Του Σίμου Ανδρονίδη
Το 2021, συμπληρώνονται 200 χρόνια από την χρονολογική έναρξη της επανάστασης του 1821 (1821-2021). Με αφορμή την συμπλήρωση του δεύτερου χρονικού οροσήμου μετά την εκατονταετηρίδα της επανάστασης (1821-1921),[1] ετοιμάζονται μία σειρά από δράσεις για τον εορτασμό της επανάστασης ή αλλιώς, του επαναστατικού συμβάντος οι οποίες και λαμβάνουν κυβερνητικό επίχρισμα.
Η συγκρότηση της επιτροπής 2021 με επικεφαλής την Γιάννα Αγγελοπούλου συνιστά ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των προετοιμασιών της επετείου, με την επιτροπή να έχει προβεί σε μία πρώτη κατάρτιση ενός πλάνου δράσης, με διακύβευμα την όσο μεγαλύτερη συμπερίληψη, όσον αφορά την διερεύνηση του επαναστατικού συμβάντος, θεσμικών φορέων και ιδιωτών.
Ως ο συμβολικός και μη άξονας των εορτασμών, ως ο φορέας εκείνος που λαμβάνει προτάσεις και διαφόρων ειδών επεξεργασίες προσδίδοντας τους συγκεκριμένο περιεχόμενο και σχεδιασμό υλοποίησης, η επιτροπή 2021 είναι σημαντικό να υπερβεί την ατραπό ενός ιδιαίτερου και πανηγυρικού-τελετουργικού ‘φολκλορισμού,’ εμπίπτοντας στην κατηγορία του ελληνικού ‘εξαιρετισμού’ που αναδεικνύει μία αφήγηση που θέλει λίγους αλλά τολμηρούς Έλληνες να ξεσηκώνονται, κάνοντας πράξη τα ‘δίκαια’ του έθνους, έναντι της πανίσχυρης Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Και αναφέρουμε κάτι τέτοιο, διότι θεωρούμε πως η εγκάρσια τομή του 1821[2] υπήρξε κάτι πολύ περισσότερο από αυτό, εγγράφοντας εντός την συνύφανση του εθνικού με το ευρωπαϊκό-διεθνικό στοιχείο, συμβάλλοντας στην μεταβολή των περιφερειακών και γεω-πολιτικών συσχετισμών της εποχής, ομνύοντας σε διαφορετικούς και αλληλοτεμνόμενους τύπους σύγκρουσης, καθιστώντας ως σημείο αναφοράς το διακύβευμα συγκρότησης κρατικής οντότητας στα πάλαι ποτέ εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μίας οντότητας που σταδιακά, και ιδίως από την δεκαετία του 1830 και έπειτα, επεδίωξε η εθνική μνήμη να συμπεριλάβει θεσμικές αναφορές. Σε αυτό το σύνθετο και πολυ-παραγοντικό πλαίσιο, ιστορικά και επιστημονικά, πρέπει να εστιάσει η επιτροπή με επικεφαλής την άλλοτε επικεφαλής του οργανισμού ‘Αθήνα 2004’ Γιάννα Αγγελοπούλου, με την ειδοποιό διαφορά των δύο εγχειρημάτων στα οποία και ενεπλάκη (Ολυμπιακοί αγώνες 2004) και εμπλέκεται (εορτασμός επανάστασης του 1821) να είναι ευδιάκριτη.
Κάτι που σημαίνει ουσιαστικά πως εάν το 2004, εν όψει της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων κατασκευάσθηκε μία εν πολλοίς και τελετουργική αίσθηση της ‘ελληνικότητας’ στον κόσμο, την περίοδο που διανύουμε τώρα, αυτή η περιώνυμη αίσθηση ‘ελληνικότητας’ και ελληνικού ‘ανήκειν’ δύναται να προσδιορισθεί μέσω της επεξεργασίας των επιμέρους χαρακτηριστικών της, των στοιχείων που την διακρίνουν, στο σημείο όπου η ‘μήτρα’ της στο μεταίχμιο μεταξύ προ-νεωτερικότητας και νεωτερικότητας, είναι η επανάσταση του 1821 ως ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο.
Υπό αυτό το πρίσμα, θα προσθέσουμε πως ενδιαφέρον αποκτά η πρόσφατη απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να κατανείμει το ποσό των 50 εκατομμυρίων ευρώ στους οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης μέσω του προγράμματος ‘Αντώνης Τρίτσης,’ με «σκοπό ανάδειξη του ιστορικού έπους μέσω έργων και δράσεων, στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση του 1821».[3]
Δήμοι και Περιφέρειες της χώρας λαμβάνουν την δυνατότητα κατάθεση προτάσεων, διεκδικώντας την χρηματοδότηση αυτών των προτάσεων από τον προς διάθεση προϋπολογισμό. Και εδώ ανακύπτει το ζητούμενο ως προς την δυνητική εμπλοκή των Δήμων[4] και των Περιφερειών: Ζητούμενο που σχετίζεται με την ευκαιρία εκπόνησης στρατηγικών, καινοτόμων προσεγγίσεων μέσω συνεργειών που θα προβάλλουν έντονα το τοπικό στίγμα των επαναστατικών δράσεων με τέτοιον τρόπο, ώστε η ίδια η επανάσταση να ‘απεδαφοποιείται’ από τα δύο θεωρούμενα ως καθαυτό κέντρα της, ήτοι την Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα.
