Σε συνέντευξη τύπου που δόθηκε την Τετάρτη στο Εργατικό Κέντρο Χανίων επιζώντες της Κατοχής και εκπρόσωποι του Εθνικού ΣυμβουλίουΔιεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας μίλησαν για τις εμπειρίες τους και ανέδειξαν τη σημασία της αναγνώρισης των γερμανικών εγκλημάτων και της αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας με αφορμή και την επίσκεψη του Γερμανού προέδρου Φρανκ Σταϊνμάιερ στην Κάνδανο.
Κεντρικό θέμα η διεκδίκηση των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.
Αρ. Συγγελάκης: Δε θέλουμε λόγια συμπάθειας, απαιτούμε την έμπρακτη και ειλικρινή μεταμέλεια της Γερμανίας
Ο Αριστομένης Συγγελάκης συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα εξέφρασε έντονες επιφυλάξεις για την επίσκεψη του Γερμανού Προέδρου Φρανκ Σταϊνμάιερ στην Κάνδανο.
Ο κ. Συγγελάκης τόνισε ότι η ισοπέδωση της Καντάνου από τα ναζιστικά στρατεύματα αποτελεί ένα σκοτεινό κεφάλαιο της ιστορίας και η επίσκεψη του Γερμανού Προέδρου θα έπρεπε να συνοδευόταν από μια ξεκάθαρη αναγνώριση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν και μια δέσμευση για την αποκατάσταση των ζημιών. Ωστόσο, όπως ανέφερε, η Γερμανία συνεχίζει να αρνείται να αναλάβει τις ιστορικές της ευθύνες.
«Δε θέλουμε λόγια συμπάθειας, δε θέλουμε να εκφράσει τον πόνο του ή την ντροπή του ή την οδύνη του, απαιτούμε την έμπρακτη και ειλικρινή μεταμέλεια της Γερμανίας και την ρητή ανάληψη ευθύνης για τα εγκλήματα του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα. Η ειλικρινής και έμπρακτη μεταμέλεια της Γερμανίας απαιτεί την επίλυση του μείζονος ζητήματος της απόδοσης των γερμανικών οφειλών, δηλαδή στις αποζημιώσειςι της Γερμανίας προς τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, τις οικογένειες των θυμάτων.», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Συγγελάκης.
Ο συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου υπογράμμισε επίσης την ανάγκη επιστροφής των κλεμμένων αρχαιοτήτων και την αποκατάσταση των ζημιών που υπέστη η ελληνική οικονομία κατά τη διάρκεια της Κατοχής υπενθυμίζοντας ότι “η Ελλάδα είχε τις μεγαλύτερες απώλειες αναλογικά με τον πληθυσμό της σε ολόκληρη την Ευρώπη».
Ο κ. Συγγελάκης κατηγόρησε τη Γερμανία για υποκρισία, καθώς, όπως είπε, η χώρα αρνείται να παραδεχτεί το βάρος των ιστορικών της ευθυνών και επιχειρεί να κλείσει το θέμα των αποζημιώσεων: «Μπροστά στις ενέργειες που κάνει η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας για να οικοδομήσει μια ψευδεπίγραφη συμφιλίωση μεταξύ των δύο λαών χωρίς δικαιοσύνη, τους λέμε ότι να τα ξεχάσουν. Ματαιοπονούν. Η συμφιλίωση των λαών πρέπει να στηρίζεται στα υγιή θεμέλια της δικαιοσύνης, της ιστορικής αλήθειας και της ισότητας, όχι στα σαθρά θεμέλια της λήθης, της πλαστογράφησης της ιστορίας, της υποτέλειας και της εξάρτησης.», κατέληξε.
