Μετάφραση-Επιμέλεια: Γεωργία Πρωτογέρου
Μία νέα έκθεση της Συμμαχίας συνδικάτων και ακτιβιστών Asia Floor Wage Alliance, περιέχει αποδείξεις για εκτεταμένη εκμετάλλευση στα εργοστάσια που προμηθεύουν την εταιρεία H&M στην Καμπότζη και την Ινδία. Ακτιβιστές για τα εργασιακά δικαιώματα μιλάνε δημοσίως προκειμένου να μάθουμε πόσο πραγματικά δύσκολη μπορεί να είναι η ζωή, όταν κάποιος κερδίζει το πολύ 5.99 δολάρια.
Μερικές μόνο μέρες αφότου τα εργοστάσια μεγάλης φίρμας στη Σρι Λάνκα, στα οποία παράγεται συλλογή αθλητικής ένδυσης, προϊόν συνεργασίας με την Μπιγιονσέ, κατηγορήθηκαν για εκμετάλλευση των εργαζομένων, άλλος ένας γίγαντας του τομέα της μοντέρνας ένδυσης βρίσκεται στο επίκεντρο μιας εργασιακής καταιγίδας.
Έρευνα της Asia Floor Wage Alliance κατηγορεί την σουηδική αλυσίδα λιανικού εμπορίου H&M ότι εκμεταλλεύεται συστηματικά εργάτες από την Ινδία μέχρι την Καμπότζη. Η έκθεση σταχυολογεί συνεντεύξεις 251 εργαζομένων στα εργοστάσια των προμηθευτών της H&M, και καταγγέλλει πολυάριθμες παραβιάσεις των βέλτιστων πρακτικών, όσον αφορά τους διεθνείς κανόνες εργασίας. Η ανάγνωση της έρευνας προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα και σκιαγραφεί μια ζοφερή εικόνα της ζωής του ασιατικού και κατά κύριο λόγο γυναικείου εργατικού δυναμικού που ράβει τα ρούχα που αγοράζετε κοψοχρονιά…
Αν μάλιστα είστε εργάτρια ένδυσης σε εργοστάσιο που προμηθεύει την αλυσίδα H&M στην Καμπότζη και την Ινδία, μια εγκυμοσύνη, μπορεί να σας στοιχίσει την ίδια σας την εργασία. Η έκθεση καταγγέλλει ότι εργαζόμενοι σε 11 από 12 εργοστάσια της Καμπότζης αναφέρουν ότι έγιναν μάρτυρες ή υπέστησαν λύση της εργασιακής τους σχέσης, στην διάρκεια εγκυμοσύνης. Ενώ και οι πενήντα εργαζόμενοι, εξ όσων συμμετείχαν στην έρευνα, στα εργοστάσια προμηθευτών στην Ινδία είπαν επίσης στους ερευνητές ότι οι γυναίκες απολύονταν συστηματικά από τις δουλειές τους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Εν τω μεταξύ, η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας αποτελεί επίσης κοινό τόπο ― μόνο στην Καμπότζη εργάτριες σε 9 από τα 12 εργοστάσια αναφέρουν ότι βίωσαν αυτού του είδους την παρενόχληση στον χώρο εργασίας τους.
Διαρθρωτικοί παράγοντες καθιστούν σχεδόν αδύνατο για τους ανθρώπους να ξεφύγουν από τους χαμηλούς μισθούς και τις ανασφαλείς συνθήκες. Όλα σχεδόν τα εργοστάσια στην πρωτεύουσα της Καμπότζης Πνομ Πενχ προσλαμβάνουν ανθρώπους με συμβάσεις μικρής διάρκειας από έναν έως δύο μήνες, πράγμα που σημαίνει ότι οποιοσδήποτε βγει εκτός γραμμής (για παράδειγμα ζητώντας ημέρες αναρρωτικής άδειας, αρνούμενος υπερωριακή εργασία ή αν Θεός φυλάξοι, αργήσει λίγο να πάει μια μέρα στην δουλειά) μπορεί να δει την σύμβασή του να μην ανανεώνεται.
