορθώματα του πολυξακουσμένου Πανταγκριέλ (1532), Αφορισμοί του Ιπποκράτους (1532), Η ανεκτίμητη ζωή του μεγάλου Γαργαντούα, πατρός του Πανταγκριέλ (1534), Τρίτο βιβλίο των ηρωικών πράξεων του ευγενούς Πανταγκριέλ (1546), Τέταρτο βιβλίο του Πανταγκριέλ (1552), Πέμπτο και τελευταίο βιβλίο Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ (1567), Ποιήματα, Επιστολαί.
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Oeuvres, Bordesius, Amsterdam (1711), 5 τόμ., Ch. Marty – Leveaux, Oeuvres, Paris (1868-1903), 6 τόμ., Αβ. Λεβράν, (1912-1913), 5 τόμ., P. Jourda, Oeuvres Complètes, Paris (1962), 2 τόμ.], Πωλ Λακρουά, Ο Ραμπελαί, βίος και έργα του, 1840, P. Stapfer, Ο Ραμπελαί, προσωπικότης, πνεύμα και έργο, 1889, Jean Platterd, L’ oeuvre de Rabelais, 1910, Mik. Bakhtin, Rabelais and his world, 1968, Jae Num Lee, Scatology in continental satirical writings from Aristophanes to Rabelais, 1971, J. Schwartz, Irony and ideology in Aristophanes, 1990, J.E.G. Dixon-J.L. Dawson, Concordance des oeuvres de François Rabelais, 1992, J.C. Carron, Francois Rabelais, Critical Assessments, 1995, Jilles Henry, Rabelais, 2000, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Π.Π.Κ.), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Ανώνυμος, 17ος αιώνας, Μουσείο Βερσαλλιών, Μνημείο, Jardin des Plantes, Μονπελλιέ.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΡΑΜΠΕΛΑΙ, ΓΑΡΓΑΝΤΟΥΑΣ ΚΑΙ ΠΑΝΤΑΓΚΡΥΕΛ
** ** **
Η θρησκευτική ηθική των Αιγυπτίων περιστρέφεται γύρω από τα ιερά ζώα, την πολυθεϊσμό, το μύθο του Όσιρι που δολοφονείται από τον Σεθ και αναστήνεται. Ο Φαραώ ως αγγελιοφόρος του στη γη, είναι επιφορτισμένος να διατηρήσει το όνομά του, τη θεία δικαιοσύνη. Η Βίβλος των Νεκρών περιέχει τις ηθικές υποχρεώσεις των αιγυπτίων, που η τήρησή τους εξασφαλίζει την εύνοια του Θεού. Απαγορεύεται η εξαπάτηση των ανθρώπων και των θεών, το ψέμα, η καταπίεση των εργαζομένων, των σκλάβων, των αδύνατων και των παιδιών. Επιβάλεται η βοήθεια προς τους φτωχούς, η εργασία, η υπακοή στους κοινωνικούς κανόνες. Η ευτυχία βρίσκεται στη γη, αλλά η ελπίδα της αθανασίας κυριαρχεί στη ζωή.
Η Περσία εξέθρεψε τον μαζδεϊσμό και το ζωροαστρισμό. Ο πρώτος είναι η αρχική θρησκεία που συστηματοποιείται στο δεύτερο. Πρόκειται για μια δυιστική δοξασία του καλού (Αχούρα Μάζδα) και του κακού (Αρριμάν), που βρίσκονται σε αιώνια διαπάλη, μέσα στις σελίδες της Αβέστα, του ιερού βιβλίου του μαζδεϊσμού, από την αρχική αντίθεση μέχρι τον θρίαμβο του καλού. Ο άνθρωπος διαπλάθει την ιστορία υπηρετώντας το καλό με την ειλικρίνεια, την αποστροφή του ψεύδους, την ηθική ευθύτητα, την εργασία, την οικογενειακή ζωή. Μια σύνθεση μαζδεϊκών και χριστιανικών ιδεών αποτελεί και ο μανιχαϊσμός. Η θεωρία αυτή εφαρμόζεται σε κάθε δοξασία, που αποδέχεται τον δυισμό δύο αντιτιθέμενων αρχών.