Πιο αναλυτικά ο κ. Συγγελάκης δήλωσε τα εξής:
Και μόνο το γεγονός της παρουσίας του Προέδρου της Γερμανικής Δημοκρατίας Φρανκ στην ναρτυρική Κάντανο από μόνο του είναι πολύ σημαντικό. Και ντε φάκτο και ίσως παρά τη θέληση του αναγνωρίζει ότι υπάρχει μια ιστορική εκκρεμότητα μεταξύ Γερμανίας και Ελλάδα που δεν είναι άλλη από την απόδοση των γερμανικών οφειλών. Θα λέγαμε επίσης ότι του δίνετε μία σημαντική ευκαιρία να εκφέρει μία καθαρή συγγνώμη χωρίς μισόλογα. Μία καθαρή συγγνώμη για τα αποτρόπαια εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε η ναζιστική Γερμανία στην Κρήτη και σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ειδικά η επιλογή της Καντάνου η οποία ισοπεδώθηκε από τους εισβολείς επειδή δεν υπέκυψε, επειδή ο λαός της Καντάνου και του Σελίνου επέλεξε να σηκώσει στους ώμους της την τιμή ολόκληρης της Ευρώπης. Η ισοπέδωση λοιπόν της Καντάνου αποτελεί ένα ορόσημο της ναζιστικής κτηνωδίας. Θα περιμέναμε από έναν πρόεδρο μίας Δημοκρατικής χώρος όπως είναι αυτή της Γερμανίας να αδράξει την ευκαιρία για να εκφέρει μια αληθινή συγγνώμη. Δε θέλουμε λόγια συμπάθειας, δε θέλουμε να εκφράσει τον πόνο του ή την ντροπή του ή την οδύνη του, απαιτούμε την έμπρακτη και ειλικρινή μεταμέλεια της Γερμανίας και την ρητή ανάληψη ευθύνης για τα εγκλήματα του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα.
Η ειλικρινής και έμπρακτη μεταμέλεια της Γερμανίας απαιτεί την επίλυση του μείζονος ζητήματος της απόδοσης των γερμανικών οφειλών, δηλαδή την αποζημίωση της Γερμανίας προς τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, τις οικογένειες των θυμάτων. Το Γ’ Ράιχ αποδεκάτισε τον πληθυσμό της Ελλάδας. Η Ελλάδα είχε τις μεγαλύτερες απώλειες αναλογικά με τον πληθυσμό της σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αναφερόμαστε στις επανορθώσεις προς το κράτος για την καταστροφή των υποδομών και του εθνικού πλούτου, την έμπρακτη επιστροφή του κατοχικού δανείου, ένα δάνειο που οδήγησε στην πλήρη κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας και στο φοβερό λοιμό της Κατοχής που οδήγησε στον θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες.
Και αναφερόμαστε βέβαια και σε ένα ζήτημα που δεν έχει χρηματική αποτίμηση αξιώνοντας την επαναπατρισμό των χιλιάδων αρχαιοτήτων και πολιτισμικών θησαυρών που έκλεψαν με μεθοδικό τρόπο οι Γερμανοί κατακτηρτές. Οι θησαυροί αυτοί ακόμα κοσμούν γερμανικά μουσεία και ιδιωτικές κλινικές, κάτι που καθιστά το έγκλημα συνεχές.
Η παρουσία του Γερμανού προέδρου δεν έχει το χαρακτήρα της έμπρακτης μεταμέλειας για τα εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας. Άλλωστε, πριν από λίγο, στην συνάντησή του με την πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, την κυρία Κατερίνα Σακελλαροπούλου, όταν του έθεσε θέμα γερμανικών επανορθώσεων, ο Γερμανός πρόεδρος ακολούθησε την ατεκμηρίωτη, αβάσιμη, αντιδημοκρατική και, θα έλεγα, παράνομη θέση που έχει η Γερμανία τα τελευταία 10 χρόνια, ότι τάχα το θέμα πολιτικά και νομικά έχει κλείσει.
Εδώ θα επαναλάβω το διάλογο του Μανώλη Γλέζου με τον Σόιμπλε, όταν ο Σόιμπλε ήταν ο πρώτος που έθεσε αυτή τη γραμμή, που ανακοίνωσε ότι τάχα το ζήτημα των γερμανικών οφειλών είχε κλείσει. Ήταν το 2013, ενώ μέχρι τότε η Γερμανία παρέπεμπε στη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας και μας έλεγε “είναι πολύ νωρίς, περιμένετε να συνάψουμε συνθήκη ειρήνης και το θέμα θα λυθεί”. Τότε λοιπόν ο Σόιμπλε πρώτος είπε ότι το θέμα πολιτικά και νομικά έχει κλείσει και του απάντησε ο Μανώλης Γλέζος: “Α, πολύ καλά κύριε Σόιμπλε, παραδέχεστε λοιπόν ότι θέμα υπάρχει. Να μας πείτε πότε έκλεισε και με ποιον τρόπο”. Άκρα του τάφου σιωπή από την άλλη πλευρά.
