Eνόψει της ψήφισης του επερχόμενου νομοσχεδίου για την εκπαίδευση με στόχο την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων δημιουργήθηκε καμπάνια ενάντια στα ιδιωτικά πανεπιστήμια από φοιτητές.
Όπως σημειώνουν σχετικά:
Ήδη μεγάλο μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας αλλά και ευρύτερα της κοινωνίας ορθώνει αντιδράσεις, αφού πρόκειται για ένα μέτρο που παρακάμπτει το Σύνταγμα και θα επιφέρει μια σειρά από επιπτώσεις στο λαό και την κοινωνία.
Σε κείμενο που έστειλαν στην εφημερίδα αναφέρουν:
Η πραγματικότητα των κοινωνικών ανισοτήτων, των εμποδίων στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην κοινωνική κινητικότητα, της διάλυσης της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης
Ήδη από το 2019 η κυβέρνηση έχει θέσει στο στόχαστρο την δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση. Η προώθηση μιας σειράς μέτρων από πλευράς Υπουργείου στοχεύει, με τον μανδύα του «εκσυγχρονισμού», στην οικονομική εξόντωση χιλιάδων μαθητών, στην υποβάθμιση των σπουδών χιλιάδων φοιτητών, αλλά και στην υποβάθμιση της συνεισφοράς των πανεπιστημίων και των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην κοινωνία. Αποτελεί κοινή εμπειρία ότι, όποιος κρίσιμος τομέας ιδιωτικοποιήθηκε, κατέληξε σε υπηρεσίες πολύ ακριβότερες και πολύ χειρότερες, αλλά και σε μεγάλες τραγωδίες (υγεία, μεταφορές).
Η δημόσια «συζήτηση» για το θέμα, αποτελεί επί της ουσίας έναν δημόσιο μονόλογο, καθώς τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης αναπαράγουν αυτούσια την αφήγηση της κυβέρνησης. Παρακολουθούμε μια πασαρέλα μελών της ΝΔ (στελέχη του κόμματος, καθηγητές πανεπιστημίων, μέλη της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ που σπουδάζουν σε ιδιωτικά πανεπιστήμια στο εξωτερικό), σε έναν επικοινωνιακό καταιγισμό υπέρ της ίδρυσης ιδιωτικών «πανεπιστημίων», χωρίς καμία ουσιαστική επιχειρηματολογία, χωρίς αντίλογο, αλλά και χωρίς δημοσιογραφικό έλεγχο του κατά πόσο η «αφήγηση» αυτή αποτυπώνει την πραγματικότητα.
Επιχειρούμε μια προσγείωση στην πραγματικότητα μέσα από αδιάψευστα δεδομένα. Αλλά και να φωτίσουμε ορισμένες πλευρές της πρότασης της ΝΔ σε σχέση με το ποια συμφέροντα εξυπηρετεί, αλλά και ποιες κοινωνικές κατηγορίες θέτει στο στόχαστρο.
Η κυβέρνηση εμφανίζει τα ιδιωτικά «πανεπιστήμια» ως κίνηση που συμβαδίζει με τα «διεθνή» πρότυπα. Ποιες όμως είναι οι πραγματικές τάσεις;
Σύμφωνα με τα δεδομένα διεθνώς ( ΟΟΣΑ, Eurostat κ.λπ.)
- Η πλειοψηφία των φοιτητών διεθνώς (περίπου 70% στις χώρες του ΟΟΣΑ και 79,2% στις χώρες της ΕΕ) σπουδάζει σε δημόσια πανεπιστήμια.
- Η τάση κλεισίματος των ιδιωτικών πανεπιστημίων (κερδοσκοπικών και μη κερδοσκοπικών) είναι αυξητική. Το κλείσιμο αντανακλά είτε οικονομική αποτυχία, είτε θεσμική και ακαδημαϊκή. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις κλεισίματος λόγω οικονομικής ασυδοσίας και οικονομικών (και όχι μόνο) σκανδάλων.
- Στις χώρες όπου λειτουργούν για χρόνια ιδιωτικά πανεπιστήμια, αυξάνεται ο αριθμός των μαθητών που δεν έχουν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και ο αριθμός των φοιτητών που εγκαταλείπουν τις σπουδές τους. Ένας από τους βασικότερους λόγους εγκατάλειψης των σπουδών είναι η αδυναμία να ανταπεξέλθουν οι φοιτητές και οι οικογένειές τους στο κόστος φοίτησης. Τα παιδιά των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων αναγκάζονται να πάρουν φοιτητικά δάνεια, τα οποία η πλειοψηφία δεν καταφέρνει ποτέ να αποπληρώσει. Σε πολλές περιπτώσεις, η λογική της ιδιωτικοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οδήγησε στην εισαγωγή διδάκτρων και στα δημόσια πανεπιστήμια.
- Τα μη κρατικά- κερδοσκοπικά πανεπιστήμια παρέχουν χαμηλής ποιότητας εκπαίδευση. Λίγα μη κρατικά- μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια πρώτης γραμμής παρέχουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση μέσω υψηλών κρατικών χρηματοδοτήσεων.
- Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια κατατάσσονται πολύ χαμηλά στις διεθνείς αξιολογήσεις (QS, Shanghai), παρόλο που αξιολόγηση γίνεται με τελείως στρεβλά κριτήρια με στόχο την αναβάθμιση των ιδιωτικών εις βάρος των δημόσιων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Κύπρος, που στηρίζεται στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, η οποία δεν έχει ούτε ένα πανεπιστήμιο που να βρίσκεται στις διεθνείς αξιολογήσεις, παρά μόνο το Πανεπιστήμιο Κύπρου, που είναι δημόσιο.
Τα παραπάνω σημεία αποτελούν αδιάψευστα δεδομένα, από φορείς που δεν μπορούν να κατηγορηθούν για μεροληψία υπέρ της δημόσιας εκπαίδευσης (μάλλον το αντίθετο) και συνειδητά αποσιωπώνται από την κυβέρνηση και τους υποστηρικτές της.
Είναι η Ελλάδα η μοναδική χώρα χωρίς ιδιωτικά πανεπιστήμια;
Η Ελλάδα δεν αποτελεί την μοναδική εξαίρεση σε σχέση με τα δημόσια πανεπιστήμια και την υπαγωγή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον δημόσιο τομέα. Αρκετές χώρες αναφέρουν ρητά την υπαγωγή των πανεπιστημίων στον δημόσιο τομέα ( Δανία), αλλά και αρκετές χώρες που έχουν προβλέψεις για ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, αυτές αφορούν επί της ουσίας τα θρησκευτικά πανεπιστήμια (Καναδάς).
Υπάρχει πρόθεση από ιδιωτικά πανεπιστήμια πρώτης γραμμής να ιδρύσουν παραρτήματα στην Ελλάδα;
Τα πανεπιστήμια πρώτης γραμμής (MIT, Yale, Columbia κ.ο.κ.) δεν ιδρύουν πανεπιστήμια – παραρτήματα σε άλλες χώρες. Ως επί το πλείστον, ιδρύουν κέντρα για να προωθούν τις επιστημονικές συνεργασίες ή business schools. Έτσι, το Columbia (και το κάθε τέτοιο ίδρυμα) δεν θέλει να ιδρύσει στην Ελλάδα ένα νέο Columbia ή κάτι παραπλήσιο. Σύμφωνα με τις δεδηλωμένες προθέσεις θέλει να ιδρύσει Global Center. Είναι ξεκάθαρη λαθροχειρία της κυβέρνησης και των ΜΜΕ που παρουσιάζουν αυτή την πληροφορία ως ίδρυση παραρτήματος του Columbia στην Ελλάδα. Ακόμη μεγαλύτερη απάτη είναι πως ο καθένας θα έχει την δυνατότητα να φοιτήσει εκεί.
Υπάρχει δυνατότητα «ερμηνείας» του Συντάγματος που να παρακάμπτει το άρθρο 16;
Το άρθρο 16 ορίζει ότι η σύσταση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται και ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Έτσι, η λειτουργία στην Ελλάδα πανεπιστημίων που έχουν ιδρυθεί από ιδιώτες και δεν αποτελούν ΝΠΔΔ, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις ρητές συνταγματικές διατάξεις. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τα εκπαιδευτικά ζητήματα τελούν εκτός των αρμοδιοτήτων της ΕΕ και ρυθμίζονται αποκλειστικά από την νομοθεσία των κρατών μελών. Πολύ παραπάνω, το ίδιο ισχύει για διακρατικές συμφωνίες που έχουν συναφθεί και επίσης δεν ρυθμίζουν ακαδημαϊκά θέματα (πχ GATS). Θέμα ερμηνείας των συνταγματικών διατάξεων δεν τίθεται, γιατί οι διατάξεις είναι ρητές, απόλυτες και σαφείς. Επομένως η παράκαμψη του άρθρου 16, είναι καθαρή εκτροπή.
Όμως, δεν διακυβεύονται μόνο τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Η ομολογημένη παραβίαση μίας ρητής απαγορευτικής διάταξης του Συντάγματος δημιουργεί τον κίνδυνο να λειτουργήσει ως προηγούμενο, στη βάση του οποίου η συνταγματική τάξη θα παραβιάζεται κατά το δοκούν από τις κυβερνήσεις. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να απειλήσει ανά πάσα στιγμή ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα και δημοκρατικές ελευθερίες.
