Του Γιάννη Αγγελάκη
Το κίνημα του Black Lives Matter συντάραξε την Αμερική και κινητοποίησε πολίτες σε όλο τον κόσμο, όμως στο τέλος, ο πυρήνας της εκμετάλλευσης μοιάζει ανέγγιχτος. Οι ανισότητες δε μειώθηκαν, οι φτωχοί έμειναν φτωχοί, οι πλούσιοι παρέμειναν πλούσιοι.
Θα ήταν μια τεράστια αυταπάτη η πίστη ότι ο κόσμος θα άλλαζε έτσι εύκολα, όμως κάποιοι θέλουν να θέσουν το αιρετικό ερώτημα:
Αν όλα τα δικαιώματα κατακτηθούν, κι αν οι μαύρες ζωές αρχίσουν να έχουν την ίδια αξία με αυτές των λευκών, αν όλοι είμαστε απολύτως ίσοι, άνδρες, γυναίκες, μαύροι, κίτρινοι, λευκοί, το σύστημα θα έχει αλλάξει; Θα έχει παύσει να υπάρχει καταπίεση; Δε θα υπάρχουν φτωχοί; Δε θα υπάρχουν πλούσιοι; Ή επειδή όλες οι ζωές θα είναι ίσες, ο φτωχός θα είναι τώρα φτωχός επειδή πραγματικά αξίζει να είναι φτωχός. Η φτώχια δεν είναι φτώχια αν δεν ορίζεται από παράγοντες όπως η φυλή ή το φύλλο;
Η απλή αλήθεια που δε συζητήθηκε εξίσου έντονα όλους αυτούς τους μήνες των κινητοποιήσεων είναι ότι το ζήτημα με τους μαύρους είναι πρωτίστως ταξικό και μετά φυλετικό. Είναι η φυλετική νομιμοποίηση μίας ταξικής πραγματικότητας.
Όταν γεννιέσαι φτωχός στην πιο πλούσια χώρα του κόσμου
Αυτό αποτυπώνεται και στα στατιστικά.
Οι μαύροι είναι οι πιο φτωχοί κάτοικοι των ΗΠΑ και η θέση τους στην κοινωνία αντικατοπτρίζεται στο επίπεδο της βίας και των διακρίσεων με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι.
- Οι μαύροι είναι 10 φορές πιθανότερο να φυλακιστούν για υποθέσεις ναρκωτικών, απ’ ό,τι οι λευκοί, παρότι οι δύο φυλετικές ομάδες συμμετέχουν ισόποσα σε σχετικά αδικήματα.
- Το 60% των μαύρων ζουν σε γκέτο και σε βαθιά υποβαθμισμένες περιοχές.
- Σύμφωνα με τα στοιχεία για τη φτώχεια, το ποσοστό των μαύρων που ζουν σε συνθήκες κάτω του ορίου της φτώχειας είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό των λευκών.
- Το προσδόκιμο ζωής του μαύρου πληθυσμού στις ΗΠΑ υπολείπεται κατά 6 χρόνια του προσδόκιμου ζωής που αφορά στο λευκό πληθυσμό.
- Η αναλογία του εισοδήματος μιας μέσης οικογένειας λευκών στις ΗΠΑ προς μια μέση οικογένεια μαύρων είναι 2 προς 1.
- Ενώ το 20% των παιδιών στις ΗΠΑ (ένα στα πέντε παιδιά – ποσοστό που είναι το μεγαλύτερο στον ανεπτυγμένο κόσμο) ζει μέσα στη φτώχεια, το μεγαλύτερο μερίδιο παιδιών σε φτώχεια είναι μαύροι (37%) και ισπανόφωνοι (35%), έναντι 15% των λευκών παιδιών.
Οι μαύρες ζωές έχουν λιγότερη αξία, επειδή σε μία ταξική κοινωνία όπως οι ΗΠΑ, οι μαύροι βρίσκονται στη χαμηλότερη στάθμη.
Βρίσκονται εκεί και εξαιτίας εταιρειών που απομυζούν τεράστια κέρδη από τις κοινωνικές ανισότητες που συντηρούν. Αυτές που τώρα ανακαλύπτουν ότι οι ζωές των μαύρων έχουν αξία. Ανακαλύπτουν την αξία των ζωών των μαύρων γιατί η ανακάλυψη αυτή παράγει αξία.
Οι επιχειρήσεις όλο και παραπάνω αγκαλιάζουν αυτό που έχει χαρακτηριστεί ως “εταιρικός ακτιβισμός”. Λαμβάνουν θέση για μία σειρά κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτικά ζητήματα ακολουθώντας καταναλωτικές τάσεις.