Όχι μόνο τότε, αλλά και στη συνέχεια, όποτε έρχεται Γερμανός αξιωματούχος στην Ελλάδα, διακινεί το γερμανικό υπουργείο εξωτερικών αυτή την ατεκμηρίωτη, αβάσιμη θέση, η οποία παραπέμπει σε μία εξωφρενική αντιδημοκρατική συμπεριφορά. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η Γερμανία λέει ότι το θέμα πολιτικά και νομικά είναι λήξαν γιατί απλώς έτσι της αρέσει, χωρίς να έχει μεσολαβήσει τίποτα από την προηγούμενη δήλωσή της ότι το θέμα παραμένει ανοιχτό και θα ρυθμιστεί με τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας.
Απόδειξη αυτού που λέμε, ότι δεν κομίζει κανένα στοιχείο να υποστηρίξει αυτόν τον ανυπόστατο ισχυρισμό, αποτελεί ακριβώς το γεγονός ότι η Γερμανία αρνείται να πει οτιδήποτε πέραν αυτού. Αρνείται να καταθέσει οποιοδήποτε στοιχείο για να τεκμηριώσει αυτό τον ισχυρισμό της, τόσο προφορικά, όπως δεν είπε και ο πρόεδρος της Γερμανίας σήμερα, όσο και γραπτώς, απέναντι στην ρηματική διακοίνωση της Ελλάδας που επεδόθη στις 4 Ιουνίου του 2019. Η απάντηση της Γερμανίας ήρθε στις 18 Οκτωβρίου του 2019 και ήταν ολιγόλογη, ακριβώς για να μην φανεί ότι έρχεται σε αντίφαση με τους έως τότε ισχυρισμούς της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας Γερμανίας.
Εμείς, επειδή ο Γερμανός πρόεδρος εκφράζει τη συμπάθειά του, τον πόνο του, ίσως και την ντροπή του για τα φοβερά εγκλήματα του Τρίτου Ράιχ στην Ελλάδα, φυσικά είναι δικαίωμά του και θα έλεγα ότι είναι κάτι το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει. Όμως θεωρούμε ότι η στάση αυτή είναι υποκριτική όταν δεν αναλαμβάνει παράλληλα την ευθύνη για τα εγκλήματα αυτά και του λέμε ότι δεν θέλουμε οίκτο. Δικαιοσύνη ζητάμε, δεν επαιτούμε, δεν ζητάμε οίκτο, ζητάμε ανάληψη ευθύνης. Δεν θέλουμε τη λύπη κανενός, απαιτούμε αποζημίωση και επανόρθωση για τα δεινά που υπέφερε ο ελληνικός λαός. Θέλουμε δικαιοσύνη, όχι ελεημοσύνη.
Μπροστά στις ενέργειες που κάνει η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας για να οικοδομήσει μια ψευδεπίγραφη συμφιλίωση μεταξύ των δύο λαών χωρίς δικαιοσύνη, τους λέμε ότι να τα ξεχάσουν. Ματαιοπονούν. Η συμφιλίωση των λαών πρέπει να στηρίζεται στα υγιή θεμέλια της δικαιοσύνης, της ιστορικής αλήθειας και της ισότητας, όχι στα σαθρά θεμέλια της λήθης, της πλαστογράφησης της ιστορίας, της υποτέλειας και της εξάρτησης.
Γι’ αυτό λοιπόν του λέμε να πάρει πίσω τα τριάκοντα αργύρια των γερμανικών ιδρυμάτων για το μέλλον του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας και των άλλων πρωτοβουλιών που δεν έχουν σκοπό την συμφιλίωση των δύο λαών, αλλά έχουν ως σκοπό την αναθεώρηση της ιστορίας, την υπονόμευση της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών και την εξαγορά συνειδήσεων. Του λέμε ότι οι Κρητικοί και όλοι οι Έλληνες είμαστε υπερήφανοι, αξιοπρεπείς άνθρωποι και δεν επιτρέπουμε να μας αντιμετωπίζει σαν ιθαγενείς στους οποίους μοιράζει καθρεφτάκια. Του λέμε λοιπόν ότι να μην διανοηθεί στην Κάνδανο να προβεί σε τέτοιες ενέργειες, διότι θα λάβει ανάλογη απάντηση.
