Της Βασιλικής Μιχοπούλου
Τα τελευταία 10 χρόνια, ο Έλληνας χημικός Χάρης Γαλανάκης, το όνομα του οποίου είναι συνδεδεμένο με την “πράσινη” χημεία, έχει επικεντρωθεί ερευνητικά σε μια περιοχή που ο ίδιος αποκαλεί «ανάκτηση αποβλήτων τροφίμων» με στόχο να εμπνεύσει επαγγελματίες της βιομηχανίας τροφίμων να ακολουθήσουν το παράδειγμά του
Τα τελευταία 10 χρόνια, ο Έλληνας χημικός Χάρης Γαλανάκης, το όνομα του οποίου είναι συνδεδεμένο με την “πράσινη” χημεία, έχει επικεντρωθεί στην ανάκτηση ενώσεων με υψηλή θρεπτική ή λειτουργική αξία από υπολείμματα σε όλα τα στάδια της παραγωγής τροφίμων (από το αγρόκτημα μέχρι το πιρούνι μας) και στην επαναχρησιμοποίηση τους. Είναι μια περιοχή που ο ίδιος αποκαλεί «ανάκτηση αποβλήτων τροφίμων» (Food Waste Recovery) και ο στόχος του είναι να εμπνεύσει επαγγελματίες της βιομηχανίας τροφίμων να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Για αυτή την επιστημονική του δραστηριότητα, την οποία ασκεί μέσα στα Εργαστήρια Γαλανάκης στα Χανιά, συμπεριλαμβάνεται στην λίστα των ερευνητών με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο (Highly Cited Researchers 2021, Clarivate), αποτελώντας τον μοναδικό Έλληνα στον τομέα των Γεωργικών Επιστημών.
«Η εταιρεία μας, δεν είναι startup, αλλά η επανίδρυση ενός εκ των παλαιότερων (ίσως και του παλαιότερου) εργαστηρίων της χώρας (από το 1925), με ταυτόχρονη διεύρυνση των δραστηριοτήτων μας. Η ομάδα μας εργάζεται πάνω σε μια πληθώρα έργων στην Ελλάδα και κυρίως στο εξωτερικό και έχουμε δημιουργήσει το μεγαλύτερο δίκτυο ανοικτής καινοτομίας παγκοσμίως για την ανάκτηση συστατικών υψηλής προστιθέμενης αξίας από τα απόβλητα και παραπροϊόντα της βιομηχανίας τροφίμων και την επαναχρησιμοποίησή τους στην τροφική αλυσίδα (Food Waste Recovery Group). Μέσω του δικτύου εργαζόμαστε σε διάφορα project επαναχρησιμοποίησης που αφορούν π.χ. σε θέματα αξιοποίησης απόνερων των ελαιουργείων, ανάκτησης πολυφαινολών από τα παραπροϊόντα επεξεργασίας χουρμάδων, κ.ά. Επίσης, έχουμε επιμεληθεί πάνω από 50 επιστημονικά βιβλία (στον Elsevier και στον Springer) στο ευρύ φάσμα των τροφίμων και του περιβάλλοντος, ενώ έχουμε συμμετάσχει σε διεθνείς μελέτες τεχνολογιών αντιμετώπισης της απώλειας τροφίμων (για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας-WIPO GREEN) και προώθησης βιώσιμων πρακτικών στο λιανικό εμπόριο τροφίμων (για την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης-EBRD)», εξηγεί ο ίδιος.
Τα τελευταία 2 χρόνια ο ίδιος και η ομάδα του ασχολούνται επισταμένα με τις επιπτώσεις της πανδημίας στο τομέα των τροφίμων, καθώς και με τη μετάβαση της βιο-οικονομίας προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας και της κλιματικά ουδέτερης οικονομίας, συμμετέχοντας σε μελέτες του JRC (Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), που πραγματεύονται σενάρια προοπτικής για τη βιο-οικονομία της ΕΕ το 2050, ευκαιρίες της βιο-οικονομίας για πράσινη ανάκαμψη, κ.ά.
