Του Γιάννη Αγγελάκη
Στην προηγούμενη οικονομική κρίση είδαμε μία πρώτη έκρηξη της ευέλικτης εργασίας. Τώρα, με την κρίση του κορωνοϊού, μπορούμε να δούμε μία νέα μεγάλη έκρηξη της μερικής απασχόλησης και την περαιτέρω αυτοματοποίηση της εργασίας.
Χαρακτηριστική είναι και έρευνα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Guardian σύμφωνα με την οποία το 41% των εταιρειών σε 45 χώρες επενδύουν στην επιτάχυνση της αυτοματοποίησης καθώς ετοιμάζονται για τον κόσμο μετά την πανδημία του κορωνοϊού.
Το πρόβλημα βεβαίως είναι, τι θα γίνει με όλους αυτούς τους ανθρώπους που θα μείνουν χωρίς δουλειά. Γιατί το πρόβλημα με την αυτοματοποίηση είναι ότι τα οφέλη είναι πολλά για λίγους και η χασούρα είναι μεγάλη για πολλούς.
Ζούσαμε ήδη σε μία κοινωνία όπου οι νικητές κέρδιζαν πολλά και οι χαμένοι έχαναν σχεδόν τα πάντα. Τώρα, αυτή η πραγματικότητα θα ενταθεί ακόμη παραπάνω. Η έκρηξη των ανισοτήτων θεωρείται από κάποιους σχεδόν δεδομένη. [64]
Χαρακτηριστικές είναι και οι αλλαγές που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Κίνα.
Εν μέσω της κρίσης του covid-19, η εταιρεία JD.com, είδε μία αύξηση 20% των πωλήσεων χρησιμοποιώντας ένα νέο αυτοματοποιημένο σύστημα λειτουργίας των αποθηκών της που μπορούσε να διαχειριστεί 1,5 εκ. παραγγελίες την ημέρα. Η ίδια εταιρεία σκοπεύει να ανοίξει 1.000 πλήρως αυτοματοποιημένα εστιατόρια σε όλη την Κίνα μέσα στο 2020.
Εν μέσω της πανδημίας, η Κινέζικη οικονομία κάνει ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός σε σχέση με τη χρήση ρομποτικών συστημάτων καθώς περιορίζει την παρουσία του ανθρώπων σε κάθε τομέα της εργασίας.
Οι αλλαγές που εφαρμόζονται στην Κίνα, θα αποτελέσουν τον οδηγό για τις εξελίξεις και σε μία σειρά άλλες χώρες των οποίων οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ακολουθήσουν και να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον ή να μείνουν πίσω και να εξαφανισθούν.
Στη Μπειτζινγκ πληθαίνουν οι εταιρείες που ρομπότ, όχι άνθρωποι, κάνουν την παράδοση πακέτων. Στο Γουχαν, γίνεται όλο και πιο συνηθισμένο φαινόμενο η παράδοση δεμάτων χρησιμοποιώντας ρομπότ και drones.
Μία εταιρεία έτοιμου φαγητού δημιούργησε υπηρεσίες «μηδενικής επαφής» όπου τα γεύματα παραδίδονται σε συγκεκριμένα σημεία αλλά ο οδηγός και ο πελάτης δε χρειάζεται ποτέ να έρθουν σε επαφή. Η παράδοση γίνεται μέσω αυτόνομων οχημάτων.
Η εταιρεία WeChat, δημιούργησε ένα σύστημα όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους για να διαβάζουν το μενού του εστιατορίου, να προχωρούν σε παραγγελία και να πληρώνουν τον λογαριασμό δίχως να χρειάζεται να έρθουν σε επαφή με κάποιον άνθρωπο ή ακόμη και ρομπότ.
Τα ρομπότ στα εστιατόρια μπορει να μοιάζουν σα ένα ακραίο μέτρο ασφαλείας, όμως είναι πολλά παραπάνω. Είναι ένας πιο οικονομικός τρόπος λειτουργίας που μπορεί να αποτελέσει σύντομα το νέο κανονικό στα περισσότερα εστιατόρια, εκτός ίσως από τα πολύ ακριβά που θα έχουν ανθρώπους – σερβιτόρους υψηλών ικανοτήτων και εξειδίκευσης – ως μια εκκεντρική πολυτέλεια.