Ι. Κανδαράκη: Ποιος είχε το δικαίωμα να έρθει στην Κρήτη, στην Ελλάδα μας, και να κάνει αυτά τα πράγματα;
Η 93χρονη Ιωάννα Κανδαράκη, κάτοικος της μαρτυρικής Καντάνου, με συγκλονιστικά λόγια περιέγραψε τις φρικαλεότητες που βίωσε ο τόπος της κατά τη διάρκεια της κατοχής. Με δάκρυα στα μάτια, η κυρία Κανδαράκη αναφέρθηκε στις εκτελέσεις, στους βιασμούς, στις καταστροφές και στις απώλειες που υπέστη ο λαός της Κρήτης. Οι μνήμες του πολέμου παραμένουν ανεξίτηλες στη μνήμη της και των λίγων επιζώντων, οι οποίοι ζητούν δικαιοσύνη και αποζημίωση για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν.
Η κυρία Κανδαράκη υπογράμμισε ότι ο πόνος και η οδύνη που βίωσαν οι κάτοικοι της Καντάνου δεν μπορούν να αποζημιωθούν με χρήματα. Ωστόσο, ζήτησε από τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν και να αποδοθεί δικαιοσύνη στα θύματα. Η μαρτυρία της κυρίας Κανδαράκη αποτελεί μια σκληρή υπενθύμιση των τραγικών γεγονότων του παρελθόντος και ένα κάλεσμα για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.
Πιο αναλυτικά με τη συγκίνηση χαραγμένη στο πρόσωπό της είπε τα εξής:
Τα δάκρυά μας είναι στα μάτια μας. Έρχονται αυτές οι μέρες, μνήμες για τα αδικήματα, τα εγκλήματα, τις καταστροφές, τις προσβολές, τους ξυλοδαρμούς, τις έγκυες γυναίκες που κρέμασαν, στα παιδιά και στους γέρους ανθρώπους που τους εκτελούσαν. Μας διώχνανε από τα σπίτια μας, με τις κάννες των τουφεκιών. Μικρά παιδιά, βρέφη, μανάδες με εγκύους… Οι άντρες μας ήταν, οι περισσότεροι, στον πόλεμο της Αλβανίας.
Οι ερχόμενοι αυτοί που γύριζαν ήταν με κρυοπαγήματα πρώτου, δεύτερου και τρίτου βαθμού, με κομμένα χέρια, πόδια. Για ποιο λόγο; Σε τι φταίγαμε; Ποιος είχε το δικαίωμα να έρθει στην Κρήτη, στην Ελλάδα μας, και να κάνει αυτά τα πράγματα; Μήπως εμείς πήγαμε στη Γερμανία, στην Ιταλία, να κάνουμε όσα έγιναν στον πόλεμο αυτό στην Κρήτη; Δεν έπρεπε να υπερασπιστούμε τα χώματά μας, την πατρίδα μας, τα παιδιά μας, τις οικογένειές μας;
Έτσι έπρεπε να τους αφήσουμε; Θέλουμε τις αποζημιώσεις, θέλουμε να μας φερθούν σαν ανθρώπους, να γίνει δικαιοσύνη και να αποδοθεί στον κάθε άνθρωπο ό,τι του αξίζει. Όλοι έχουν πεθάνει πια. Έχουμε μείνει λίγοι ζωντανοί και θυμόμαστε αυτά που έγιναν. Και κάθε βήμα που πατούμε είναι και ένας νεκρός. Το αίμα είχε πλημμυρίσει στο χωριό μας. Έφεραν μια πλάκα μαρμάρινη, η οποία γράφει αυτά που γράφει απάνω, και ήθελαν να τη στήσουν στη μέση του χωριού. Φώναζαν και προκαλούσαν όλους τους χωριανούς.
«Στο αίμα πάνω θα τη στήσουν» έλεγαν. Όλοι οι άντρες, λοιπόν, όταν γύρισαν, το καλοκαίρι, κοιμόταν έξω, και μέναν τα γυναικόπαιδα μέσα, με τη λαχτάρα και με τον πόνο. Με τι φόβο ζούσαμε! Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί. Ούτε αυτά πληρώνονται, όσα λεφτά και να σου δώσουν. Αυτά τα πράγματα μένουνε στην ψυχή σου, τα παίρνεις μαζί σου.
