Η Έφη Βαγενά είναι καθηγήτρια Βιοηθικής και Πολιτικής Υγείας στο περίφημο Πανεπιστήμιο ETH της Ζυρίχης, σύμβουλος της ελβετικής κυβέρνησης, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και πριν λίγες μέρες έδωσε μία μεγάλη συνέντευξη στον ιστότοπο iefimerida.gr.
Δυστυχώς, όπως συμβαίνει πολλές φορές, η συνέντευξη ίσως και λόγω του μεγέθους της δεν πήρε τη δημοσιότητα που έπρεπε αν και αυτά που ανέφερε η καθηγήτρια είναι πολλά και πολύ σημαντικά.
Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουμε τα εξής: τους πολλούς προβληματισμούς της για τα “υγειονομικά διαβατήρια”, την ανάμειξη της Google και της Apple στη δημιουργία εφαρμογής για την ανίχνευση κρουσμάτων κορωνοϊου και το αβέβαιο του κατά πόσο η χρήση της τεχνολογίας θα σταματήσει με την νίκη επί της πανδημίας και βεβαίως τον ρόλο της φτώχιας στον κίνδυνο του να νοσήσεις σοβαρά και να πεθάνεις από κορωνοϊό.
Η κ. Βαγενά είπε ότι την “φοβίζει πάρα πολύ” η προοπτική δημιουργίας υγειονομικών διαβατηρίων. Κι αυτό γιατί στο παρελθόν η δημιουργία τους συντέλεσε στο να υπάρξουν καταστάσεις σχεδόν βαρβαρότητας με ανθρώπους που έκαναν ότι περνούσε από το χέρι τους για να αρρωστήσουν έτσι ώστε να μπορούν να προμηθευτούν το διαβατήριο και να μπορούν να …εργαστούν!
Όπως έθεσε το θέμα και η ίδια:
“Ας πούμε λοιπόν ότι λειτουργεί τέλεια το σύστημα των αντισωμάτων, τι θα κάνουμε το υπόλοιπο 94,5% του πληθυσμού; Πρέπει να σας πω ότι η ιδέα του υγειονομικού διαβατηρίου -όχι σε ψηφιακή μορφή, βέβαια- δεν είναι νέα.
Υπήρχαν για παράδειγμα την εποχή του κίτρινου πυρετού. Δεν λειτούργησαν σωστά, προκάλεσαν στιγματισμό, άνθρωποι έκαναν επικίνδυνα πράγματα για να κολλήσουν. Αν κάποιος είχε περάσει τον κίτρινο πυρετό μετά μπορούσε να κινηθεί ελεύθερα. Ελπίζω να μην κινηθούμε ακόμα προς τα εκεί.”
Μάλιστα εξέφρασε τον έντονο προβληματισμό της και για την οπτική του Επίτροπου για τις Ψηφιακές Τεχνολογίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο οποίος μίλησε για “εφαρμογές απεγκλωβισμού” τονίζοντας ότι:
“Μου φάνηκε κάπως προκλητικό. Δεν είναι τα app αυτά που θα μας βγάλουν από τον εγκλεισμό. Θεωρώ ότι προσπαθεί να περάσει το μήνυμα ότι αυτό θα μας βγάλει από την κατάσταση που βρισκόμαστε. Η πραγματική λύση απαιτεί πολλά περισσότερα πράγματα από την τεχνολογική απάντηση.”
Η κ. Βαγενά επίσης στάθηκε και στην ανάμειξη δύο γιγάντων του τομέα της τεχνολογίας, της Apple και της Google που συνεργάζονται για την δημιουργία τεχνολογία ώστε να είναι εφικτή η εγκατάσταση εφαρμογών ιχνηλάτισης σε οποιοδήποτε τύπου κινητό.
Το πρόβλημα βεβαίως είναι, η συγκεκριμένη παρακολούθηση θα έχει ημερομηνία λήξης;
Όπως λέει η κ. Βαγενά:
“Η ανησυχία στους δικούς μου κύκλους είναι αυτό που θα συμβεί τους επόμενους μήνες να μην μας γίνει πάγια κατάσταση.
Ένα από τα δικά μου επιχειρήματα προς τους οργανισμούς με τους οποίους συνεργάζομαι είναι ότι αν κάποια χώρα επιβάλει μια τέτοια τεχνολογία τότε πρέπει να έχει μια ανεξάρτητη επιτροπή που να ελέγχει το σύστημα από την αρχή ως το τέλος και εξαρχής να τεθούν ξεκάθαροι κανόνες για τι θα γίνει με τα δεδομένα, πότε θα λήξει το πρότζεκτ και ποιες συνέπειες θα υπάρχουν για όσους βάζουν ή όχι το app.”
