Το ερώτημα «τι θα γίνει αν πεθάνει ο Ντόναλντ Τραμπ;» πλανιέται σε όλη την υφήλιο από το πρώτο δευτερόλεπτο που «έσκασε» ως κεραυνός εν αιθρία η είδηση ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος είναι θετικός στην COVID-19. Τα 74 χρόνια του, παρόλες τις δημόσιες διαβεβαιώσεις του ότι είναι καλά, δεν εκπέμπουν ιδιαιτέρως αισιόδοξα μηνύματα για την έκβαση της νόσου.
Πολλά είναι τα σενάρια που δίνουν και παίρνουν στα διεθνή social media, για την επόμενη ημέρα. Τα συναισθήματα ανάμεικτα: φόβος, πανικός, καγχασμός, ακόμη και πανηγυρισμοί.
Αν συμβεί το μοιραίο, τι ακριβώς προβλέπει το αμερικανικό Σύνταγμα;
Οι επιπτώσεις του θανάτου ενός υποψηφίου εξαρτώνται κυρίως από το πότε ακριβώς φεύγει από τη ζωή. Aπό το timing. Αν αποβιώσει o υποψήφιος Πρόεδρος στη χρονική περίοδο έως και την τελική ψηφοφορία του Κογκρέσου, τα πράγματα είναι απλά. Αν κάτι τέτοιο συμβεί αφότου αναλάβει καθήκοντα, περιπλέκονται κι είναι κάπως πιο ομιχλώδη.
Παρόλα αυτά, «σε ορισμένα στάδια της ίδιας της εκλογικής διαδικασίας, δεν είναι πραγματικά σαφές τι θα μπορούσε να συμβεί» υποστηρίζουν Αμερικανοί αρθρογράφοι. Φυσικά, πάντα, σε έναν αγώνα μεταξύ δύο μονομάχων, κερδίζει ο υποψήφιος που αναπνέει.
Τα δεδομένα εν προκειμένω έχουν ως εξής: Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες των ΗΠΑ την Τρίτη 3 Νοεμβρίου. Οι ψηφοφορίες στο σώμα των Εκλεκτόρων θα λάβουν χώρα στις 14 Δεκεμβρίου. Το Κογκρέσο θα καταμετρήσει τις εκλεκτορικές ψήφους στις 6 Ιανουαρίου του 2021. Ο νέος Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα αναλάβουν καθήκοντα στις 20 Ιανουαρίου του 2021.
Στην ιστορία των αμερικανικών εκλογών υπάρχει μόνο ένα σχετικό παράδειγμα θανάτου, το μακρινό 1872, οπότε ο φιλελεύθερος υποψήφιος των Δημοκρατικών για την προεδρία Χόρες Γκρίλι απεβίωσε (29 Νοεμβρίου) μεταξύ των γενικών εκλογών και της ψήφου των Εκλεκτόρων. Όταν τα ψηφοδέλτια πήγαν στο Κογκρέσο, οι νομοθέτες πέρασαν ένα μέτρο που κήρυσσε τις ψήφους υπέρ του άκυρες, πιστοποιώντας τη νίκη για τον Γκραντ, ο οποίος τελικά επανεκλέχθηκε με 286 ψήφους των εκλεκτόρων.
Η 20ή τροποποίηση του Συντάγματος των ΗΠΑ προβλέπει ότι εάν πεθάνει ο εκλεγμένος πρόεδρος, ισχύουν οι κανόνες διαδοχής και ο εκλεγμένος Αντιπρόεδρος γίνεται Πρόεδρος. Εάν ένας υποψήφιος φύγει από τη ζωή μεταξύ της γενικής κάλπης και της συνεδρίασης των Εκλεκτόρων, τα κόμματα ακολουθούν την προβλεπόμενη από το καταστατικό τους διαδικασία για να καλύψουν την κενή θέση. Το όνομα του αναπληρωτή υποψηφίου αναγράφεται μόνο στην ψηφοφορία του Eκλεκτόρων.
Το «παράθυρο» στους «κανόνες διαδοχής»
Δεν υπάρχει, ωστόσο, ομοσπονδιακός νόμος που να λέει ότι οι Εκλέκτορες πρέπει να ψηφίσουν τον νέο υποψήφιο. Κάθε κόμμα μπορεί να επιλέξει αντικαταστάτη, ο οποίος δεν είναι υποχρεωτικά ο υποψήφιος Αντιπρόεδρος.
Εάν πεθάνει ο υποψήφιος που κέρδισε, χωρίς το κόμμα του να έχει ορίσει έναν διάδοχο, οι Εκλέκτορες θα μπορούσαν να ψηφίσουν τον υποψήφιο Αντιπρόεδρο του κόμματος, αλλά και έναν οποιοδήποτε άλλον υποψήφιο, ακόμα από τα μικρά κόμματα.
Το… timing
Αν ο νικητής προεδρικός υποψήφιος πεθάνει μετά τις 15 Δεκεμβρίου -όταν δηλαδή θα έχει ολοκληρωθεί η ψηφοφορία στο σώμα των Εκλεκτόρων- όμως και πριν από τις 6 Ιανουαρίου -οπότε και κανονικά θα πρέπει να αναλάβει καθήκοντα-, το Κογκρέσο θα πρέπει να αποφασίσει αν θα καταμετρήσει τις ψήφους. Εάν το Κογκρέσο επιλέξει να επικυρώσει τις ψήφους, οι νόμοι της προεδρικής διαδοχής εκτελούνται και ο Αντιπρόεδρος του νικητή υποψηφίου γίνεται εκλεγμένος Πρόεδρος. Εάν, ωστόσο, το Κογκρέσο δεν επικυρώσει τις ψήφους, η 12η τροπολογία αναφέρει ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων πρέπει να εκλέξει τον πρόεδρο μεταξύ των τριών υποψηφίων με τις περισσότερες ψήφους.