Μ. Κουριδάκης: Με ποια ψυχή ο Γερμανός σήκωσε το πολυβόλο και στόχευσε ένα παιδάκι δύο χρονών;
Ο Μανώλης Κουριδάκης, κάτοικος Χρυσαυγής, μοιράστηκε μια συγκλονιστική μαρτυρία για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί κατακτητές στην Κρήτη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκεκριμένα, περιέγραψε την τραγική δολοφονία της οικογένειας του (7 μέλη της οικογένειας) από Γερμανούς στρατιώτες που είχαν αποσυρθεί από μάχη με αντάρτες. Ανάμεσα στα θύματα ήταν μια έγκυος γυναίκα, ένα βρέφος δύο ετών και άλλα αθώα μέλη της οικογένειας.
Ο κ. Κουριδάκης υπογράμμισε την ακραία βαρβαρότητα των εγκλημάτων, ιδιαίτερα την δολοφονία του βρέφους. Ο κ. Κουριδάκης ζητάει δικαιοσύνη για τα θύματα και τονίζει την ανάγκη να μην ξεχαστούν ποτέ τα εγκλήματα του πολέμου.
Πιο αναλυτικά είπε τα εξής:
Ονομάζομαι Μανώλης Κουριδάκης. Είμαι από την Καλλιθέα, της κοινότητας Χρυσαυγής, του δήμου Πλατανιά. Καλλιθέα παλιά λεγόταν Παθεκιανά. Είμαι γιος του Κλεόμβροτου Κουριδάκη. Το 1941, όταν έπεσαν οι Γερμανοί, ο Κλεόμβροτος, που ήταν παντρεμένος από τον Κακόπετρο, με μια Λουφαρδάκη, θεώρησε σωστό να πάρει την οικογένειά του και να τους πάει στα πεθερικά του, επειδή ήταν πιο μακριά από τα πεδία των μαχών, που ήταν το αεροδρόμιο του Μάλεμε.
Την τρίτη μέρα, στις 24 Μαΐου, μετά από μια προέλαση που έκαναν οι Γερμανοί για την Κάντανο, στα Μεσαύλια, τους είχαν ενέδρα οι αντάρτες. Έγινε μια μάχη μεγάλη. Τους ανάγκασαν να οπισθοχωρήσουν και περνώντας από το σπίτι του πεθερού του, που ήταν μέσα οι γυναίκες αυτές, πέρασαν τρεις Γερμανοί από το σπίτι και σκότωσαν τη γυναίκα του, το παιδί του (2 χρονών), τη μητέρα του, την αδερφή του, την πεθερά του και την κουνιάδα του. Ήταν και μια άλλη γυναίκα, η Κυριακούλα Μαλανδράκη, μαζί με άλλο ένα παιδί, 5 χρονών τότε, η οποία με τις ριπές των πολυβόλων κατάφερε, έπεσε και αυτή κάτω, χωρίς να τραυματιστεί. Πήρε αγκαλιά το παιδί και μπήκε κάτω από τον κρεβατόγυρο. Και γλίτωσε και αυτή και το παιδί.
Ο Γερμανός όμως είδε την κίνηση και έριξε μια ριπή, κάτω από τον καναπέ, χωρίς να βλέπει και πήρε εφτά σφαίρες η γυναίκα, ενώ το παιδί δεν έπαθε τίποτα. Δυστυχώς, αυτός είναι ο απολογισμός. Και μετά από τρία χρόνια που έγινε η επίθεση στον Κακόπετρο και σκότωσαν άλλους 25 άντρες, σκοτώθηκε και ο πεθερός του Κλεόμβροτου. Συνολικά, οχτώ άτομα, με τον πεθερό του, σε όλη αυτή την ιστορία.