Όμως κίνδυνο αντιμετωπίζουν και εργασίες που δεν είναι χειρωνακτικές.
Η Zhuiyi Technology, δημιούργησε ένα νέο πρόγραμμα αυτοματοποιημένου τηλεφωνικού κέντρου. Το συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιήθηκε από μεγάλη Κινέζικη τράπεζα για να καλεί τους πελάτες της και ολοκληρώνει 350.000 τηλέφωνα την ημέρα, το αντίστοιχο της εργασίας 1.200 εργαζόμενων. Αυτά τα ρομποτικά συστήματα όχι μόνο μειώνουν το κόστος αλλά έχουν βελτιωθεί τόσο ώστε να αυξάνουν την ικανοποίηση των πολιτών και να αυξάνουν την κερδοφορία. Η εταιρεία βρίσκεται σε διαδικασία εφαρμογής αυτοματοποιημένων συστημάτων και σε άλλους τομείς όπως στις τηλεπωλήσεις, στην ανάλυση δεδομένων, ακόμη και στην εκπαίδευση.
Την εμφάνισή τους κάνουν και άλλα συστήματα αυτοματοποίησης, όπως τα αυτόνομα ρομπότ – καθαριστές που χρησιμοποιούν υπεριώδεις ακτινοβολία για τη απολύμανση νοσοκομείων και άλλων ιατρικών εγκαταστάσεων.
Στην Ιαπωνία σε ξενοδοχεία καραντίνας χρησιμοποιούν ρομπότ σε ρόλο ρεσεψιονίστ και σε υπηρεσίες καθαριότητας. [65,66]
Ακόμα και σε γηροκομεία έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν ρομπότ αν και υπάρχει αβεβαιότητα κατά πόσο μπορούν να αντικαταστήσουν την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή. [67]
Οι κινήσεις αυτές βεβαίως δεν είναι τυχαίες αφού οι τομείς της καθαριότητας, των υπηρεσιών φιλοξενίας και εστίασης και της φροντίδας των ηλικιωμένων είναι από αυτές που παράγουν τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας.
Ακόμη και στον τομέα της τεχνολογίας οι εργαζόμενοι εκφράζουν την αυξημένη ανησυχία τους ότι η εργασία τους θα αντικατασταθεί από αυτοματοποιημένα συστήματα.
Το 67% των εργαζόμενων σε τεχνολογικές εταιρείες ανησυχούν ότι θα χάσουν τις υψηλής εξειδίκευσης εργασία τους εξαιτίας των αυξημένων δυνατοτήτων συστημάτων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη
Σύμφωνα με τον επικεφαλή της KPMG κ. Τim Zanni, «οι εργαζόμενοι στην βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας είναι πιο κοντά στις τεχνολογίες που αναπτύσσονται και έχουν μία μοναδική κατανόηση, περισσότερο από εργαζόμενους σε άλλες βιομηχανίες, της τεχνολογίας και των δυνατοτήτων που υπάρχουν».
Συνειδητοποιούν τις δυνατότητες που έχουν ήδη από τα αρχικά στάδια της ανάπτυξης μίας τεχνολογίας και σκέφτονται τις συνέπειες αυτών των εργαλείων για τα δικά τους επαγγέλματα. [68]
Αν τα ρομποτικά συστήματα και η εφαρμογή νέων τεχνολογίων ήταν ελκυστικά για τις εταιρείες πριν την πανδημία, οι λόγοι για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών έχουν αυξηθεί εν μέσω πανδημίας, είτε βρεθεί κάποιο εμβόλιο για την αντιμετώπιση της ασθένειας, είτε όχι. Η διασφάλιση της δημόσιας υγείας είναι η ιδανική αφορμή για την εφαρμογή σε τεράστια κλίμακα συστημάτων αυτοματισμού. [69,70,71,72, 73]
Οι εργαζόμενοι βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα διπλό χτύπημα, μίας μεγάλης ύφεσης και της «υπερ-διάδοσης» σχεδόν σαν ιός του αυτοματισμού.
Χαρακτηριστικά είναι και κάποια στοιχεία από τις ΗΠΑ.
Στις 13 Μαϊού ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ κ. Jerome Powell σημειώσε ότι άνω του 40% των ενήλικων σε νοικοκυριά με εισόδημα λιγότερο από 40.000 δολάρια έχασαν τη δουλειά τους τον Μάρτη του 2020.