Σύνδεση της βιομηχανίας τροφίμων με την έρευνα
Ο Δρ. Γαλανάκης, διακεκριμένος Καθηγητής του Πανεπιστήμιου Ταίφ της Σαουδικής Αραβίας, σπούδασε Χημεία και Οινολογία στο πανεπιστήμιο της Πάτρας και στη συνέχεια έλαβε τον μεταπτυχιακό του τίτλο ειδίκευσης στη Βιοτεχνολογία Τροφίμων από το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Ulster University στη Βόρεια Ιρλανδία. Το επόμενο βήμα ήταν η εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής στη Σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης. «’Όταν ξεκίνησα το διδακτορικό μου, όλοι οι ερευνητές στο τμήμα μας αντιμετώπιζαν το γνωστό τοπικό πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων των ελαιοτριβείων», περιγράφει ο Έλληνας ερευνητής και συνεχίζει: «Αποφάσισα τότε να μελετήσω την ανάκτηση πολυφαινολών από τα απόβλητα των ελαιουργείων, που ήταν η νέα τάση σε αυτόν τον ερευνητικό τομέα εκείνη την εποχή. Στη συνέχεια, συνειδητοποίησα ότι οι προοπτικές ανάκτησης πολύτιμων συστατικών υπάρχουν για όλα σχεδόν τα υποπροϊόντα επεξεργασίας τροφίμων».
Ο Χάρης Γαλανάκης αποφάσισε να αναπτύξει μια προσέγγιση (The Universal Recovery Strategy) που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε βιομηχανία τροφίμων, ανεξάρτητα από το αρχικό υπόστρωμα και τις υπό ανάκτηση ενώσεις. Παράλληλα, ίδρυσε το Food Waste Recovery Group στο πλαίσιο των δράσεων του ISEKI Food Association, ενός διεθνούς οργανισμού που στοχεύει στη σύνδεση της βιομηχανίας τροφίμων με τον κόσμο της έρευνας.
Σήμερα η εταιρεία του, η οποία διαθέτει ένα από τα ελάχιστα χημικά εργαστήρια που δραστηριοποιείται πέρα από τον τομέα των αναλύσεων, και στον τομέα της έρευνας, παρέχει εργαστηριακές, ερευνητικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε ιδιώτες, επιχειρήσεις, ερευνητικούς φορείς, διεθνείς οργανισμούς και εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα και όλο τον κόσμο, από την Ινδία και τη Σαουδική Αραβία, έως τις Βρυξέλλες, την Γενεύη και τις ΗΠΑ. Ο ίδιος θεωρεί ως το μεγαλύτερο ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα την τεχνογνωσία της ομάδας του σε όλο το εύρος των τροφίμων και του περιβάλλοντος: «Στόχος μας είναι να διευρύνουμε τις ερευνητικές μας δραστηριότητες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, προσφέροντας ολοένα και περισσότερες καινοτόμες υπηρεσίες και λύσεις. Αναπτύσσουμε μοριακές τεχνικές με την χρήση real-time PCR για τον γρήγορο και άμεσο προσδιορισμό παθογόνων σε νερά και τρόφιμα, την ανίχνευση βακτηρίων και τη διαφοροποίηση άγριων ζυμομυκήτων σε οίνους, αλλά και για την αυθεντικοποίηση της ποικιλίας ελαιολάδων και άλλων αγριοβιομηχανικών προϊόντων. Επίσης, έχουμε τη δυνατότητα πλήρους «χαρτογράφησης» του φαινολικού προφίλ οίνων και της αντιστοίχισης του με τα οργανοληπτικά τους χαρακτηριστικά, π.χ., για συγκριτικούς σκοπούς από οίνο σε οίνο και από σεζόν σε σεζόν, την παρακολούθηση της πορείας εκχύλισης του μούστου στο πατητήρι, την παρακολούθηση της παλαίωσης, την εκτίμηση της «χωρητικότητας» αναγωγικής παλαίωσης των οίνων, κ.ά. Παράλληλα, διευρύνουμε συνεχώς το portfolio των συμβουλευτικών μας υπηρεσιών με στρατηγικές βιωσιμότητας στον αγροδιατροφικό τομέα, αλλά και νέες μεθοδολογίες αξιοποίησης αποβλήτων και παραπροϊόντων της βιομηχανίας τροφίμων».