Και μιλάμε την τρίτη μέρα του πολέμου, προτού δοθεί εντολή για σκοτωμούς. Ήταν μια αυθαίρετη κίνηση να σκοτώσουν άμαχο πληθυσμό. Και αυτό που θα τονίσω: το παιδάκι! Με ποια ψυχή αυτός ο Γερμανός σήκωσε το πολυβόλο και στόχευσε ένα παιδάκι δύο χρονών; Ποια δύναμη, ποια δύναμη τον έσπρωξε; Δεν είναι εύκολο. Πρέπει να ‘χε μεγάλο μίσος:
Μ. Νικολακάκης: Το χώμα, ποτισμένο με το αίμα τους, παλλόταν
Ο Μανώλης Νικολακάκης, κάτοικος του Αλικιανού, περιέγραψε με συγκλονιστικές λεπτομέρειες τις φρικαλεότητες που βίωσε το χωριό του κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Ο Αλικιανός, παρά το βαρύ ιστορικό του φορτίο, δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί ως μαρτυρικό χωριό. Οι κάτοικοι του χωριού υπέστησαν τρεις ομαδικές εκτελέσεις, με τον αριθμό των θυμάτων να ξεπερνά τους 200. Ανάμεσα στα θύματα ήταν γυναίκες, παιδιά και αντιστασιακοί της κοινότητας.
Οι μαρτυρίες του κ. Νικολακάκη αποτυπώνουν τον τρόμο και τον πόνο που βίωσαν οι κάτοικοι του Αλικιανού. Οι εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν με ιδιαίτερη σκληρότητα, ενώ τα πτώματα των θυμάτων ενταφιάστηκαν σε ομαδικούς τάφους.
Περιγράφοντας τη φρίκη των εκτελέσεων ανέφερε και το εξής περιστατικό:
“Αυτό που ήταν ακόμη τραγικότερο ήταν ότι μέσα στο λάκο έριχναν χειροβομβίδες και η ανθρώπινη μάζα κρεάτων έμεινε πλημμυρισμένη στο αίμα της. Τρομερό να το δει κανένας αυτό το θέαμα. Το χώμα, ποτισμένο με το αίμα τους, παλλόταν, γιατί ξέρετε, οι ανθρώπινοι, η ανθρώπινη μάζα δεν πεθαίνει αμέσως, μένει για λίγο και τρέμει. Έτρεμε, λοιπόν, το χώμα. Αυτοί που πρώτο το είδαν δεν μπορούσαν να το πιστέψουν. Και βέβαια, ήταν ότι χειρότερο.”
Είπε πιο αναλυτικά τα εξής:
Ο Αλικιανός, που δεν είναι ακόμα αναγνωρισμένο μαρτυρικό χωριό, έχει πάνω από 200 – 205, αν θυμάμαι καλά, εκτελεσμένους σε ομαδικές και ατομικές εκτελέσεις. Έχει χάσει εκκλησίες, σχολείο και όλα αυτά καταστράφηκαν από τις γερμανικές βόμβες με την εισβολή της 20ής Μαΐου 1941.
Στο χωριό έγιναν τρεις ομαδικές εκτελέσεις. Η πρώτη εκτέλεση, διαρκούσης της μάχης, ήταν έξι άτομα, εκ των οποίων ο ένας γλίτωσε την εκτέλεση και σκοτώθηκε αργότερα στην τρίτη εκτέλεση του Κερίτη. Αυτή ήταν η πρώτη εκτέλεση διαρκούσης της μάχης.
Η δεύτερη εκτέλεση έγινε στις 2 Ιουνίου του 1941. Εκτελέστηκαν οι προύχοντες του χωριού, πρόεδρος, παπάς και οι υπόλοιποι. Πίστεψαν στις διαβεβαιώσεις των Γερμανών ότι δεν θα κάνουν τίποτα, γιατί οι κάτοικοι είχαν φοβούμενοι τον πόλεμο, είχαν φύγει στα ψηλά χωριά για να γλιτώσουν. Τους διαβεβαίωσαν, λοιπόν, ότι δεν θα πάθουν τίποτα. Και την 1η του μήνα, ξημερώματα, τα γερμανικά στρατεύματα όρμησαν στα σπίτια σαν λύκοι. Έβγαλαν τους ανθρώπους από τον πρωινό τους ύπνο, τους ξύπνησαν με πολύ άσχημο τρόπο, κλωτσώντας τους και σπρώχνοντάς τους. Τους έφεραν στην αυλή της εκκλησίας. Ξεχώρισαν τους άντρες και τα γυναικόπαιδα τα έστειλαν στο σχολείο και στο μετόχι του Ησυχάκη.