Τι θα γίνει αν αποβιώσει πριν τις εκλογές
"google ad"
«Αν πεθάνει πριν από τις εκλογές ο Ντοναλντ Τραμπ, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα επιλέγει κάποιον άλλο για να ψηφίσει σύμφωνα με τους κανόνες του κόμματος. Θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε» εξηγεί ο γνωστός καθηγητής Φιλοσοφίας στο Georgetown Univercity Μαρκ Λανς.
«Εάν πεθάνει μεταξύ των γενικών εκλογών και της συνεδρίασης του Eκλεκτόρων, οι Εκλέκτορες μπορούν να ψηφίσουν κάποιον άλλο. Ελέγχονται από τις Πολιτείες, οπότε οι νόμοι κάθε Πολιτείας δεσμεύουν τους εκλέκτορες» προσθέτει.
«Η πιο απρόβλεπτη αναμέτρηση όλων των εποχών»
«Οι Εκλέκτορες ούτως ή άλλως δεν είναι κατ’ ανάγκη υποχρεωμένοι να ψηφίσουν τον επίσημο υποψήφιο του κόμματος με το οποίο εκλέχθηκαν, παρά μόνο σε κάποιες Πολιτείες που η τοπική νομοθεσία υπαγορεύει την αντικατάστασή τους σε μια τέτοια περίπτωση» μας διαφωτίζει ο Δρ Πολιτικής Επιστήμης Παναγιώτης Κουστένης, φέρνοντας ένα χαρακτηριστικότατο παράδειγμα:
«Το 2016 τρεις Εκλέκτορες των Δημοκρατικών από την Πολιτεία της Ουάσινγκτον ψήφισαν αντί της Χίλαρι Κλίντον τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ και ένας τον ακτιβιστή-πολιτικό Φ.Σ. Ιγκλ, ενώ άλλος ένας στη Χαβάη ψήφισε τον Σάντερς Αντίστοιχα, δύο Ρεπουμπλικάνοι εκλέκτορες από το Τέξας ψήφισαν άλλους υποψήφιους (J. Kasich και R. Paul) αντί του Ντόναλντ Τραμπ. Έτσι, η τελική κατανομή των Εκλεκτόρων για Τραμπ-Κλίντον δεν ήταν 306-232, όπως θα επέβαλε το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά 304-227».
«Παρακολουθούμε πλέον να εξελίσσονται οι αμερικανικές εκλογές στην πιο απρόβλεπτη αναμέτρηση όλων των εποχών» εκτιμά ο κ. Κουστένης.
Και συμπληρώνει:
«Κρίσιμη πια θα είναι η εικόνα για την εξέλιξη της υγείας του Ντόναλντ Τράμπ τις επόμενες μέρες. Αν δείξει ότι θα τον ταλαιπωρήσει ο κορονοϊός για καιρό, θα είναι τεράστιο πλήγμα για την υποψηφιότητά του, ειδικά λόγω των πιθανών μετεκλογικών-θεσμικών περιπλοκών. Διαφορετικά, θα του κοστίσει σίγουρα κάποιες μέρες απουσίας από την προεκλογική εκστρατεία, της οποίας πάντως η μορφή φαίνεται να αλλάζει πλήρως στην εποχή του COVID-19».
«Αν κερδίσει τελικά στο σώμα των Εκλεκτόρων ο Τραμπ, και πεθάνει μετά, ο Αντιπρόεδρος Μάικ Πενς θα είναι ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος» συνοψίζει ο Αμερικανός ακαδημαϊκός, που βλέπει τον Αμερικανό Αντιπρόεδρο να ξεκινά από σήμερα την προετοιμασία για να αναλάβει τα ηνία.
Και τι γίνεται αν νοσήσει για καιρό;
Στο μεταξύ, για όσο καιρό νοσεί, θα μπορούσε ο Ντοναλντ Τραμπ -σύμφωνα με το άρθρο 3 τροπολογίας του Συντάγματος που εγκρίθηκε το 1967- μετά τη δολοφονία του Προέδρου Τζον Κένεντι το 1963, να δηλώσει γραπτώς πως δεν μπορεί να εκπληρώσει τα καθήκοντά του. Πράγμα αβέβαιο.
Ο Αντιπρόεδρος Μάικ Πένς τότε θα μπορούσε να ασκήσει τα προεδρικά καθήκοντα, με τον Τραμπ ωστόσο να διατηρεί το αξίωμά του. Η πρακτική αυτή ακολουθήθηκε, το 1985, όταν ο Πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν υποβλήθηκε σε επέμβαση. Μόλις ανάρρωσε, ανέλαβε ξανά τα καθήκοντά του. Ο Αντιπρόεδρος Τζορτζ Μπους ο Πρεσβύτερος ανέλαβε καθήκοντα Προέδρου για σχεδόν οκτώ ώρες.