Επανεμφάνιση Χάινς Ρίχτερ με βιβλίο για τη Μικρασιατική Καταστροφή

Ο Γερμανός ιστορικός Καρλ Χάινς Ρίχτερ, μετά το βιβλίο του για τη Μάχη της Κρήτης επανεμφανίζεται με νέο βιβλίο για τη Μικρασιατική Καταστροφή.

“Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος 1919 – 1922, από το όνειρο της “Μεγάλης Ιδέας” στην Μικρασιατικη Καταστροφή“, κυκλοφορει στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Γκοβόστη.

Το βιβλίο εκδοθηκε τον Νοέμβρη του 2020.

Στη σχετική περιγραφή του βιβλίου αναφέρονται τα εξής:

Οι περισσότεροι Έλληνες γνωρίζουμε τον όρο «Μικρασιατική Καταστροφή» και ξέρουμε ότι αυτός αναφέρεται στον εκτοπισμό ενός και πλέον εκατομμυρίου Ελλήνων από τη Μικρά Ασία. Ωστόσο, ελάχιστοι γνωρίζουμε πλήρως το ιστορικό υπόβαθρο και τα αίτια που οδήγησαν στη μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία του ελληνισμού, καθώς και τις λεπτομέρειες του Ελληνοτουρκικού Πολέμου, ο οποίος διεξήχθη από το 1919 έως το 1922 και προηγήθηκε τής εν λόγω καταστροφής.

Το βιβλίο αυτό αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην παρουσίαση των εξελίξεων αυτών. Σε τελική ανάλυση, το βασικότερο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι το εξής: Πώς ένα ηττημένο κράτος κατόρθωσε όχι μόνο να αποδεσμευθεί από τη Συνθήκη των Σεβρών, αλλά και να υποχρεώσει τους νικητές τού Α´ Παγκοσμίου Πολέμου να δεχτούν μια νέα συνθήκη ειρήνης;

Ταυτοχρόνως, είναι σημαντικό να αναλυθούν οι διεθνείς εξελίξεις και ο αντίκτυπός τους στη Μικρά Ασία. Αν κάποιος θέλει να κατανοήσει σε βάθος τη σύγκρουση που έλαβε χώρα κατά την περίοδο 1919-1922, οφείλει απαραιτήτως να εξετάσει ενδελεχώς το πολιτικό και ιστορικό υπόβαθρο που οδήγησε σε αυτήν. Επίσης, οφείλει να δώσει μεγάλη σημασία τόσο στα γεωγραφικά δεδομένα της περιοχής και τους Βαλκανικούς Πολέμους όσο και στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις συμφωνίες που συνήφθησαν μεταξύ των Συμμάχων κατά τη διάρκειά του. Επιβάλλεται, λοιπόν, να περιγραφεί ο τρόπος με τον οποίο ο Α´ Παγκόσμιος Πόλεμος επηρέασε τα δύο κράτη που τελικά οδηγήθηκαν σε σύρραξη μεταξύ τους. Ποια ήταν η επίδραση της Συνδιάσκεψης Ειρήνης που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι;

Πώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος –ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος– έλαβε την άδεια να αποβιβάσει στρατεύματα στη Σμύρνη, δίνοντας ουσιαστικά το έναυσμα για την έναρξη της σύγκρουσης; Με ποια λογική δόθηκε αυτή η άδεια; Επρόκειτο για κάποιο προσωρινό μέτρο ή για το πράσινο φως που θα επέτρεπε την προσάρτηση εδαφών της Μικράς Ασίας –με μακραίωνη ελληνική ιστορία και παράδοση– στην Ελλάδα;

Ένας ακόμη στόχος αυτού τού βιβλίου είναι η ανάδειξη των υπευθύνων τόσο του πολέμου όσο και της τελικής καταστροφής. Ποιον ρόλο διαδραμάτισαν οι ηγέτες των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, δηλαδή ο Woodrow Wilson, ο David Lloyd George και ο Georges Clemenceau; Ποιος ήταν ο ρόλος της Ιταλίας και της Γαλλίας; Πώς μια επιχείρηση, η οποία αποσκοπούσε στην άσκηση ελέγχου και την τήρηση της τάξης σε τοπικό επίπεδο, μετετράπη σε πολεμική αναμέτρηση;

Η παρούσα μελέτη δίνει, επίσης, ιδιαίτερη έμφαση στην πυρπόληση της Σμύρνης και επιχειρεί να παρουσιάσει τα αίτια και τις επιπτώσεις αυτής της καταστροφής, η οποία υπήρξε μία από τις χειρότερες στην Ιστορία. Τέλος, γίνεται μια συνοπτική αναφορά στη μοίρα των Ελλήνων του Πόντου.

Όταν ξεσήκωσε εναντίον του όλη την Κρήτη με το βιβλίο για τη Μάχη της Κρήτης

Στο πόνημά του ο Γερμανός ιστορικός στην προσπάθειά του να προσδώσει μία διαφορετική οπτική στην Μάχη της Κρήτης, φτάνει στο σημείο να χαρακτηρίζει «ιππότες που χρίζουν αναγνώρισης» τους Ναζί αλεξιπτωτιστές που επιχείρησαν να καταλάβουν την μεγαλόνησο, ενώ δεν διστάζει να ασκήσει κριτική στο αντάρτικο των υπόδουλων Ελλήνων και κυρίως των Κρητών ονομάζοντας αυτό το είδος πολέμου ως «βρώμικο».

