Την πλήρη απαγόρευση των τριών πιο διαδεδομένων νεονικοτινοειδών φυτοφαρμάκων, αποφάσισε η Ευρώπη μετά από αίτημα 5 εκατ. πολιτών προς τους Ευρωπαίους υπουργούς και την Κομισιόν. Είναι το μεγαλύτερο ψήφισμα στον κόσμο για τη διάσωση των μελισσών. Η απαγόρευση εγκρίθηκε με ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ, ανοίγοντας το δρόμο σε μια νέα εποχή για τη βιώσιμη γεωργία.
«Η απαγόρευση αυτών των τοξικών παρασιτοκτόνων είναι ένα σμήνος ελπίδας για τις μέλισσες. Επιτέλους οι κυβερνήσεις μας εισάκουσαν τους πολίτες, τα επιστημονικά στοιχεία και τους αγρότες που γνωρίζουν καλύτερα απ’ όλους ότι ούτε οι μέλισσες μπορούν να επιβιώσουν με αυτές τις χημικές ουσίες ούτε εμείς χωρίς τις μέλισσες» δήλωσε η Antonia Staats, ακτιβίστρια του Avaaz.
Μια ανοικτή επιστολή υπέρ της απαγόρευσης από αγρότες της ΕΕ αναφέρει: «Για τους αγρότες, η βιωσιμότητα είναι τα πάντα. Φυσικά και θέλουμε πλούσιες συγκομιδές. Αλλά κυρίως θέλουμε να έχουμε συγκομιδή κάθε χρόνο. Όταν βλέπουμε τους πληθυσμούς των εντόμων να μειώνονται (πάνω από 75% μείωση στη Γερμανία!) ή τους Κινέζους καλλιεργητές μήλων να αναγκάζονται να επικονιάζουν με τα χέρια, ανησυχούμε περισσότερο από τον καθένα».
Τα νεόνια
Από το 2013 που η ΕΕ εφάρμοσε τη μερική απαγόρευση των νεονικοτινοειδών, μετά από πιέσεις προς τα υπουργεία, πολλοί Ευρωπαίοι αγρότες καλλιεργούν χωρίς αυτές τις χημικές ουσίες και οι καλλιέργειές τους ευδοκιμούν, χωρίς καμία αξιοσημείωτη αρνητική επίπτωση στις σοδειές. Τόσο οι συμβατικοί όσο και οι βιολογικοί αγρότες σε όλη την Ευρώπη έχουν αποδείξει ότι μπορούν να τα καταφέρουν με λιγότερα ή και καθόλου εντομοκτόνα, εφαρμόζοντας για παράδειγμα ολοκληρωμένες μεθόδους, όπως η εναλλαγή καλλιεργειών και η βιολογική αντιμετώπιση που κρατά τα παράσιτα σε απόσταση.
Αντίθετα, οι αμφιβολίες για τα οφέλη των νεονικοτινοειδών στην αντιμετώπιση των παρασίτων αυξάνονται. Όπως αναφέρει και το National Geographic, πρόσφατη έρευνα της διεθνούς επιστημονικής ομάδας The Task Force on Systemic Pesticides έδειξε ότι δεν είναι τόσο αποτελεσματικά στην καταπολέμηση των παρασίτων όσο θεωρούνταν κάποτε και ότι μπορούν να αντικατασταθούν από βιώσιμες εναλλακτικές.
Η απαγόρευση αναμένεται να τεθεί σε ισχύ μέχρι το τέλος του έτους και θα απαγορεύσει την εξωτερική χρήση των χημικών ουσιών (μπορούν ακόμη να χρησιμοποιηθούν μέσα σε θερμοκήπια).
Τα νεόνια εισήχθησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ως η ασφαλέστερη εναλλακτική λύση έναντι των παλαιότερων εντομοκτόνων που είναι πιο τοξικά. Ωστόσο, έχουν διαπιστωθεί σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα με τη χρήση τους.
Τα νεόνια είναι πολύ αποτελεσματικά και στην καταστροφή των νευρικών κυττάρων των εντόμων που τα καταναλώνουν. Οι περισσότεροι σπόροι καλαμποκιού, σόγιας και σίτου που φυτεύονται σήμερα είναι επικαλυμμένοι με νεόνια. Καθώς οι καλλιέργειες αναπτύσσονται, τα φυτά ενσωματώνουν τα νεόνια στους ιστούς τους, καθιστώντας τα δηλητηριώδη για οποιοδήποτε έντομο που τα περιβάλλει. Η γύρη, το νέκταρ, το χυμό, και ακόμη και τα νεκρά φύλλα περιέχουν νεόνια.
Το ίδιο συμβαίνει και με το έδαφος και επειδή τα νεόνια αναμιγνύονται εύκολα με το νερό, ξεπλένονται σε ρέματα, λίμνες, ποτάμια και ενδεχομένως παράκτιες ζώνες, σύμφωνα με τη διεθνή επιστημονική αξιολόγηση που επικαλείται και η Task Force on Systemic Pesticides.