Εκείνοι πάλι που προσπαθούν να δράσουν συλλογικά φτιάχνοντας συνδικάτα ώστε να μπορούν να διαπραγματεύονται καλύτερες αμοιβές και συνθήκες θα δουν τις προσπάθειές τους να αναχαιτίζονται από τους ιδιοκτήτες των εργοστασίων σε συνεργασία με την αστυνομία, συχνά με όσο το δυνατόν πιο βάναυσους τρόπους. Εν τω μεταξύ, οι χαμηλοί μισθοί (οι εργαζόμενοι στα καμποτζιανά εργοστάσια λαμβάνουν περί τα 140 δολάρια τον μήνα) τους κρατούν καθηλωμένους σε αδιέξοδες θέσεις εργασίας, εμποδίζοντας τους να αποκτήσουν τις δεξιότητες και την εκπαίδευση που χρειάζονται για καλύτερα αμειβόμενη και πιο ασφαλή δουλειά.
Η H&M ενίοτε τονίζει την δέσμευσή της για βελτίωση των συνθηκών της αλυσίδας εφοδιασμού, παρόλο που τοπικοί ακτιβιστές τόσο στην Καμπότζη όσο και την Ινδία αμφισβητούν τις διακηρύξεις της εταιρείας. Σε μια δήλωσή του στο Broadly, εκπρόσωπος της εταιρείας περιέγραψε τα καταγγελλόμενα στην έκθεση ως μια κατάσταση που επικρατεί σε όλο το φάσμα του κλάδου. «Η H&M προσπαθεί ενεργά, επί πολλά χρόνια να συμβάλει στην ενίσχυση της κατάστασης των εργαζομένων στην κλωστοϋφαντουργία. Η μακρόπνοη διαδικασία για την βελτίωση του τομέα της κλωστοϋφαντουργίας συνεχίζεται βήμα προς βήμα. Η δε συνεχής παρουσία μακροπρόθεσμων και υπεύθυνων αγοραστών είναι ζωτικής σημασίας για την μελλοντική ανάπτυξη χωρών όπως η Καμπότζη και η Ινδία και επιθυμούμε να εξακολουθήσει η συμβολή μας για αυξανόμενες βελτιώσεις σε αυτές τις αγορές».
Η Ινδή ακτιβίστρια εργασίας Anannya Bhattacharjee λέει ότι οι διακηρύξεις της H&M περί αειφορίας της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι απλώς κενή ρητορική. «Αυτό που εντοπίζουμε με την H&M είναι ότι η ανταπόκρισή τους είναι μόνο επιφανειακή — θα απαντήσουν σε τηλεφωνικές κλήσεις και μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Στην πραγματικότητα όμως, είναι αρκετά αδιαφανείς. Έτσι, δεν θα μας πουν σε ποια εργοστάσια διεξάγουν πιλοτικά έργα, ενώ απέφυγαν να διευκρινίσουν πώς σχεδιάζουν να εισάγουν τις ελάχιστες αποδοχές διαβίωσης».
Η Bhattacharjee από την Ινδία και ο ακτιβιστής από την Καμπότζη Tola Moeun εξέφρασαν επίσης σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την μεταχείριση των εγκύων εργατριών ένδυσης. «Τούτο αποτελεί τεράστιο πρόβλημα σε έναν βιομηχανικό κλάδο όπου κυριαρχούν οι εργαζόμενες γυναίκες», εξηγεί η Bhattacharjee. «Εξαναγκάζονται σε αποχώρηση, διαφορετικά απολύονται. Και αν επανέλθουν, θα έχουν χάσει αρχαιότητα και οφέλη».