Εργασίες που κρίθηκαν «μη ουσιώδεις» σε εστιατόρια, μπαρ, ξενοδοχεία και σε εμπορικά καταστήματα απλά απαλείφθηκαν.
Μέσα σε λίγους μήνες η ανεργία στις ΗΠΑ έφτασε το εξωπραγματικό για τη χώρα ποσοστό του 23,9%. [74,75]
Βεβαίως, υπήρχαν και τομείς που δημιουργήθηκαν θέσεις εργασιας.
Η αύξηση κατά 30% στην κατανάλωση μέσω e-shop δημιούργησε 235.000 επιπλέον θέσεις εργασίας στη Walmart και 175.000 επιπλέον θέσεις εργασίας στην Amazon.
H εταιρεία διανομής προϊόντων παντοπωλείου Instacart ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στην πρόσληψη 300.000 ανθρώπων.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγνώρισε την εργασία της συσκευασίας κρέατος στην οποία εργάζονται 500.000 άνθρωποι, ως «κριτικής σημασίας υποδομή» αναγκάζοντας τους εργαζόμενους να συνεχίσουν να εργάζονται.
Όμως ταυτόχρονα αυτές είναι θέσεις εργασίας που παραμένουν σημεία εξάπλωσης του ιού λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης ανθρώπων.
Ένα εργοστάσιο συσκευασίας χοιρινού κρέατος στη Νότια Ντακόντα ήταν το σημείο με τον μεγαλύτερο αριθμό μολύνσεων από κορωνοϊό σε όλη την Αμερική. [76,77,78,79,80,81]
Και δεν υπάρχει καμία υπόσχεση ότι οι θέσεις εργασίας αυτές είναι μόνιμες και σταθερές.
Για τη διασφάλιση της ελάχιστης δυνατής εργασίας, εταιρείες που προχωρούν σε προσλήψεις εξαιτίας της αύξησης του κύκλου εργασιών τους, όπως η Gap και η Walmart, την ίδια στιγμή επιταχύνουν τη χρησιμοποίηση ρομπότ και αυτοματοποιούν διαδικασίες για να περιορίσουν την επαφή μεταξύ εργαζόμενων.
Ο κ. Tchakarov της εταιρείας Kindred σημειώνει με χαρά:
«Τα ρομποτικά συστήματά μας δεν κουράζονται ποτέ. Δεν παίρνουν ποτέ διαλείμματα» [82]
Η επένδυση σε συστήματα αυτοματισμού δεν είναι μία απάντηση μόνο στην παρούσα υγειονομική και οικονομική κρίση, αλλά και μία απάντηση σε μελλοντικές κρίσεις. Ο αυτοματισμός διασφαλίζει την ανθεκτικότητά των εταιρειών σε μία πιθανή εμφάνιση μίας νέας πανδημίας.
Το ερώτημα που θέτουν πλέον είναι:
«Πώς μπορεί ο αυτοματισμός να επιταχύνει την επάνοδό μας και να μας προστατέψει από μελλοντικές παρόμοιες καταστάσεις;»
Καταλήγουν ότι η μόνη διασφάλιση μπορεί να έλθει με περισσότερη όχι λιγότερη αυτοματοποίηση. [83]
Όμως ακόμη και όταν η αυτοματοποίηση δε θα οδηγήσει στην απώλεια θέσεων εργασίας και όταν θα χρησιμοποιηθεί για τη διασφάλιση της υγείας των εργαζόμενων, όπως μπορεί να συμβεί σε σούπερ μάρκετ, είναι πολύ πιθανό να περιορίσει την ανάγκη της εργασίας σε τέτοιο βαθμό ώστε οι ώρες εργασίας να περιοριστούν και αυτό να οδηγήσει σε μεγάλες μειώσεις στους μισθούς.
Η όσο λιγότερη εργασία είναι η πιο ασφαλής εργασία για τον εργαζόμενο και τον καταναλωτή, όμως είναι και η πιο οικονομική για τον εργοδότη.
Το καθεστώς της μερικής απασχόλησης μπορεί να δέχθηκε ένα τρομερό πλήγμα κατά την περίοδο της πανδημίας όμως υπάρχει μία τεράστια ζήτηση για εργασίες μερικής απασχόλησης ενώ πολλές εργασίες που ως σήμερα ήταν σταθερές και πλήρης απασχόλησης θα μετατραπούν σε μερικής απασχόλησης και ευέλικτες.
