Όχι ότι δεν ήταν αναμενόμενο, αλλά είναι μια είδηση που έχει τη σημασία της: η Google ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι οι εργαζόμενοί της μπορούν να συνεχίσουν να δουλεύουν από τα σπίτια τους ώς το καλοκαίρι του 2021, για ειδικότητες και ρόλους που η φυσική παρουσία στο γραφείο δεν είναι απαραίτητη.
Η εταιρεία ήταν από τις πρώτες που, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας καθιέρωσε την τηλεργασία ως βασική μέθοδο απασχόλησης των εργαζομένων της και η κίνηση του CEO της εταιρείας Σουντάρ Πιτσάι να την επεκτείνει για έναν χρόνο λέει πολλά για το πώς οι μεγάλοι εργοδότες αντιμετωπίζουν τις νέες συνθήκες που δημιούργησε το φάσμα της Covid-19.
H απόφαση της Google δείχνει ότι η εξ αποστάσεως εργασία ήλθε για να μείνει για όλο και περισσότερους εργαζομένους, ακόμα και μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων και της καραντίνας που επιβλήθηκε, λόγω της πανδημίας. Ωστόσο, δεν είναι όλα ρόδινα και δεν σημαίνει ότι λύθηκαν διά μαγείας τα προβλήματα που η τηλεργασία προκαλεί. Αντιθέτως, όπως θα φανεί και παρακάτω, οι προκλήσεις που πρέπει να υπερκεραστούν για να γίνει βιώσιμη η νέα κατάσταση (κυρίως για τους εργαζομένους) παραμένουν πολλές.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Πάντως, η αλήθεια είναι ότι έρευνα που πραγματοποίησε στην Ελλάδα η εταιρεία People for Business (PfB), με τίτλο «Μετά την Πανδημία: Νέα Εποχή, Νέο Μοντέλο Εργασίας», έδειξε ότι οι επιχειρήσεις αγκάλιασαν με αρκετή θέρμη την εξ αποστάσεως εργασία. Τόσο πολύ, που ακόμα και μετά την άρση του lockdown οι τέσσερις στις 10 εταιρείες έχουν διατηρήσει την εξ αποστάσεως εργασία για το 20% των εργαζομένων τους.
Παράλληλα, οι τρεις στις 10 επιχειρήσεις διατήρησαν την τηλεργασία για το 50%-80% των υπαλλήλων, αν και μόνο μία στις 10 επιχειρήσεις διατήρησε την εξ αποστάσεως εργασία για το 60-80% των εργαζομένων και το ποσοστό είναι ίδιο για τις επιχειρήσεις που διατήρησαν την τηλεργασία για πάνω από το 80% του προσωπικού.
Τα στοιχεία της ίδιας έρευνας, στην οποία συμμετείχαν 252 CEOs και ανώτατα διοικητικά στελέχη επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, έδειξαν επίσης ότι οι επτά στις 10 εταιρείες δηλώνουν ότι το εργασιακό μοντέλο που εφαρμόζουν μέχρι σήμερα έχει επηρεαστεί σημαντικά από την πανδημία. Από τα ίδια στοιχεία προκύπτει ότι, κατά τη διάρκεια του lockdown, πάνω από έξι στις 10 εταιρείες υιοθέτησαν την εξ αποστάσεως εργασία για πάνω από το 80% των εργαζομένων τους.
Ωστόσο, μαζί με την αλλαγή του τρόπου εργασίας οι επιχειρήσεις μοιάζουν να αλλάζουν και την προσέγγισή τους σχετικά με τις δεξιότητες που ζητούν από τους εργαζομένους τους. Έτσι, σύμφωνα με την έρευνα, πλέον ιδιαίτερη σημασία για τα στελέχη των επιχειρήσεων έχουν ιδιότητες των υπαλλήλων όπως η ικανότητα εργασίας χωρίς επίβλεψη (67,16%), ο προσανατολισμός στο αποτέλεσμα (49,25%), η συνεργασία (47,7%), η επικοινωνία (38,81%) και η διαχείριση της πληροφορίας (28,36%).