Ο δε Moeun έκανε λόγο για εργάτριες ένδυσης που αναζητούν παράνομους τρόπους διακοπής της κύησης, από φόβο ότι θα χάσουν τις δουλειές τους.Η άμβλωση είναι νόμιμη στην χώρα έως την 12η εβδομάδα κύησης, αλλά η έλλειψη παιδείας και πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες σημαίνει ότι πολλές γυναίκες στρέφονται προς την μαύρη αγορά. «Αν κοιτάξει κανείς το εργατικό δυναμικό της βιομηχανίας ένδυσης, θα διαπιστώσει ότι το 85% είναι γένους θηλυκού, κατά κύριο λόγο σε αναπαραγωγική ηλικία. Σχεδόν όλες οι εργαζόμενες έχουν προσληφθεί με βραχυπρόθεσμες συμβάσεις και δεν μπορούν να ανακοινώσουν στα αφεντικά τους ότι είναι σε ενδιαφέρουσα διότι δεν θα τους ανανεώσουν το συμβόλαιο, ως εκ τούτου αναζητούν τρόπους διακοπής της κύησης. Και όταν μιλάμε για διακοπή κύησης στην Καμπότζη, δεν αναφερόμαστε σε κανονικές ιατρικώς υποβοηθούμενες αμβλώσεις».
Η ανικανότητα των εργαζομένων να συνδικαλιστούν αποτελεί σοβαρό λόγο ανησυχίας.«Βλέπουμε την χρήση παραστρατιωτικών δυνάμεων εναντίον εργαζομένων στην Ινδονησία και την Καμπότζη», επισημαίνει η Bhattacharjee. «Έχουν σημειωθεί θάνατοι εργαζομένων, τραυματισμοί ή άδικες κρατήσεις και παρόλα ταύτα, οι φίρμες έχουν την δυνατότητα να προχωρήσουν και να εξασφαλίσουν την παραγωγή τους όποτε το θελήσουν».
Αν και η H&M δεν απαγορεύει ρητά το συνδικαλίζεσθαι, οι ακτιβιστές λένε ότι η εταιρεία καθιστά σχεδόν αδύνατο για οποιονδήποτε, να το πράξει. Η Bhattacharjee εξηγεί ότι οι γυναίκες είναι τόσο καταπονημένες από την δουλειά τους, που συνήθως δεν έχουν την ενέργεια ή τον χρόνο να προσέρχονται στις συνελεύσεις των σωματείων. «Ο ρόλος της H&M θα συνίστατο στο να επιτρέπει τον συνδικαλισμό, κι όχι να λέει ‘μπορείτε να οργανωθείτε σε σωματείο’ αλλά στην πράξη να κάνει το εγχείρημα δύσκολο. Πρέπει να μας αποδείξουν ότι είναι εφικτός ο συνδικαλισμός, αν πραγματικά σέβονται την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι».
Για πολλούς εργαζόμενους είναι δύσκολο να βρεθεί διέξοδος. Όπως υπογραμμίζει ο Moeun, «οι βραχυπρόθεσμες συμβάσεις μοιάζουν σαν μία χειροπέδη στον καρπό. Ο εργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να αποδεχθεί όλους τους όρους που θέτουν οι εργοδότες του. Διαφορετικά, δεν θα του ανανεώσουν το συμβόλαιο. Η άλλη χειροπέδη είναι το χαμηλό ημερομίσθιο. Οι εργάτες δεν μπορούν να επιβιώσουν με 140 δολάρια μηνιαίως, έτσι πρέπει να εργάζονται υπερωριακά».
«Ακόμη κι όταν κάποιος δεν είναι αρκετά καλά, ακόμη κι αν τα παιδιά του είναι άρρωστα, πρέπει να πιέσει τον αυτό του να δουλέψει, διαφορετικά δύσκολα θα αντεπεξέλθει στα μηνιαία του έξοδα. Έτσι, καταλήγεις να τρως λιγότερο να δουλεύεις γρηγορότερα και για περισσότερες ώρες. Κι αν θελήσεις να απελευθερωθείς από αυτές τις χειροπέδες, διαμαρτυρόμενος για υψηλότερες αμοιβές ή καλύτερες συνθήκες εργασίας, τότε θα υποφέρεις», καταλήγει.