«Τα νεόνια είναι 5.000 έως 10.000 φορές πιο τοξικά από τα DDT», δήλωσε ο Jean-Marc Bonmatin του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας στη Γαλλία.
Τα νεόνια έχουν εμπλακεί στο παρελθόν και στην αποστείρωση αρσενικών μελισσών. Τα εντομοκτόνα αυτά έχουν συνδεθεί με δραματικές μειώσεις στις μέλισσες και άλλους επικονιαστές, ενώ είναι επίσης ύποπτα σε μειώσεις σε πολλά άλλα είδη εντόμων, μαζί και σε πουλιά που τρώνε έντομα και νυχτερίδες. Ακόμη και οι σημαντικοί γαιοσκώληκες βλάπτονται από τα νεόνια.
Η ΕΕ είχε απαγορεύσει στο παρελθόν τη χρήση νεονικοτινοειδών φυτοφαρμάκων για τις ανθοκομικές καλλιέργειες που είναι γνωστό ότι προσελκύουν ειδικά τις μέλισσες. Να σημειωθεί ότι περίπου τα τρία τέταρτα σημαντικών καλλιεργειών τροφίμων μπορούν να επικονιαστούν από μέλισσες.
Κι όμως αυτά τα εντομοκτόνα χρησιμοποιούνται παντού: σε σπίτια, κήπους, αγροκτήματα, θερμοκήπια, οπωρώνες, πάρκα και δάση. Εάν ένα προϊόν υπόσχεται ότι θα σκοτώσει έντομα, το πιθανότερον περιέχει ένα από τα επτά νεονικοτινοειδή: acetamiprid, clothianidin, imidacloprid, nitenpyram, nithiazine, thiacloprid και thiamethoxam..
Οι μέλισσες
Από τα τέλη του 1990, οι μελισσοκόμοι, κυρίως στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική, είχαν διαπιστώσει ότι οι πληθυσμοί των μελιφόρων μελισσών (οι μέλισσες που κατοικούν σε κυψέλες και παράγουν μέλι) μειώνονταν με ασυνήθιστα γρήγορους ρυθμούς. Οι μέλισσες αυτές είναι απαραίτητες για την παραγωγή της τροφής μας γιατί επικονιάζουν τα φυτά.
Η επικονίαση, η γονιμοποίηση δηλαδή του άνθους για να γίνει καρπός, είναι το πολυτιμότερο αγαθό που προσφέρουν οι μέλισσες στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Χωρίς την επικονίαση, η τροφή που καταλήγει στο πιάτο μας θα ήταν πολύ λιγότερη, καθώς το 1/3 των καλλιεργειών βασίζεται σε αυτήν.
Πάνω από το 35% της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τα έντομα-επικονιαστές. Από τα 100 είδη καλλιεργειών, τα οποία παράγουν το 90% της παγκόσμιας τροφής, 71 επικονιάζονται από τις μέλισσες. Χωρίς αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι και ζώα θα υπέφεραν από στέρηση τροφής. Στην Ευρώπη μόνο, πάνω από 4.000 είδη λαχανικών μεγαλώνουν χάρη στην ακούραστη δουλειά των μελισσών.
Η μεγαλύτερη απειλή για τις μέλισσες προέρχεται από τα χημικά φυτοφάρμακα υψηλής τοξικότητας που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες. Αυτά τα πολύ επικίνδυνα φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των νεονικοτινοειδών των εταιρειών Bayer και Syngenta που χρησιμοποιούνται ευρέως και στην Ελλάδα, έχουν την ιδιότητα να κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη του φυτού. Οι μέλισσες τα προσλαμβάνουν από τη γύρη και το νέκταρ, κάτι που βλάπτει το νευρικό τους σύστημα και πολύ συχνά τις οδηγεί στο θάνατο.
Σε μια πρόσφατη και μοναδική στο είδος της έρευνα -που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLoSοι ONE – επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ εντόπισαν δηλητηριώδες κοκτέιλ φυτοφαρμάκων και μυκητοκτόνων τα οποία μολύνουν τη γύρη που συλλέγουν οι μέλισσες για τις κυψέλες τους.
Οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, μιλούν για αλληλεπίδραση πολλαπλών φυτοφαρμάκων που σκοτώνει τις μέλισσες, βάζοντας σε κίνδυνο ολόκληρη την αλυσίδα της ζωής.
Ταυτόχρονα οι πολυεθνικές εταιρείες κερδίζουν δισ. από αυτό το δηλητήριο, η δύναμη και το συμφέρον των οποίων για την ώρα επικρατεί, γι αυτό και ασκούν έντονες πιέσεις σε όποιους σκέφτονται την απαγόρευσή του.
Η βιολογική γεωργία χωρίς τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και η βιοποικιλότητα μπορούν να σώσουν τις μέλισσες, ακολούθως και εμάς.