Από αυτούς που ξεχώρισαν, 42 οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα, μπροστά στην εκκλησία. Κατά ομάδες εκτελούνταν και έπεφταν στον τάφο τον οποίο είχαν ανοίξει οι ίδιοι. Κράτησαν μερικούς για να τους σκεπάσουν πρόχειρα.
Το θέαμα ήταν φρικιαστικό, γιατί αμέσως μετά την εκτέλεση έριχναν τις χαριστικές βολές. Και βέβαια, δεν έμεινε κανείς.
Αυτό που ήταν ακόμη τραγικότερο ήταν ότι μέσα στο λάκο έριχναν χειροβομβίδες και η ανθρώπινη μάζα κρεάτων έμεινε πλημμυρισμένη στο αίμα της. Τρομερό να το δει κανένας αυτό το θέαμα. Το χώμα, ποτισμένο με το αίμα τους, παλλόταν, γιατί ξέρετε, οι ανθρώπινοι, η ανθρώπινη μάζα δεν πεθαίνει αμέσως, μένει για λίγο και τρέμει. Έτρεμε, λοιπόν, το χώμα. Αυτοί που πρώτο το είδαν δεν μπορούσαν να το πιστέψουν. Και βέβαια, ήταν ότι χειρότερο.
Στο σχολείο, όταν πηγαίναμε εμείς μετά, δεν θα πω για την κατάσταση, γιατί ειπώθηκε ότι ήταν τρομερή. Οι γυναίκες, όλες μαυροφορεμένες, και τα παιδιά που ερχόταν στο σχολείο που πηγαίναμε εμείς, ήταν περίπου 160, από τα οποία τα 70 και περισσότερα ήταν ορφανά πατρός. Και όταν ο δάσκαλος μας έλεγε «το επάγγελμα του πατέρα σας», εμείς λέγαμε «ορφανός». Αυτή ήταν η τραγικότερη εκτέλεση.
Ακολούθησε και η τρίτη εκτέλεση, 118 ανθρώπων, στη γέφυρα πλησίον της γέφυρας του Κερίτη, εκεί που σήμερα βρίσκεται η γέφυρα Μπέλε, που μας έχουν φτιάξει πρόχειρα μετά την πτώση της ιστορικής γέφυρας του Αυγούστου του 1941. Οι άνθρωποι εκείνοι ήταν από διάφορα μέρη, από τα γύρω χωριά, αλλά εκτελέστηκαν στην εκτέλεση, στην πιο φοβερή εκτέλεση των 118. Και πάλι, συνέχεια, εκτός από αυτούς, υπήρξαν και οι μεμονωμένες εκτελέσεις, οι οποίες ανέρχονταν πάνω από 20-20 ανθρώπους. Συγγνώμη, ε, πνίγεται κανείς άμα τα λέει αυτά.
Το σύνολο, δηλαδή, αν υπολογίσουμε των εκτελεσθέντων στον Αλικιανό, ήταν πάνω από 200. Δυστυχώς, το ξαναλέω με λύπη μου, η ελληνική πολιτεία ακόμα δεν έχει αναγνωρίσει τον Αλικιανό σαν μαρτυρικό χωριό.
Κ. Λιαδάκη: Η Δαμάστα είναι μια δεύτερη Κάνδανος, μόνο που ξέχασαν να αφήσουν επιγραφή
Η Καλλιόπη Λιαδάκη, πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δαμάστας, μοιράστηκε την τραγική ιστορία του χωριού της. Η Δαμάστα, όπως πολλές άλλες περιοχές της Κρήτης, υπέστη φρικτές καταστροφές κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Οι κάτοικοι του χωριού εκτελέστηκαν μαζικά, τα σπίτια τους κατεδαφίστηκαν και η κοινότητα διαλύθηκε. Η κυρία Λιαδάκη υπογράμμισε ότι η αντίσταση των κατοίκων στην κατοχή ήταν ο λόγος για τις βαρβαρότητες που υπέστησαν.
Παρά το πέρασμα των χρόνων, η μνήμη των εγκλημάτων δεν ξεθωριάζει. Η κυρία Λιαδάκη και οι συντοπίτες της αγωνίζονται για την αναγνώριση των θυμάτων και την απονομή δικαιοσύνης. Ζητούν αποζημίωση για τα δεινά που υπέστη ο ελληνικός λαός και επιμένουν ότι τα εγκλήματα του ναζισμού δεν πρέπει να ξεχαστούν ποτέ.