Ο ίδιος θεωρεί πως η εταιρεία του θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο μέσα στην αγορά στην οποία δραστηριοποιείται. «Η επάρκεια και το κόστος βασικών αγαθών όπως τα τρόφιμα δοκιμάζονται από την κλιματική κρίση, ενώ η εξάπλωση της πανδημίας έχει αναδείξει πολλαπλά προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Η αγορά της ενέργειας επίσης δοκιμάζεται. Η Ευρώπη και όλος ο κόσμος αλλάζει και προσανατολίζεται προς την κλιματικά ουδέτερη οικονομία και την αειφόρο ανάπτυξη. Συνακόλουθα θα δημιουργηθούν ανάγκες για λύσεις προς αυτήν την κατεύθυνση, με την βελτιστοποίηση της αξιοποίησης των φυσικών πόρων να είναι πλέον μονόδρομος. Τα τρόφιμα και η βιομάζα είναι υπερβολικά πολύτιμοι πόροι για να σπαταλούνται και να αποβάλλονται στο περιβάλλον. Η εταιρεία μας έχει μεγάλη εμπειρία στην αξιοποίηση αποβλήτων της αλυσίδας τροφίμων και μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη αντίστοιχων λύσεων», προσθέτει ο ίδιος επισημαίνοντας πως οι περισσότεροι ερευνητές συχνά επικεντρώνονται στην επίλυση μικρών και δύσκολων προβλημάτων, αναπτύσσοντας εκλεπτυσμένες λύσεις που δεν είναι πάντοτε εφαρμόσιμες στην πράξη.
«Κοιτάνε το δέντρο και όχι το δάσος. Κάθε τι που ανακαλύπτεται στο εργαστήριο, έχει εκτεταμένο αντίκτυπο μόνο όταν βρίσκει λύσεις για τον άνθρωπο για τον τρόπο που ζούμε, το περιβάλλον ή την αγορά. Πολλές φορές υπάρχουν απλές λύσεις που δεν προτείνονται και προβάλλονται σε ερευνητικό επίπεδο για αυτόν ακριβώς τον λόγο, επειδή είναι απλές. Η κάθε λύση θα πρέπει να είναι τεχνικά και οικονομικά εφαρμόσιμη αλλά παράλληλα και λογική. Για παράδειγμα, για την ανάκτηση μικροποσοτήτων πολύτιμων συστατικών από τα παραπροϊόντα επεξεργασίας τροφίμων έχουν προταθεί σε ερευνητικό επίπεδο διάφορες τεχνολογίες, ακόμα και χρήση laser. Μια τέτοια υπερξειδικευμένη τεχνολογία δεν θα μπορούσε να βρει εφαρμογή στην πράξη αφού το κόστος εξοπλισμού και λειτουργίας είναι πάρα πολύ υψηλό αναλογικά με το κόστος των συστατικών αυτών στην αγορά».
Ο Χάρης Γαλανάκης πιστεύει πως για να αλλάξει αυτή η πρακτική θα πρέπει οι ερευνητές να αποκτήσουν καλύτερη επαφή με την πραγματική οικονομία και τις ανάγκες της. Εταιρείες που έχουν μεγάλο εύρος και τεχνογνωσία σε βάθος, αλλά και πραγματική επαφή τόσο με την έρευνα όσο και με την αγορά, μπορούν να βοηθήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, αναπτύσσοντας έργα ανοικτής και άμεσης καινοτομίας σε συνεργασία με τους ερευνητές και τις επιχειρήσεις. Επί του παρόντος, ο ίδιος μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ της επιστήμης των τροφίμων, του περιβάλλοντος, της βιομηχανίας και του ακαδημαϊκού κόσμου. Και με την καθημερινή ενασχόλησή του με τα επίκαιρα προβλήματα του αγροβιομηχανικού κλάδου, είναι πιθανό κάποιο από τα προϊόντα που αναπτύσσει και εξελίσσει η ομάδα του να έχει ήδη προσγειωθεί στο πιάτο μας.