Παράταση της ΚΥΑ
Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές Ιουλίου δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) του υπουργού Εργασίας Γιάννη Βρούτση, του υπουργού Υγείας Βασίλη Κικίλια και του υφυπουργού Οικονομικών Θεόδωρου Σκυλακάκη, για την παράταση της δυνατότητας προσφυγής στο σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας. Σύμφωνα με την ΚΥΑ, παρατείνεται, μέχρι και την 31η Ιουλίου 2020, η δυνατότητα του εργοδότη να καθορίζει με απόφασή του ότι η εργασία που παρέχεται από τον εργαζόμενο στον προβλεπόμενο από την ατομική σύμβαση τόπο εργασίας θα πραγματοποιείται με το σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας, η οποία θεσμοθετήθηκε ως έκτακτο και προσωρινό μέτρο με την παρ. 2 του άρθρου 4 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου «Κατεπείγοντα μέτρα αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπειών της εμφάνισης της Covid-19 και της ανάγκης περιορισμού της διάδοσής της» (Α΄ 55), ως ισχύει, λαμβάνοντας υπόψη την πορεία εξέλιξης του φαινομένου. Μάλιστα, πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυβέρνηση προσανατολίζεται σε νέα παράταση/επέκταση του μέτρου της τηλεργασίας, ιδίως ενώπιον της αύξησης των κρουσμάτων κορωνοϊού στη χώρα μας και ιδίως σε αστικά κέντρα, όπου συγκεντρώνεται και το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων.
Οι «παρενέργειες»
Όπως προαναφέρθηκε, οι προκλήσεις για την ομαλοποίηση των συνθηκών της εξ αποστάσεως εργασίας – ιδίως για τους εργαζομένους – παραμένουν πολλές και δυσεπίλυτες. Για παράδειγμα, έρευνα της εταιρείας real estate Βlueground, που διεξήχθη μεταξύ Απριλίου και Μαΐου και στην οποία έλαβαν μέρος πάνω από 500 ενοικιαστές της σε Ευρώπη, Αμερική και Μέση Ανατολή, έδειξε ότι το 68% δήλωσε πως εργαζόταν όσο και πριν, αν όχι και περισσότερο, και το 24% δήλωσε πως η παραγωγικότητα μειώθηκε αρκετά, γεγονός που αποδίδεται και στο εύρημα σύμφωνα με το οποίο το 48% των ερωτηθέντων δήλωσε πως τα επίπεδα του στρες έχουν αυξηθεί αρκετά. Γιατί; Τo 39% δήλωσε πως ο σημαντικότερος παράγοντας αύξησης του στρες ήταν η απότομη αλλαγή στον τρόπο ζωής, ενώ το 25% δήλωσε πως θέματα σχετικά με τη δουλειά προκαλούσε πολύ περισσότερο άγχος.
Παρόμοια αποτελέσματα έδειξε και έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Harvard Business Review και αφορούσε τους εργαζομένους στη Microsoft, άλλον έναν γίγαντα της τεχνολογίας που υιοθέτησε άμεσα την τηλεργασία ως μέσο αντιμετώπισης της πανδημίας. Από τη μελέτη προέκυψε ότι οι εργαζόμενοι της Microsoft εργάζονται εξ αποστάσεως περίπου τέσσερις ώρες περισσότερο την εβδομάδα απ’ ό,τι πριν από τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Επίσης, φαίνεται ότι αυξήθηκαν σημαντικά οι συσκέψεις διάρκειας 30 λεπτών και κάτω, αυξήθηκαν τα μηνύματα προϊσταμένων προς εργαζομένους κατά τη διάρκεια διαλειμμάτων, όπως και στο διάστημα μετά τις 6 το απόγευμα και ώς τα μεσάνυχτα (κατά 52%), αν και από την έρευνα προκύπτει ότι οι προϊστάμενοι δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την καλή κατάσταση – σωματική και ψυχική – των εργαζομένων τους.