Πολύ σημαντικές αποκαλύψεις τόσο για τα συστήματα υδρόλυσης που χρησιμοποιούνται εντός του Cape Ray, όσο και για την επιλογή της εν πλω καταστροφής του χημικού οπλοστασίου της Συρίας και την επιλογή του Cape Ray γίνονται σε άρθρο του Popular Mechanics. Οι αποκαλύψεις αυτές έρχονται από τους ίδιους τους ειδικούς που συμμετείχαν στην κατασκευή των συστημάτων υδρόλυσης και υποστηρίζουν την πραγματοποίηση της διαδικασίας. Κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία.
Σύμφωνα με τον αρθρογράφο, κατά τη διάρκεια των επιθέσεων με χημικά στη Συρία ο Joseph D. Wienand, Διευθυντής Στρατιωτικής Έρευνας των ΗΠΑ και υπεύθυνος του Κέντρου για τα Βιολογικά και Χημικά Όπλα στο Edgewood είχε αναλάβει να προωθήσει το πρόγραμμα για τον σχεδιασμό και την παραγωγή μίας νέας γενιάς φορητών μηχανών ουδετεροποίησης χημικών όπλων. Το πρόγραμμα είχε δοθεί εντολή να ολοκληρωθεί έχοντας υπόψη την κατάσταση που διαμόρφωναν οι επιθέσεις με χημικά στη Συρία.
Το φορητό σύστημα υδρόλυσης κατασκευάστηκε για να χρησιμοποιηθεί στο έδαφος
Καθώς η ένταση του εμφύλιου πολέμου στη Συρία εντεινόταν, το πρότζεκτ του Wienand δέχτηκε ακόμα μεγαλύτερη πίεση για την έγκαιρη ολοκλήρωση μιας πρώτης φορητής μηχανής ,που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ουδετεροποίηση χημικών όπλων. Στο σύστημα δόθηκε το όνομα Field Deployable Hydrolysis System, δηλαδή Σύστημα Υδρόλυσης το οποίο μπορεί να Αναπτυχθεί στο Εδαφος: το πρώτο φορητό σύστημα υδρόλυσης εδάφους.
Αυτό που προσέφερε το συγκεκριμένο σύστημα ήταν η εύκολη μεταφορά του από το ένα σημείο του κόσμου στο άλλο – εφόσον το μέγεθος του ήταν μικρό, και μπορούσε εύκολα να συναρμολογηθεί – όμως δημιουργήθηκε με την πρόβλεψη ότι θα υπάρχει σταθερό έδαφος για να εγκατασταθεί. Η τεχνολογία αυτή δεν αναπτύχθηκε για να χρησιμοποιηθεί σε κάποιο πλοίο.
Ο μόνος λόγος που επιλέχθηκε η καταστροφή εν πλω ήταν επειδή κανένα κράτος δε θα μπορούσε να προβάλλει αντιρρήσεις
Μετά τη συμφωνία ΗΠΑ – Ρωσίας και την απόφαση για την καταστροφή των χημικών όπλων της Συρίας το θέμα πλέον ήταν ποιος θα αναλάμβανε το κόστος να παραλάβει «τα βαρέλια με την νεκροκεφαλή πάνω τους». Το φορτίο της Συρίας με τα θανατηφόρα δηλητήρια ήταν μία περιβαλλοντική και πολιτική «καυτή πατάτα», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο άρθρο:
«Καμία χώρα δεν ήθελε να αναλάβει την ευθύνη. Βρισκόμαστε στον Ιανουάριο του 2014 και ενώ εργάτες κατεδαφίζουν τις εγκαταστάσεις παραγωγής χημικών όπλων, μόλις τώρα ξεκινά η μεταφορά των χημικών. Μέχρι τις 27 Απρίλη με τη βοήθεια της διεθνής κοινότητας, 92,5% των χημικών της Συρίας έχουν φορτωθεί στα Δανέζικα και Νορβηγικά μεταφορικά πλοία που βρίσκονται στη Λατάκια ενώ Ρώσικα και Κινέζικα πολεμικά περιπολούν».