Οι ζωές των μαύρων έχουν αξία όσο συντελούν στην κερδοφορία
Σύμφωνα με μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2018 σε 35 χώρες, το 64% των καταναλωτών θα επιβράβευαν εταιρείες που συμμετέχουν σε κάποιου είδους κοινωνικού ακτιβισμού. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που τόσες εταιρείες βγαίνουν δημοσίως και παίρνουν θέση και στο ζήτημα της δολοφονίας του George Floyd.
Άλλωστε, και πριν την δολοφονία του Floyd, οι εταιρείες είχαν συνειδητοποιήσει τις δυνατότητες για αυξημένη κερδοφορία που δημιουργεί η ταύτιση με την κοινωνική διαμαρτυρία.
"google ad"
Η Nike το 2018 ξεκίνησε μία διαφημιστική καμπάνια με τον σταρ του Αμερικάνικου ποδοσφαίρου Colin Kaepernick. Ο Κaepernick είχε λυγίσει το γόνατο κατά τη διάρκεια του εθνικού ύμνου σε αγώνα το 2016 διαμαρτυρόμενος με αυτό τον τρόπο ενάντια στην αστυνομική βία στις ΗΠΑ.
Ο Κaepernick έχασε το συμβόλαιο με την ομάδα που έπαιζε και η Νike ήρθε αντιμέτωπη με διαμαρτυρίες και απειλές για μποϊκοτάζ, όμως βρέθηκε και στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέρον και κέρδισε επαίνους για τη στάση της που μεταφράστηκε σε μία εκρηκτική άνοδος των πωλήσεων. Οι καταναλωτές επιβράβευσαν την Nike για τη στήριξη του Kaepernick.
Όμως η αλήθεια είναι ότι αν και είναι μία εταιρεία που ασχολείται με αθλήματα στα οποία οι μαύροι αθλητές δεσπόζουν, όπως το μπάσκετ και το αμερικάνικο ποδόσφαιρο, μόλις το 10% από τους 300 αντιπροέδρους που έχει παγκοσμίως είναι μαύροι.
Το 2020 μόλις 4 από τις 500 μεγαλύτερες εταιρείες στις ΗΠΑ είχαν κάποιον μαύρο σε ηγετικό πόστο.
Στη δολοφονία του George Floyd, εταιρείες όπως η Coca-Cola, μία πολυεθνική που έχει δεχθεί εκατοντάδες κατηγορίες για υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων, για μη τήρηση των κανόνων του ανταγωνισμού, για ρατσιστική συμπεριφορά, και τρομοκράτηση συνδικαλιστών που αγωνίζονται για τα δικαιώματα των εργατών, για μόλυνση, για υπερ-εκμετάλλευση φυσικών πόρων, προχωρά τώρα, σε μποϊκοτάζ 1 μήνα ενάντια στα social media τα οποία κατηγορούν ότι προωθούν το μίσος, διότι “δεν υπάρχει θέση για τον ρατσισμό στον κόσμο”.
Οι Google και η Amazon ανακοινώνουν τη δωρεά 22 εκατομμυρίων δολλαρίων για τη στήριξη οργανώσεων ενάντια στο ρατσισμό. Ο CEO της Google με αφορμή αυτή τη δωρεά ζήτησε από τους εργαζόμενους στην εταιρεία να μείνουν σιωπηλοί για 8 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα:
“Η διάρκεια της σιωπής που επιλέξαμε”, όπως εξηγεί ο κ. Πικάι, “αντιπροσωπεύει τον χρόνο που ο George Floyd υπέφερε μέχρι να πεθάνει. Μας υπενθυμίζει την αδικία την οποία υπέφερε ο κ. Φλόιντ και τόσοι άλλοι”.
Όμως ο CEO της Google δε θα σταματήσει να πιέζει μέσω πανίσχυρων λόμπι τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και όλου του κόσμου για κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων, για μείωση του ρόλου του δημοσίου ώστε να διασφαλιστεί η μεγαλύτερη κερδοφορία των εταιρειών, για περιορισμό των δικαιωμάτων ιδιωτικότητας των πολιτών, για μείωση των φόρων.
