Βέβαια, δεν μπορούμε να παραβλέψομε την συμβολή του Μικρασιατικού Συλλόγου μας ως προς την διατήρηση της ιστορικής μνήμης μας. Οι σχέσεις του με την τουρκάλα δικηγόρο Σαχά δεν σημαίνει ότι η διοίκηση και τα μέλη του Συλλόγου διακατέχονται από ενδοτικές απόψεις. Η φιλία των λαών είναι κάτι που το ενστερνιζόμαστε όλοι μας και ο Σύλλογος βεβαίως.
Άλλο, αν κάποιοι για τους γνωστούς επεκτατικούς ιμπεριαλιστικούς λόγους εκμεταλλεύονται το ωραίο συναίσθημα της φιλίας των λαών. Άλλωστε οι σχέσεις του Συλλόγου πρέπει να είναι ήπιες με τους γείτονές μας, για να μπορούν να επισκέπτονται και μαζί τους και μείς, τα μέρη μας. Που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να τα επισκεφθούμε με σιγουριά και ασφάλεια. Πώς να ταξιδεύεις μόνος σου σ’ αυτά τα μέρη, τη στιγμή που στις φυλακές της Τουρκίας βρίσκονται οι μισοί αξιωματικοί της χώρας τους; Πώς να ταξιδέψεις σ’ αυτήν την χώρα όταν βρίσκεται φυλακή για πολιτικούς λόγους τόσος λαός, τόσοι δημοσιογράφοι;
Με τον Σύλλογο μπορέσαμε με ασφάλεια και προσκυνήσαμε την Σμύρνη. Την Σμύρνη της ψυχής μας. Τα παράλια όλα! Τα Μοσχονήσια, τα Αλάτσατα, το Κιουσάντασι και πιο μέσα την Προύσσα, τα Βουρλά. Και ζήσαμε νοερά τις ευτυχισμένες ζωές των δικών μας εκεί, αλλά και την σφαγή, τον τρόμο, την φωτιά, τον ξεριζωμό!
Μείναμε στην προκυμαία, αυτήν την προκυμαία που παίχτηκε η τελευταία πράξη του δράματος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Είδαμε με τα μάτια της ψυχής μας την προκυμαία να γίνεται κόκκινη απ’ το αίμα των σφαγμένων Ελλήνων. Τα πλοία των ξένων δυνάμεων που ήταν αγκυροβολημένα εκεί, μας φάνηκαν πως ήταν τα πλοία του τότε. Που η Ευρωπαϊκή μουσική έπαιζε διαπασών για να μην ακούει το πλήρωμα τους θρήνους των Ελλήνων, τους λυπηθεί και μαζέψει τους δυστυχισμένους πάνω στα πλοία τους. Για να μπορούν πιο εύκολα να τους κόβουν τα χέρια τους τα γαντζωμένα πάνω στα πλοία τους. Αυτά τα χέρια των παλληκαριών, γιατί μόνο παλληκάρια κατάφερναν να πλησιάσουν και να γαντζωθούν, αυτά τα χέρια της απελπισίας, αυτά τα χέρια της ικεσίας, τα έκοβαν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι για να μην βγουν πάνω και διαταράξουν την ουδετερότητά τους. Αχ! Αυτή η Ευρώπη! Και μεις, μόνο προσκυνητές, όχι διεκδικητές όπως η «φίλη μας» η Σαχά και όλοι τους, ρίξαμε λουλούδια στην ιερή τους μνήμη, στην θάλασσα.
Γι΄ αυτό ευχαριστούμε τον Σύλλογο που μας έδωσε αυτήν την ευκαιρία.
Που όταν ρωτούσα την αγαπημένη μου Σμυρνιά γιαγιά Άννα, αν θέλει να ξαναγυρίσει πίσω, άνοιγε με τρόμο τα υπέροχα πελώρια γκριζοπράσινα μάτια της και μου ‘λεγε: «Σε μια άλλη ζωή, σε μια άλλη ζωή»
Εγώ ήμουν η «άλλη ζωή» και μέσω του Μικρασιατικού Συλλόγου πραγματοποίησα την επιθυμία της
Άννα Κωνσταντουδάκη – Αγγελάκη
Υστερόγραφο: Και βέβαια οι Γενίτσαροι Τουρκοκρητικοί, μπορεί ν’ άφησαν τις περιουσίες τους εδώ αλλά πήραν στην Μικρά Ασία τις πλούσιες περιουσίες των Ελλήνων. Δηλαδή πήρα τα ανταλλάξιμα. Μήπως ανήκουν στην κατηγορία των ανθρώπων που θέλουν να ‘χουν και «εκεί και εδώ;» Γι’ αυτό έγινα γενίτσαροι. Έχουν νοοτροπία του βολέματος.