Όπως παραδέχονται και οι ίδιοι που υποστηρίζουν την απόφασηγια να προχωρήσουν με την υδρόλυση εν πλω το σχέδιο είναι ασυνήθιστο, ίσως και μη πρακτικό. Ο μόνος λόγος που επιλέχθηκε η συγκεκριμένη λύση είναι επειδή «κανένα κράτος δε θα μπορούσε να προβάλλει αντιρρήσεις»:
«Το σχέδιο που τελικά αποφασίστηκε ήταν ασυνήθιστο, ίσως ακόμα και μη πρακτικό. Όμως ήταν ένα σχέδιο το οποίο κανένα κράτος δε θα μπορούσε να προβάλλει αντιρρήσεις, κανείς δε θα μπορούσε να το τορπιλήσει».
Στις συνομιλίες που είχαν το αποκαλούν “Plan B”: «Τα χημικά, αντί να μεταφερθούν σε κάποια χώρα για την καταστροφή τους, θα ουδετεροποιηθούν σε ένα μέρος που δεν θα είναι μέρος: μέσα σε ένα πλοίο στις ανοικτές θάλασσες κάπου στα διεθνή ύδατα.»
«Υπό φυσιολογικές συνθήκες θα χρειαζόταν μία 10ετία για να ολοκληρωθεί το πρότζεκτ»
Σύμφωνα με τον Wienand, υπό φυσιολογικές συνθήκες, για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου πρότζεκτ θα χρειαζόταν πολλά χρόνια: «Το πρόγραμμα για τη δημιουργία Συστήματος Υδρόλυσης το οποίο να μπορεί να αναπτυχθεί στο έδαφος (FDHS) αν όλα γινόταν σύμφωνα με τις διαδικασίες και υπό φυσιολογικές συνθήκες, θα χρειαζόταν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί, ίσως και μία δεκαετία».
Η κατάσταση στη Συρία δημιούργησε μια «βιασύνη», και αυτή η βιασύνη δημιούργησε την ανάγκη διεργασίες οι οποίες κανονικά θα έπρεπε να προχωρούν τμηματικά, τώρα να γίνονται όλα μαζί:«Όλα συνέβαιναν ταυτόχρονα».
Δεν είχαν τιτάνιο και έβαλαν σίδηρο
Και αν αυτό δε μοιάζει καθόλου καθησυχαστικό ως παραδοχή, η συνέχεια είναι ακόμα πιο ανησυχητική:
«Όταν οι σχεδιαστές και οι μηχανικοί είχαν μια εικόνα του πώς θα ήθελαν να είναι το σύστημα, σε ένα επόμενο στάδιο έπρεπε να αποφασίσουν από τι υλικό θα είναι φτιαγμένο. Θέλαμε να βάλουμε τιτάνιο για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με τα χημικά μουστάρδας αλλά απ’ ότι φάνηκε, την περίοδο που πήραμε την απόφαση, τελικά, υπήρχε παγκόσμια έλλειψη στο συγκεκριμένο υλικό και δε μπορούσαμε να βρούμε την ποσότητα που χρειαζόμασταν μέσα στα στενά χρονικά περιθώρια που μας δόθηκαν. Έτσι, η λύση που βρήκαμε ήταν να αντικαταστήσουμε τα τμήματα της μηχανής που θα έπρεπε να είναι από τιτάνιο με υψηλής θερμοκρασίας και αντοχής σίδηρο ενώ για τις σωλήνες επιλέχθηκε να φτιαχθούν από PTFE πλαστικό (σημείωση: το υλικό που χρησιμοποιεί η εταιρεία TEFLON για τα τηγάνια της)».
Η απόφαση όμως για τη χρησιμοποίηση του συγκεκριμένου τύπου πλαστικού δημιούργησε νέα ζητήματα που οδήγησαν σε νέες σχεδιαστικές και λειτουργικές αλλαγές στο σύστημα. Και όλες αυτές οι αλλαγές που περιγράφουμε από τα νέα προβλήματα που προέκυπταν, έγιναν δίχως να υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για τις δοκιμές.