Ο Jack Dorsey, επικεφαλής του Twitter είπε ότι η 19η Ιουνίου από εδώ και στο εξής θα είναι εταιρική αργία για τον εορτασμό του τέλους της σκλαβιάς, μία κίνηση που και άλλες εταιρείες ακολουθούν. Ο ιδρυτής του Reddit Alexis Ohanian παραιτήθηκε ώστε να αναλάβει τη θέση του ο πρώτος μαύρος διευθυντής στην ιστορία της εταιρεία. Η Τράπεζα της Αμερικής υποσχέθηκε να ξοδέψει 1 δισεκατομμύριο δολλάρια τα επόμενα τέσσερα χρόνια για την “αντιμετώπιση της οικονομικής και ρατσιστικής ανισότητας που επιταχύνει εν μέσω της παγκόσμιας πανδημίας”
Η Google πρόσφερε προς τη στήριξη του κινήματος Black Lives Matter 12 εκατομμύρια δολλάρια, η Facebook και η Amazon δώρισαν 10 εκατομμύρια δολλάρια σε διάφορες ομάδες που αγωνίζονται ενάντια στις φυλετικές ανισότητες. Η Apple υποσχέθηκε να προσφέρει 100 εκατομμύρια δολλάρια για ένα νέο πρόγραμμα Ισότητας και Δικαιοσύνης που “θα θέσει υπό αμφισβήτηση τα συστημικά όρια στις ίσες ευκαιρίες και στην αξιοπρέπεια, ειδικά για τη μαύρη κοινοτητα”. Ακόμα και η Walmart ανακοίνωση ότι θα προσφέρει 100 εκατομμύρια δολλάρια τα επόμενα 5 χρόνια για τη δημιουργία ενός νέου κέντρου για την φυλετική ισότητα.
Τώρα, μπορεί κάθε τράπεζα, να προχωρά σε κάποια κοινωνική επένδυση που θα αποδεικνύει την εταιρική της ευθύνη, μπορεί κάθε μεγάλη εταιρεία στη Σίλικον Βάλεϊ να τρέχει κάποιο ανθρωπιστικό πρόγραμμα που στόχο έχει “να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο”, όμως αυτό που δε θα δεις ποτέ είναι αυτές οι εταιρείες και οι τράπεζες να συναινέσουν στο να πληρώσουν περισσότερους φόρους ή απλά να πληρώσουν τους φόρους που τους αναλογούν.
Μεγαλύτερη κερδοφορία αυτών των εταιρειών σημαίνει αύξηση του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών, αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Αυτοί που βιώνουν πιο έντονα τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες στις ΗΠΑ είναι οι μαύροι. Αυτοί είναι που βρίσκονται κυρίως στο περιθώριο και γίνονται οι αποδέκτες της βίας.
Ο Anand Giridharadas, σημειώνει για την τακτική των πολυεθνικών:
“Οι μεγάλες επιχειρήσεις τρέχουν να δηλώσουν ότι στέκουν δίπλα στους αγωνιστές για φυλετική δικαιοσύνη, δίπλα στο κίνημα “Black Lives Matter”, δίχως να αλλάζουν τις δομές που κάνουν τις ζωές των Αφροαμερικάνων επισφαλείς”.
Το ζήτημα με το κίνημα Black Lives Matter είναι ότι η κατάργηση της φυλετικής αποτύπωσης της ανισότητας δεν αρκεί αν δεν καταργηθούν ή έστω μειωθούν οι ανισότητες. Στο επίκεντρο θα έπρεπε να βρίσκεται το ζήτημα της εκμετάλλευσης, όχι των δικαιωμάτων. Όσο δεν βρίσκεται στον πυρήνα των διεκδικήσεων το αίτημα για έναν δίκαιο κόσμο, τότε ο καθένας θα μπορεί να φωνάζει:“blacklivesmatter”.
Μπορεί να φωνάξει ο μαύρος που ζει στα υποβαθμισμένα γκέτο όσο θα μπορεί να φωνάζει και ο CEO της Coca-Cola και ο μέγα αστέρας του ΝΒΑ.
Όμως τα συμφέροντά τους δεν είναι κοινά… Δε μπορούν να σηκώνουν μαζί τη γροθιά ψηλά γιατί η δικαίωση του ενός θέτει υπό αμφισβήτηση τη θέση του άλλου.
Όταν οι φτωχοί κερδίζουν, χάνουν οι πλούσιοι. Όταν κερδίζουν όλοι, αυτοί που πραγματικά κερδίζουν είναι μόνο οι πλούσιοι και ισχυροί.
Αστυνομική βία: Ένα ζήτημα ταξικό
Και άλλωστε, το ζήτημα της αστυνομικής βίας δεν είναι μόνο φυλετικό είναι κυρίως ταξικό.
Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό, οι μαύροι κινδυνεύουν δύο φορές παραπάνω από οποινδήποτε άλλο, όμως αυτό δε σημαίνει ότι και οι λευκοί στις ΗΠΑ δεν κινδυνεύουν από την αστυνομική βία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία από τους 585 ανθρώπους που δολοφονήθηκαν από την αστυνομία το 2019 στις ΗΠΑ, οι 147 ήταν μαύροι (περίπου το 25%). Λαμβάνοντας υπόψη ότι το ποσοστό των μαύρων στις ΗΠΑ είναι 13% ο αριθμός είναι τεράστιος. Όμως αυτό δεν αναιρεί ότι 291 άνθρωποι – το 50% των θυμάτων – είναι λευκοί.