“Τους κατοίκους της Δαμάστας τους εξέδιωξαν μετά τον χαλασμό του χωριού. Λεηλατήθηκε το χωριό και όταν πλέον, με την τελευταία αποχώρηση των Γερμανών, επέστρεψαν οι άνθρωποι στο χωριό τους, δεν ήξεραν πού βρισκόταν το σπίτι τους. Δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν ποιο ήταν το σπίτι τους. Τόσα ερείπια άφησαν πίσω τους. Μπορώ να πω ότι η Δαμάστα είναι μια δεύτερη Κάνδανος, μόνο που ξέχασαν να αφήσουν επιγραφή”, είπε χαρακτηριστικά.
Πιο αναλυτικά είπε τα εξής:
Το χωριό μου, η Δαμάστα, είναι ένα από τα πολλά μαρτυρικά χωριά της Κρήτης και της Ελλάδας. Εκτέλεσαν 30 ανθρώπους και κατεδάφισαν σχεδόν όλα τα σπίτια του χωριού. Γιατί; Γιατί οι άντρες δεν έσκυψαν το κεφάλι τους στο φασισμό και το ναζισμό. Είχαν οργανωθεί στην εθνική αντίσταση και αυτό ήταν πρόβλημα.
Τα περισσότερα παιδιά του χωριού μου μείναμε ορφανά. Η θυσία τους – πρέπει να καταλάβουν οι Γερμανοί- ότι η θυσία όλων αυτών των ανθρώπων νίκησε το ναζισμό και το φασισμό και απάλλαξε ακόμη και την ίδια τη Γερμανία.
Πρέπει ακόμη να καταλάβουν ότι τέτοια εγκλήματα, τέτοιος όλεθρος, τέτοια απελπισία και απογοήτευση που έφεραν στον κόσμο της Κρήτης και της Ελλάδας, ούτε ξεχνούνται ούτε παραγράφονται.
Προσπαθούμε η μνήμη να περάσει στις νεότερες γενιές. Δεν θέλουμε να ξεχαστούν όλα αυτά τα φοβερά εγκλήματα που διέπραξαν. Θα αγωνιζόμαστε. Δεν θέλουμε εκδίκηση, δικαιοσύνη θέλουμε. Να δικαιωθούν και οι ψυχές των μαρτύρων όλης της Ελλάδας και να βρουν γαλήνη και ανάσταση εν ηρεμία.
Δεν θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε μέχρι να υπάρχουμε στη ζωή και αφήνουμε παρακαταθήκες και για τις νέες γενιές. Έτσι, μην ευελπιστούν ότι φεύγοντας κάποιοι άνθρωποι που ήταν κοντά σε όλες αυτές τις καταστροφές θα ξεχαστούν τα εγκλήματά τους.
Δικαιοσύνη θέλουμε, δικαιοσύνη και αποζημίωση για όλα αυτά τα δεινά που πέρασε ο ελληνικός λαός και ιδιαίτερα ο κρητικός λαός. Και πες μου, πόσο ήσουν όταν σκοτώθηκε ο πατέρας σου, όταν δολοφονήθηκε; Όταν δολοφονήθηκε ήμουν ενός μηνός.
Τους κατοίκους της Δαμάστας τους εξέδιωξαν μετά τον χαλασμό του χωριού. Λεηλατήθηκε το χωριό και όταν πλέον, με την τελευταία αποχώρηση των Γερμανών, επέστρεψαν οι άνθρωποι στο χωριό τους, δεν ήξεραν πού βρισκόταν το σπίτι τους. Δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν ποιο ήταν το σπίτι τους. Τόσα ερείπια άφησαν πίσω τους. Μπορώ να πω ότι η Δαμάστα είναι μια δεύτερη Κάνδανος, μόνο που ξέχασαν να αφήσουν επιγραφή.
Σημειώνουμε ότι αύριο στην Κάντανο μέλη του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας καθώς και εκπρόσωποι μαρτυρικών χωριών θα βρίσκονται στην Κάντανο για να εκφράσουν τις θέσεις τους και μπροστά στον πρόεδρο της Γερμανικής Δημοκρατίας.