Γίνεται εμφανές ότι στη Μεσόγειο συντελείται ένα πείραμα με ένα σύστημα, στο οποίο όμως σε πολλά σημεία τους δεν έχουν γίνει ουσιαστικά δοκιμές. Γιατί; Επειδή δεν υπήρχε χρόνος:
«Δεν έχουμε καθόλου εμπειρία με ένα τέτοιο φορητό σύστημα»
«Η σχετική μικρογράφηση του συστήματος υδρόλυσης έχει επηρεάσει κάθε λειτουργία της μηχανής. Στο Edgewood έχουμε πάνω από 10.000 ώρα εμπειρία με συστήματα υδρόλυσης όμως δεν έχουμε καθόλου εμπειρία με ένα τέτοιο φορητό σύστημα. Απόβλητα που θα μπορούσαν να περάσουν εύκολα μέσω μεγαλύτερων σωλήνων θα μπορούσαν να φράξουν σε μία φορητή μονάδα».
Πάντως, ακόμα και έτσι, στον αρχικό σχεδιασμό και στην κατασκευή της φορητής μονάδας δεν υπήρχε πρόβλεψη για χρήση εν πλω στη θάλασσα. Η φορητή μονάδα που κατασκευάστηκε ήταν για χρήση στο έδαφος:
«Όλα πήγαιναν ομαλά μέχρι κάποιος ανέφερε ότι υπάρχει η πιθανότητα το φορητό σύστημα υδρόλυσης να πρέπει να χρησιμοποιηθεί στον ωκεανό».
Σύμφωνα με τον Thomas Rosso, ειδικό του προγράμματος στο Edgewood, η συγκεκριμένη επιλογή πρωτοσυζητήθηκε τον Μάη του 2013, αλλά τότε ακόμα παρέμενε πολύ πιθανό ότι θα βρισκόταν τελικά κάποια χώρα για να φιλοξενήσει τη διαδικασία στο έδαφός της. Όμως, μέχρι τα μέσα του Οκτώβρη όλες οι άλλες επιλογές είχαν καταρρεύσει.
«Το γεγονός ότι έχουμε τη δυνατότητα να ουδετεροποιήσουμε τα υλικά στη θάλασσα σε διεθνή ύδατα έκανε αυτή την αποστολή πολιτικά εφικτή» είπε ο Daryll Kimball, εκτελεστικός διευθυντής της Arms Control Association.
Κι έτσι πάρθηκε η απόφαση για να γίνει η διαδικασία στη θάλασσα.
«Τώρα στρεφόμαστε στο Σχέδιο Β», είπε ο Wienand και συνέχισε: «Είπα, εντάξει, γιατί όχι; Τι χρειάζεσαι για την υδρόλυση; Νερό! Εκεί που θα είμαστε θα έχουμε μπόλικο νερό».
Στριμωγμένες οι μηχανές στο CapeRay και πολύ μεγάλο το βάρος για το πλοίο
Κι αν όλα αυτά μοιάζουν επικίνδυνα πρόχειρα, σα από κάποια σκηνή της ταινίας «Μόσχα καλεί Πεντάγωνο», εφόσον είναι μια διαδικασία που αν κάτι πάει στραβά θα έχει πολύ αρνητικές συνέπειες, δυστυχώς, τα προβλήματα δεν τελειώνουν σε αυτά που έχουμε περιγράψει.
Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο πρόβληματα παρουσιάστηκαν και κατά την επιλογή του πλοίου: «Οι μηχανές έχουν στριμωχθεί στο χώρο».
Όπως σημειώνεται στο άρθρο, οι φορητές μονάδες δεν πιάνουν πολύ χώρο, όμως η πρόβλεψη ήταν πως η εγκατάστασή τους θα γίνεται στο έδαφος κάποιας ερήμου, όχι μέσα σε κάποιο πλοίο. «Τώρα δύο μονάδες έπρεπε να στριμωχτούν στα τρία καταστρώματα του Cape Ray μαζί με τους αποθηκευτικούς χώρους για τα παράγωγα απόβλητα της διαδικασίας».
Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο, πέρα από τον περιορισμένο χώρο, «το βάρος είναι πολύ μεγάλο και γι’ αυτό έπρεπε να υπολογισθεί με ακρίβεια που θα μπει το κάθε τι ώστε να υπάρχει μία ισορροπημένη διαμόρφωση». Και να μην μπατάρει το πλοίο…
Πρόβλημα με την παραμονή των αποβλήτων στους αποθηκευτικούς χώρους
Και υπάρχει συνέχεια. Παρουσιάστηκε πρόβλημα με τη μεγάλη χρονική περίοδο που έπρεπε να παραμείνουν τα διαβρωτικά απόβλητα της διαδικασίας στα κοντέινερς, αφού το υλικό για τους αποθηκευτικούς χώρους αποδείχτηκε προβληματικό.
Σε πειράματα (στον περιορισμένο πάντα χρόνο που υπήρχε) που έγιναν στα εργαστήριο στο Edgewood, από τη διαδικασία παρήχθησαν απόβλητα με pH από 0 έως 1. «Αυτό είναι εξαιρετικά όξινο», είπε ο Wienand.«Είναι κοφτερό σα γυαλί.”
Εμπορικές δεξαμενές δε μπορούν να αντέξουν με τέτοια υλικά για πολύ καιρό. Έπρεπε να αναπτυχθούν νέες διαδικασίες και το πρόβλημα χρειάστηκε βδομάδες για να λυθεί.
Το φαινόμενο της «κουνιστής γέφυρας»
Και συνεχίζει ο Wienand με τα προβλήματα στο CapeRay: «Αυτό που πραγματικά με προβλημάτισε ήταν το θέμα με την προπέλα».
Υπήρχε σοβαρά ζήτημα με τη συχνότητα που παρήγαγε η προπέλα του πλοίου η οποία συγχρονιζόταν με τη συχνότητα των συστημάτων υδρόλυσης και θα μπορούσε να ραγίσει τα τοιχεία του. Όταν το αντιλήφθηκαν αυτό, όλα τα σχέδιά τους άρχισαν να καταρρέουν.
«Είναι το φαινόμενο της κουνιστής γέφυρας. Ποτέ δεν περπατάς με συγχρονισμένο βηματισμό από μία τέτοια γέφυρα. Θα πέσει».
Το πρόβλημα, λένε, λύθηκε με δοκιμές που έγιναν όταν οι μονάδες εγκαταστάθηκαν στο Cape Ray τον Δεκέμβρη. Κάποιες επιπλέον δοκιμές έγιναν για να τεστάρουν την ανταπόκριση του πλοίου και των συστημάτων υδρόλυσης στην περίπτωση κακοκαιρίας στη θάλασσα. Σε ποιο χρόνο και υπό ποιες συνθήκες; Αυτές που ήδη γνωρίζουμε. Δηλαδή σε συνθήκες εξαιρετικής πίεσης χρόνου.
Όπως είναι εμφανές από το άρθρο το σύστημα είναι άκρως πειραματικό, δεν έχει δοκιμαστεί επαρκώς ενώ ο αριθμός των προβλημάτων που έχει παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια αυτών των λίγων μηνών δημιουργεί την εντύπωση ότι εφόσον οι δοκιμές συνεχίζονταν θα έβρισκαν επιπλέον προβλήματα που θα έχριζαν αντιμετώπισης.
Άλλωστε, και οι ίδιοι οι δημιουργοί του συστήματος το παραδέχονται, ότι για την ανάπτυξη μίας τέτοιας τεχνολογίας, υπό φυσιολογικές συνθήκες και τηρώντας τις διαδικασίες ο χρόνος που θα χρειαζόταν θα ξεπερνούσε τα 10 χρόνια ενώ ο μόνος λόγος που χρησιμοποιούν τα συστήματα υδρόλυσης εν πλω και όχι σε έδαφος – όπως είχαν αρχικά σχεδιαστεί γι να λειτουργήσουν – είναι για να αποφύγουν τα πολιτικά κόστη και τις επιπλέον καθυστερήσεις.
Και με όλα αυτά, η ελληνική κυβέρνηση παραμένει απούσα.
Γιάννης Αγγελάκης