Η πραγματικότητα αυτή αποτυπώνεται και στα στοιχεία για τον κίνδυνο φυλάκισης σύμφωνα με τη φυλή και το επίπεδο εκπαίδευσης. Σε στοιχεία που συλλέγονται από το 2009 και έπειτα αποτυπώνεται ότι η πρώτη ομάδα που αντιμετωπίζει τον μεγαλύτερο κίνδυνο φυλάκισης είναι οι μαύροι που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο με το απίστευτο ποσοστό του 68%.
Η δεύτερη ομάδα που διατρέχει όμως τον μεγαλύτερο κίνδυνο φυλάκισης είναι οι λευκοί που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο με ποσοστό που φτάνει το 28%. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο από τους μαύρους που έχουν αποφοιτήσει από λύκειο και περίπου 4 φορές παραπάνω από το ποσοστό των μαύρων με κάποια κολλεγιακή εκπαίδευση.
Και οι λευκοί αμερικάνοι δολοφονούνται σε απίστευτα υψηλούς ρυθμούς σε σχέση με άλλες πλούσιες χώρες
Αν ο αριθμός των νεκρών μαύρων από τα χέρια της αστυνομίας των ΗΠΑ είναι τρομακτικός, και ο αριθμός των 20,4 νεκρών ανά 10 εκ. κατοίκους είναι διπλάσιος από τον αριθμό των νεκρων στον Καναδά, 10 φορές περισσότεροι από τους νεκρούς στη Νέα Ζηλανδία, 15 φορές παραπάνω από ότι ισχύει στη Γερμανία και 100 φορές πάνω από την Ιαπωνία.
Ο λόγος για την έκρηξη βίας στις ΗΠΑ στο επίκεντρο της οποίας βρίσκονται οι μαύροι είναι οι ακραίες ανισότητες.
Και γι’ αυτό είναι τραγικό εταιρείες που εκμεταλλεύονται αυτές τις ανισότητες να στηρίζουν το κίνημα για δικαιοσύνη. Τραγικό είναι ότι και το κόμμα των Δημοκρατικών που στηρίζει το κίνημα, όπως και το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων, εφαρμόζει εδώ και χρόνια μια πολιτική χαμηλής φορολόγησης στους πλούσιους και καταστρέφει το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και υποβαθμίζει κοινωνικές υπηρεσίες που στηρίζουν τις ζωές των πιο ανίσχυρων.
Οι ΗΠΑ έχουν τις μεγαλύτερες ανισότητες και το μεγαλύτερο επίπεδο φτώχιας μεταξύ όλων των πλούσιων κρατών. Οι ανισότητες θέτουν υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα του πολιτικού καθεστώτος και αποτυπώνουν μία πραγματικότητα κοινωνικής κατάρρευσης στις πιο φτωχές περιοχές. Είναι αυτές οι περιοχές όπου καταγράφεται η πλειοψηφία των θανάτων. Ο George Floyd πέθανε σε μία τέτοια περιοχή.
Τα υψηλά επίπεδα φτώχιας συνδέονται με εξαιρετικά υψηλότερα επίπεδα εγκληματικότητας όσο και θυματοποίησης από το έγκλημα καθώς και αστυνομικής βίας και θανάτων από αστυνομική βία.
Δε μπορεί να υπάρξει δικαιοσύνη για τους μαύρους δίχως να υπάρξει δικαιοσύνη για όλους, στον πυρήνα της οποία θα βρίσκεται ο πόλεμος ενάντια στην οικονομική ανισότητα και τη φτώχια. Μία δικαιοσύνη που δεν έρχεται μέσα από συμβολικές δράσεις που τόσο προτιμούν οι μεγάλες εταιρείες αλλά από την παράδοση τμήματος από τον τεράστιο πλούτο τους σε αυτούς που τον έχουν περισσότερο ανάγκη.
Χρειαζόμαστε μία δικαιοσύνη όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά σε όλο τον κόσμο που δε θα μπορούν όλοι να την απαιτήσουν, που κάποιοι θα τάσσονται απέναντι της επειδή θα αναγνωρίζουν ότι πλήττει τα συμφέροντά τους. Μία δικαιοσύνη με κόστος για αυτούς που αδικούν.
Για να έχουν αξία οι μαύρες ζωές, οι ζωές όλων που βρίσκονται από κάτω, όλων των αδύναμων, θα πρέπει να πληρώσουν οι από πάνω.
Αλλιώς δε γίνεται.