O αυτοματισμός από κίνδυνος για την εργασία, τώρα μετατρέπεται σε μία αναγκαιότητα για τη διασφάλιση της υγείας και την συνέχιση λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Ο κίνδυνος που δημιουργείται για τις θέσεις εργασίας που αντικαταστά είναι πάντα μικρότερος από τον κίνδυνο του θανάτου. Η ανάγκη διασφάλισης της δημόσιας υγείας και της αποτροπής της οικονομικής καταστροφής είναι πάντα μεγαλύτερος από τη διασφάλιση κάποιων θέσεων εργασίας. [84]
Ο αυτοματισμός είναι η υγιεινή απάντηση στο πρόβλημα της ανθρώπινης εργασίας. Διασφαλίζει την υγεία του ανθρώπου και την απρόσκοπτη λειτουργία της εταιρείας, απομακρύνοντας τον άνθρωπο από την εργασία.
Με το παγκόσμιο κόστος της πανδημίας να ξεπερνά τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια, η πίεση για αυτοματοποίηση είναι τεράστια. [85]
Βεβαίως, οι εξελίξεις δεν είναι ομοιόμορφες παντού. Σε κάποιες χώρες, οι αλλαγές συμβαίνουν πιο γρήγορα και σε άλλες πιο αργά.
Στις ΗΠΑ η απώλεια θέσεων εργασίας ήταν η πιο μεγάλη που καταγράφηκε από οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου γιατί τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν συντέλεσαν στην ουσιαστική προστασία των θέσεων εργασίας.
Σε χώρες της Ευρώπης, πολλές κυβερνήσεις πληρώνουν το κόστος των μισθών ώστε οι εργοδότες να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας. Το ίδιο και στην Ιαπωνία.
Για πόσο καιρό όμως;
Και, σε ποιο βαθμό μπορεί να ανακοπεί η πορεία προς την αυτοματοποίηση όταν ο ανταγωνισμός είναι παγκόσμιος και οι εταιρείες που θα έχουν προχωρήσει στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών που θα περιορίζουν τα κόστη και θα αυξάνουν την παραγωγικότητα, θα έχουν το προβάδισμα σε σχέση με άλλες που δε θα έχουν; [86, 87]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
64. Research: How the Financial Crisis Drastically Increased Wealth Inequality in the U.S., https://hbr.org/2018/09/research-how-the-financial-crisis-drastically-increased-wealth-inequality-in-the-u-s
65. Asia Today: Japan debuts robots at hotels for virus patients, https://apnews.com/7cf5ce8bf515d9997d1382cfa8b9fe78
66. Reduce Hospital Acquired Infections with the UV Disinfection Robot, http://www.uvd-robots.com/
67. The World’s Leading Interactive and Caring Humanoid Robot Solutions Platform, https://www.robotteca.com/copy-of-zorabot
68. Angus Loten, Tech Workers Fear Their Jobs Will Be Automated in Wake of Coronavirus, https://www.wsj.com/articles/tech-workers-fear-their-jobs-will-be-automated-in-wake-of-coronavirus-11590571801
69. Kai-Fu Lee, Kai-Fu Lee on how covid spurs China’s great robotic leap forward, https://www.economist.com/by-invitation/2020/06/25/kai-fu-lee-on-how-covid-spurs-chinas-great-robotic-leap-forward
70. Peter Bluestone, The Future of Industry and Employment: COVID-19 Effects Exacerbate the March of Artificial Intelligence, https://cslf.gsu.edu/download/covid-19-ai/?wpdmdl=6496041&refresh=5ea830afd2a471588080815
71. Sylvain Leduc, Zheng Liu, Can Pandemic-Induced Job Uncertainty Stimulate Automation?, https://www.frbsf.org/economic-research/publications/working-papers/2020/19/
72. Glenn Gow, COVID-19 And Unemployment: The Robots Are Coming, https://www.forbes.com/sites/glenngow/2020/07/07/covid-19-and-unemployment-the-robots-are-coming/#11e281381fab
73. Alana Semuels, Millions of Americans Have Lost Jobs in the Pandemic—And Robots and AI Are Replacing Them Faster Than Ever, https://time.com/5876604/machines-jobs-coronavirus/
74. Erin Winick, Every study we could find on what automation will do to jobs, in one chart, https://www.technologyreview.com/2018/01/25/146020/every-study-we-could-find-on-what-automation-will-do-to-jobs-in-one-chart/