Γιατί όμως η κυβέρνηση ακροβατεί, αντί να επιλέξει τη διαδικασία της αναθεώρησης;
Η αναθεωρητική διαδικασία απαιτεί ευρύτερες πλειοψηφίες, επομένως και συναινέσεις. Η ΝΔ έχει διδαχθεί από την τελευταία προσπάθεια αναθεώρησης του αρ. 16 το 2006 – 2007, όταν ξέσπασε ένα τεράστιο φοιτητικό κίνημα που οδήγησε στην άρση της συναίνεσης της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης του ΠΑΣΟΚ και το ναυάγιο της αναθεώρησης. Επιπλέον, η συνταγματική αναθεώρηση είναι μια μακρά διαδικασία που ολοκληρώνεται σε δύο κοινοβουλευτικές θητείες. Όμως, η «επιχειρηματική ευκαιρία» για τα συμφέροντα που εκπροσωπεί η ΝΔ και με τα οποία οι ηγετικοί της κύκλοι διαπλέκονται πολύ στενά, παρουσιάζεται τώρα. Οι πόροι που πρόκειται να εισρεύσουν από τα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ – Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ – για κάθε τύπου καταρτίσεις το αμέσως επόμενο διάστημα ξεπερνούν κατά πολύ το 1 δις ευρώ. Ακριβώς αυτοί οι πόροι επιδιώκεται από την ΝΔ να ανοίξουν ένα μεγάλο πεδίο κερδοφορίας για τους αεριτζήδες των ΚΕΚ και των ΙΕΚ που, μέχρι σήμερα, δεν μπορούν να παίξουν το ρόλο των παρόχων «πανεπιστημιακής εκπαίδευσης».
Είναι ξεκάθαρο πως ο γνώμονας της κυβέρνησης και του Υπουργείου δεν είναι η βελτίωση του πανεπιστημίου, της εκπαιδευτικής, ακαδημαϊκής και ερευνητικής του λειτουργίας, αλλά η εξυπηρέτηση ισχυρών οικονομικών συμφερόντων. Αυτό αναδεικνύεται και από το γεγονός πως η κυβέρνηση της ΝΔ δυσφημεί, συκοφαντεί και διαβάλλει το δημόσιο πανεπιστήμιο εδώ και τόσα χρόνια. Από θέσεις κυβερνητικές το υποβαθμίζει και έρχεται να εμφανίσει το ιδιωτικό πανεπιστήμιο ως την πανάκεια που θα λύσει τις παθογένειες του εκπαιδευτικού συστήματος (τακτική που υλοποιείται σε κάθε περίπτωση ιδιωτικοποίησης).
Ποιος εν τέλει συμφωνεί με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων;
Η συνταγματική εκτροπή με την προσπάθεια παράκαμψης του Αρ.16, έχει επιφέρει αντιδράσεις ήδη στον νομικό κόσμο, στην πανεπιστημιακή κοινότητα, αλλά και συνολικά στην κοινωνία. Οι ανακοινώσεις από Συγκλήτους, Σχολές, Τμήματα, συλλογικούς φορείς καθηγητών των πανεπιστημίων, διοικητικών και εργαζομένων, αλλά και οι δεκάδες αποφάσεις φοιτητικών συλλόγων ενάντια στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, αναδεικνύουν ξεκάθαρα τι θέλει ο κόσμος που αφορούν άμεσα αυτές οι αλλαγές. Εν τέλει γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο, ποιανού τα συμφέροντα η κυβέρνηση έρχεται να εξυπηρετήσει, και σίγουρα δεν είναι όσων αποτελούν την εκπαιδευτική κοινότητα.
Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έρχονται να πλήξουν τα ήδη υποβαθμισμένα δημόσια. Η συνύπαρξη αυτών των δύο, θα οδηγήσει στο να αφεθούν στο έλεός τους τα προβλήματα και τα κενά των δημόσιων πανεπιστημίων. Ο μεταξύ τους ανταγωνισμός θα επιφέρει χειρότερα αποτελέσματα σε επίπεδο φοίτησης αλλά και αποφοίτησης. Η χαμηλής ποιότητας εκπαίδευσης που παρέχουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια συνδυαστικά με τις χειρότερες συνθήκες εργασίας που εξασφαλίζουν, θα λειτουργούν ανταγωνιστικά προς τους απόφοιτους των δημοσίων πανεπιστημίων. Αυτός ο ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας, μεταξύ απόφοιτων με διαφορετικούς τίτλους σπουδών και διαφορετικής κατοχύρωσης δικαιωμάτων, αλλά στο ίδιο γνωστικό αντικείμενο, συμφέρει τους εργοδότες και όχι τους εργαζόμενους. Παράλληλα θα μπαίνουν ακόμα περισσότερα οικονομικά εμπόδια και δυσκολίες για την εισαγωγή, αλλά και ολοκλήρωση των σπουδών. Κάτι το οποίο θα επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό τα πιο φτωχά νοικοκυριά που δεν έχουν την παραπάνω οικονομική δυνατότητα. Αν είσαι όμως πλούσιος, δεν πειράζει αν δεν πετύχεις να εισαχθείς, θα αγοράσεις έναν τίτλο, «εφάμιλλο» των πανεπιστημίων του δημοσίου.
Εναπόκειται στους φοιτητές, στους καθηγητές, το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και τους εργαζομένους να αντισταθούν απέναντι στην ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης και να ανακόψουν την συνταγματική εκτροπή που επιχειρεί η κυβέρνηση. Για να μην μετατραπεί η εκπαίδευση σε ένα ακόμη χρηματιστικό προϊόν, τζόγου στις μελλοντικές αποδόσεις. Για να διαφυλαχτεί ως κόρη οφθαλμού το αγαθό της εκπαίδευσης, που τα αποτελέσματά του τα καρπώνεται η κοινωνία.