Η εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δύναται να προσφέρει επιπλέον διαστάσεις όσον αφορά και τις εν γένει μνημονικές, εκπαιδευτικές δράσεις για τον εορτασμό της επετείου, υποστηρίζοντας και αναδεικνύοντας περαιτέρω το έργο της επιτροπής: Από τι συντίθεται και ποιο έκαναν την επανάσταση; Πως αυτοπροσδιορίζονταν αυτοί που την έκαναν; Ποιες είναι οι αφηγήσεις της;
Επίσης, ένα από τα ζητήματα πλέον είναι, και εν καιρώ πανδημικής κρίσης, το να λειτουργήσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως παραγωγός νοημάτων και γνώσης, ανοιγόμενη στο τοπικό επιστημονικό δυναμικό και αφήνοντας να διαρρεύσει η δική της οπτική. Και ένα περισσότερο εστιασμένο πλαίσιο, θα μπορούσε να αφορά την από την Τοπική Αυτοδιοίκησης και τους φορείς της, μελέτη και εξέταση των πρώιμων θεσμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης που αναπτύχθηκαν στην επαναστατική και μετεπαναστατική Ελλάδα.
Σημειώσεις:
[1] Στη συμπλήρωση των εκατό ετών από την επανάσταση, το τότε ελληνικό κράτος είχε ήδη εμπλακεί στη Μικρασιατική εκστρατεία λίγα μόλις χρόνια μετά την λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918), δίχως η ελληνική στρατιωτική εμπλοκή να αποτελεί απλό υπόλειμμα του.
[2] Ένα ενδιαφέρον συνέδριο θεωρητικά και ιστορικά, με θέμα το συμβάν του 1821 και τις παράλληλες προεκτάσεις του, πραγματοποιεί ο ‘Κύκλος Ιδεών’ του Ευάγγελου Βενιζέλου, το διήμερο 2-4 Νοεμβρίου 2020. Το συνέδριο φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο ‘Εργαστήριον η Ελλάς. Θεσμοί και καταστάσεις που δοκιμάστηκαν στην Ελλάδα από την Παλιγγενεσία έως τις ημέρες μας.’ Το συνέδριο έχει ως στόχο μία διεξοδική πραγμάτευση της εθνικής παλιγγενεσίας, επιχειρώντας, όχι έναν απολογισμό του τι συνέβη σε αυτή την μακρά ιστορική πορεία των διακοσίων ετών, αλλά έναν κριτικό αναστοχασμό, ενέχοντας ως λέξη-κλειδί την λέξη ‘εργαστήριο.’ Τι πέτυχε η ελληνική επανάσταση του 1821 και σε ποιους τομείς; Με ποιους τρόπους η μετεπαναστατική Ελλάδα που εν πολλοίς, και όσον αφορά το εδαφικό, συνέχισε την επανάσταση και με ‘άλλα μέσα,’ υπήρξε ‘εργαστήριο’ όπου δοκιμάστηκαν, στις παρυφές της Ευρώπης, έννοιες όπως η κοινωνική συνοχή, η πολιτική συμμετοχή και η Δημοκρατία; Βλέπε σχετικά για το συνέδριο, ‘2 – 4 Νοεμβρίου 2020 | «Εργαστήριον η Ελλάς». Θεσμοί και καταστάσεις που δοκιμάστηκαν στην Ελλάδα από την Παλιγγενεσία έως τις ημέρες μας,’ ‘Κύκλος Ιδεών,’ 2-4/11/2020, https://ekyklos.gr/partnerships/712-ergastirion-i-ellas-thesmoi-kai-katastaseis-pou-dokimastikan-stin-ellada-apo-tin-paliggenesia-eos-tis-imeres-mas.html
"google ad"
[3] Βλέπε σχετικά, ‘Νέα Πρόσκληση 50 εκατ. στους ΟΤΑ από το “Τρίτσης” για το 1821,’ Ιστοσελίδα για θέματα Τοπικής Αυτοδιοίκησης ‘Αιρετός,’ 29/10/2020, https://www.airetos.gr/nea-prosklisi-50-ekat-stoys-ota-apo-to-%E2%80%9Ctritsis%E2%80%9D-gia-to-1821.aspx
[4] Ήδη ο δικηγόρος και κάτοικος Αλεξάνδρειας Ημαθίας, έχει αποστείλει επιστολή προς τον Δήμαρχο της Αλεξάνδρειας και τους δημοτικούς συμβούλους, θέτοντας το ζήτημα της συμμετοχής του Δήμου στις δράσεις που θα αναπτυχθούν και δηλώνοντας την διαθεσιμότητα του να συνδράμει σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Σε αυτό το πλαίσιο, ρητά αναφέρεται η ‘αναγκαιότητα’ εκπόνησης μίας στρατηγικού τύπου, συμμετοχής που δύναται να σημασιοδοτηθεί ως ‘περιδιάβαση’ στην ιστορία και δη στην τοπική ιστορία που διαπλέκεται με την ιστορία (μάκρο-ιστορία) της χώρας, τροφοδοτώντας την και τροφοδοτούμενη από αυτή, εκεί όπου η ίδια ‘φτιάχνει’ δραστικά, ψηφίδες της επανάστασης. «Δεν γνωρίζω τις προθέσεις και τον προγραμματισμό του Δήμου για τον εορτασμό αυτής της σημαντικής επετείου. Θέλω να πιστεύω όμως ότι είναι χρέος μας να λάβει μέρος και ο Δήμος μας στις σχετικές εκδηλώσεις ακόμη και με αυτόνομη διοργάνωσή τους σε τοπικό επίπεδο». Βλέπε σχετικά, ‘Γ. Μοσχόπουλος: «Χρέος μας να λάβει ο δήμος μας μέρος στον εορτασμό των 200 ετών από την Επανάσταση»,’ Ειδησεογραφική Ιστοσελίδα ‘Alexandria-gidas,’ 04/09/2020, https://www.alexandreia-gidas.gr/2017/74586/