Ο Ρίχτερ απέρριψε τις κατηγορίες, δηλώνοντας ότι είναι καθήκον του ως ιστορικός να λέει αυτό που πιστεύει ότι είναι η ιστορική αλήθεια. Υπερασπίστηκε ακόμη τις απόψεις του, υποστηρίζοντας πως μέχρι τη Μάχη της Κρήτης ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν «σχετικά καθαρός», δηλαδή και οι δύο πλευρές «σέβονταν το διεθνές δίκαιο του πολέμου». Οι αρχές του πανεπιστημίου αρχικά απέρριψαν τις αιτιάσεις από Έλληνες πολιτικούς και πανεπιστημιακούς και τις κατηγορίες για μεροληψία. Τελικά, μετά από επίσημη ενδοπανεπιστημιακή αίτηση, το πανεπιστήμιο αποφάσισε να του αφαιρέσει τον τίτλο τον 2016.

Ο Ρίχτερ δήλωσε ότι αισθάνεται τιμή να είναι, όπως υποστηρίζει, ο δεύτερος Γερμανός που του αφαιρέθηκε ο ακαδημαϊκός τίτλος (μετά τον Τόμας Μαν του οποίου τον τίτλο αφαίρεσε το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας).

Το Νοέμβριο του 2015 στον Ρίχτερ ασκήθηκε δίωξη καθώς, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, στο βιβλίο του σχετικά με τη Μάχη της Κρήτης ορισμένες αναφορές συνιστούσαν «άρνηση εγκλημάτων του ναζισμού σε βάρος του κρητικού λαού με εξυβριστικό περιεχόμενο». Η υπόθεση απέκτησε πανελλήνια δημοσιότητα καθώς ήταν η πρώτη που δικάστηκε σύμφωνα με τον αντιρατσιστικό νόμο 4285/2014. Ο Ρίχτερ δικάστηκε ερήμην λόγω προβλημάτων υγείας. Την απαλλαγή του κατηγορουμένου ζήτησε ο εισαγγελέας έδρας, Ιωακείμ Κασσωτάκης, ο οποίος στην αγόρευσή του ανέφερε ότι το βιβλίο παρόλο που εμπεριέχει ανακρίβειες και αναλήθειες, δεν εκφράζει ρητορική μίσους. Στις 10 Φεβρουαρίου του 2016, ο Ρϊχτερ κρίθηκε αθώος από όλες τις κατηγορίες, καθώς το δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματική τη διάταξη του άρθρου 2 του νόμου 4285/2014 που ποινικοποιούσε την άρνηση γενοκτονιών που έχει αναγνωρίσει η Βουλή των Ελλήνων.

Ο Ρίχτερ τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελλάδας με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα το 2000. Ο δήμαρχος Καντάνου – Σελίνου Αντώνης Περράκης ζήτησε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο να αρθεί η διάκριση για τον Ρίχτερ με το σκεπτικό ότι στο βιβλίο του για την Μάχη της Κρήτης «αναθεωρεί και προσβάλει την ιστορία, άνευ αποδείξεων, υμνώντας την προσπάθεια των Γερμανών αλεξιπτωτιστών και θεωρώντας βάρβαρη και θηριώδη την αντίσταση των Κρητικών».

Κριτική

Το έργο του Ρίχτερ έχει επικριθεί στη Γερμανία και την Ελλάδα. Ο Γερμανός ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ, στο βιβλίο του Στέμμα και Σβάστικα χαρακτηρίζει ως τελείως αστήρικτο ισχυρισμό την άποψη του Ρίχτερ πως κατά τη διάρκεια της Κατοχής οι Βρετανοί προκάλεσαν – σε συνεννόηση με τον γερμανικό παράγοντα – τις εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ. Ο Ραλφ Κλάιν, Γερμανός ιστορικός με ειδίκευση σε θέματα Γερμανών εγκληματιών πολέμου και της απόδοσης των γερμανικών αποζημιώσεων στα θύματα της Βέρμαχτ στην Ελλάδα, σε άρθρο του στο περιοδικό Zeitschrift fur Geschichtswissenschaft επικεντρώθηκε στους ισχυρισμούς Ρίχτερ για την μάχη της Κρήτης ενώ αναφέρει ότι «ο Ρίχτερ εν μέρει βασίζεται σε απροκάλυπτη προπαγάνδα της Βέρμαχτ με τελείως άκριτο τρόπο.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γιώργο Μαργαρίτη, με δημόσια επιστολή που είχε δημοσιοποιήσει τον Νοέμβρη του 2014 «ο κος Richter ανήκει σε μια μεγάλη ομάδα ιστορικών που αναζητούν κυρίως το “πολιτικά ορθό” περισσότερο ίσως από αυτήν την ίδια την ιστορική ακρίβεια. Το “πολιτικά ορθό” αρθρώνεται πάνω στην έκδηλη προσπάθεια “καταμερισμού” ευθυνών – ακροτήτων κλπ. – ανάμεσα σε αντιμαχόμενους που τότε ήσαν εχθροί, σήμερα είναι “σύμμαχοι και φίλοι”. Τα παραπάνω είναι ενοχλητικά για την επιστήμη της ιστορίας και ίσως περισσότερα ενοχλητικά για την πολιτική – σε τελευταία ανάλυση – αποτίμηση των γεγονότων του χθες».

Ο καθηγητής έκανε λόγο για “παραμύθι” και υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι ο Ρίχτερ δεν είχε κανένα πρόβλημα να υιοθετήσει τον λόγο των Ναζί και των δωσίλογων και μας τα έκανε ιστορία σήμερα ή μάλλον προσπαθεί να τα κάνει ιστορία, γιατί η αντίδραση που συναντά είναι αρκετά ισχυρή. Ακόμη, ο ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Θάνος Βερέμης δήλωσε πως τα ιστορικά στοιχεία που χρησιμοποίησε ο Ρίχτερ στο βιβλίο του από τα Γερμανικά αρχεία, ήταν ένα μέσο προπαγάνδας από τον Γκέμπελς εκείνη την εποχή.