Η κ. Βαγενά πιστεύει ότι αυτή τη στιγμή “είμαστε όλοι μέρος ενός πειράματος”:
“Όταν στην Ιατρική έχουμε ένα πείραμα είμαστε πολύ προσεκτικοί: έχουμε μια θεωρία που προσπαθούμε να αποδείξουμε, έχουμε κανόνες, αρχές ηθικής και συνεχή επιτήρηση του πειράματος για να δούμε τι πάει καλά και τι όχι.
Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε περιθώριο, όλοι μαζί μπαίνουμε στο πείραμα γιατί η αλήθεια είναι ότι και η καραντίνα ένα πείραμα ήταν απλώς ξέραμε τι θα συμβεί: αν ο κόσμος δεν κινείται θα σταματήσει η διάδοση του ιού. Δεν ξέρουμε τις επιπτώσεις που θα έχει αυτό στην ψυχολογία των ανθρώπων και στις σχέσεις μας.
Για το ψηφιακό μέρος ξέρουμε ελάχιστα πράγματα. Δεν ξέρουμε καν πόσο καλά δουλεύει το ζήτημα της προσέγγισης μεταξύ δυο τηλεφώνων. Πώς αισθάνονται οι άνθρωποι που κυκλοφορούν με ένα τηλέφωνο γνωρίζοντας ότι συνεχώς καταγράφονται. Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι δεν πρέπει να το κάνουμε, όμως όλα πρέπει να γίνουν με μεγάλη προσοχή”.
Ο ιός, επίσης, δεν είναι δημοκρατικός.
Όπως λέει η κ. Βαγενά, πέραν της αποτελεσματικότητας της όποιας εφαρμογής δημιουργηθεί, το ζήτημα είναι ποιοι θα μείνουν έξω από τη χρήση της:
“Ανθρωποι χαμηλού εισοδήματος συνήθως δεν έχουν τις πιο σύγχρονες συσκευές με το καλύτερο bluethooth, ενώ υπάρχει και το ζήτημα της ηλικίας- υψηλής ηλικίας ομάδες επίσης μπορεί να κάνουν λιγότερη χρήση σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας.
Οι κατώτερες οικονομικά και κοινωνικά ομάδες έχουν τα περισσότερα προβλήματα υγείας. Αν λοιπόν αυτή την ψαλίδα την ανοίξουμε κι άλλο θα χειροτερέψουμε την γενικότερη κατάσταση”.
Ενώ σημειώνει σχετικά με την ταξική πραγματικότητα που αντικατοπτρίζεται και στην πανδημία:
“Δείτε στη Νέα Υόρκη και στο Σικάγο ποιοι πεθαίνουν από τον κορωνοϊό. Πεθαίνουν συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού και αυτό μας δείχνει κατάμουτρα τι συμβαίνει στην κοινωνίες μας.
…Είναι τραγικό. Θυμάστε, πριν λίγο καιρό που τα τεστ ήταν περιορισμένα σε αριθμό, πολλά celebrities είχαν κάνει τεστ.
Πώς γίνεται αυτό; Πώς γίνεται όταν δεν υπάρχουν τεστ και διατίθενται μόνο σε όσους το έχουν πραγματικά ανάγκη, κάποιοι να πληρώνουν και να τα βρίσκουν αμέσως;
Ετσι και τώρα με τις ψηφιακές τεχνολογίες το πρόβλημα είναι κατά πόσο θα χειροτερέψουν τέτοιες καταστάσεις ανισότητας. Αν μια χώρα αποφασίσει ότι όλοι πρέπει να έχουμε app, θα μπορέσουν να δοθούν συσκευές σε όσους δεν έχουν υψηλής τεχνολογίας, ή να πληρωθεί ένα μέρος της αγοράς τους; Πώς θα συμβεί αυτό για να δημιουργήσουμε μια δίκαιη κατανομή του αγαθού που μπορεί να προκύψει, δηλαδή του ελέγχου της διάδοσης του ιού;”
Για όποιους θέλουν να διαβάσουν ολόκληρη την συνέντευξη μπορούν να το κάνουν πατώντας ΕΔΩ.