75. Lance Lambert, Over 40 million Americans have filed for unemployment during the pandemic—real jobless rate over 23.9%, https://fortune.com/2020/05/28/us-unemployment-rate-numbers-claims-this-week-total-job-losses-may-28-2020-benefits-claims-job-losses/
76. Lisa Kaszke, Smithfield Foods now largest coronavirus hot spot in US, CDC in Sioux Falls to investigate, https://eu.argusleader.com/story/news/politics/2020/04/15/cdc-sioux-falls-smithfield-foods-becomes-largest-coronavirus-hotspot-us/5138372002/
77. Nate Rattner, As coronavirus restrictions drag on, Americans shift online spending from stockpiling to entertainment, https://www.cnbc.com/2020/04/19/coronavirus-what-americans-are-buying-online-while-in-quarantine.html
78. Ben Fox Rubin, Walmart makes waves as a stronger online competitor to Amazon, https://www.cnet.com/news/walmart-makes-waves-as-viable-e-commerce-competitor-to-amazon/
79. Amazon has hired 175,000 additional people, https://blog.aboutamazon.com/company-news/amazon-hiring-for-additional-75-000-jobs
80. COVID-19 Among Workers in Meat and Poultry Processing Facilities ― 19 States, April 2020, https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6918e3.htm
81. Medium accused of censorship after deleting post from striking Instacart Shoppers, https://reclaimthenet.org/medium-censorship-instacart-shoppers-strike/
82. Gap is rushing more robots into its warehouses to handle coronavirus disruption, https://www.cnbc.com/2020/05/21/gap-rushing-more-robots-into-warehouses.html
83. Jeffrey Brown, Coronavirus Will Trigger a Superspread of Automation, https://www.brinknews.com/how-can-automation-accelerate-economic-recovery-from-coronavirus/
84. Coronavirus recession, not robots, set to take jobs from future workforce, https://www.abc.net.au/news/2020-08-12/coronavirus-recession-not-robots-to-take-jobs-future-australia/12536268
85. Simon Chandler, Coronavirus Is Forcing Companies To Speed Up Automation, For Better And For Worse, https://www.forbes.com/sites/simonchandler/2020/05/12/coronavirus-is-forcing-companies-to-speed-up-automation-for-better-and-for-worse/#37f3b7775906
86. Emmanuel Saez, Gabriel Zucman, Jobs Aren’t Being Destroyed This Fast Elsewhere. Why Is That?, https://www.nytimes.com/2020/03/30/opinion/coronavirus-economy-saez-zucman.html
87. Harry Kretchmer, How coronavirus has hit employment in G7 economies, https://www.weforum.org/agenda/2020/05/coronavirus-unemployment-jobs-work-impact-g7-pandemic/
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
- Κορωνοϊός και τεχνολογία, το διπλό κύμα: Ζώντας στην πρώτη πανδημία της εποχής του απελευθερωμένου εαυτού και της εξ αποστάσεως λειτουργίας (1ο μέρος)
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (2ο μέρος): Οι θεωρίες που κερδίζουν έδαφος
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (3ο μέρος): Στην αναζήτηση ενός ασφαλούς καταφυγίου
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (4o μέρος): Φτώχια και πανδημία, δύο φαινόμενα που μοιάζουν
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (5ο μέρος): Από τον κορωνοϊό στον ιό της επιτήρησης
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (6ο μέρος): Η πανδημία στην εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης και της οικονομίας της προσοχής
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (7ο μέρος): Αναζητώντας «νόημα», όλα αυτά που έχουν «πραγματικά σημασία» εν μεσω πανδημίας
- Κορωνοϊός και Τεχνολογία (8ο μέρος): Όταν η πραγματικότητα του κορωνοϊού εντάχθηκε στον όλο αισιοδοξία λόγο της διαφήμισης
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (9ο μέρος): Ο ασφαλής ηρωισμός των ηρώων δίχως επιλογή
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (10ο μέρος): Οι ήρωες της καθημερινότητας εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (11ο μέρος): Η κερδοφόρα έκρηξη της εργασίας από απόσταση και η αυτοματοποίηση ως μέσο διασφάλισης της δημόσιας υγείας