Του Μανόλη Ντουντουνάκη *
Στον υπαρκτό νεοφιλελευθερισμό, τα μεγάλα έργα ΑΠΕ και η ανάπτυξη του δικτύου και των μεγάλων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής γίνονται κατά κανόνα με τρόπο και προτεραιότητες που προκαλούν εύλογες αντιδράσεις. Με τεράστιο έλλειμμα δημόσιου ελέγχου, δημοκρατικού σχεδιασμού, διαφάνειας, συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών. Ανέκαθεν οι διασυνδέσεις γειτονικών δικτύων υψηλής τάσης βοηθούσαν την οικονομικότερη και ασφαλέστερη λειτουργία των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας.
Το θέμα της ενεργειακής διασύνδεσης της Κρήτης, ήταν πάγιο αίτημα των τοπικών κοινωνιών από τον προηγούμενο αιώνα. Είθισται στην Ελλάδα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών να ικανοποιούνται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση και να επιλύονται δυστυχώς με τις λύσεις που υπήρχαν όταν αρχικά προτάθηκαν χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα νέα τεχνολογικά ή άλλα δεδομένα που πιθανά διαφοροποιούν την τελική λύση. Σήμερα, με το δημόσιο έλεγχο να υποχωρεί, σε ένα νεοφιλελεύθερο παροξυσμό με μοχλό την κρίση, η διασύνδεση της Κρήτης ανακατεύεται με φαραωνικά σενάρια επενδύσεων για χιλιάδες MW αιολικών πάρκων και εξορύξεις πετρελαίου.
Ο αρμόδιος υπουργός, Γιώργος Σταθάκης, με το γνωστό«υφος» που τον χαρακτηρίζει, δήλωσε: «ανοίγει χώρος για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από καθαρότερες πηγές ενέργειας και αμφίδρομη μεταφορά του μέσω των καλωδίων».Η παραγωγή ενέργειας από Α.Π.Ε. στην Κρήτη, με τα σημερινά δεδομένα, πρακτικά, έχει φτάσει στο όριό της.
Με τη διασύνδεση, η ροή ενέργειας θα είναι διπλή, το καλώδιο θα συνδέεται αποκλειστικά με την υλοποίηση ενεργειακών εγκαταστάσεων Β-Α.Π.Ε., που έχουν εγκριθεί με διαδικασίες fasttrack, στην κατεύθυνση της παράκαμψης εμποδίων περιβαλλοντικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Η τρέχουσα πρόταση, όπως περιγράφεται στο σχέδιο χωροταξικού σχεδιασμού, προβλέπει μίγμα Α.Π.Ε. και εισαγόμενων υδρογονανθράκων, καλώδιο διασύνδεσης με την υπόλοιπη Ελλάδα, και εγκαταστάσεις στην Κρήτη πολλαπλάσιες από τις ανάγκες της.
Η πρόταση αυτή έχει ελάχιστο τοπικό όφελος, τεράστιο μέγεθος, βαριές επιπτώσεις στο περιβάλλον κ.ά. Είναι ορατός ο κίνδυνος να βρεθούμε σε λίγα χρόνια με “πράσινες Πτολεμαΐδες”.
Αν και υπάρχει καθολική, σχεδόν, αποδοχή από τους φορείς του νησιού, για τη διασύνδεση, «ένοχα» αποσιωπάται σκόπιμα η αλματώδης ανάπτυξη των ΒΑΠΕ που θα ακολουθήσει στο νησί, χωρίς ουσιαστικά μείωση των ρυπογόνων «συμβατικών» ενεργειακών σταθμών. Ένα νέο επιχειρηματικό «Ελντοράντο» θα ανοίξει, αποκλειστικά για μεγάλους εγχωρίους και διεθνείς επιχειρηματικούς ομίλους. Οι επενδύσεις σε αιολικά πάρκα, υπόσχονται στους επενδυτές αποδόσεις της τάξεως του 25-30% για τα ίδια κεφάλαια (πηγή AlphaBank).
Από στοιχεία της ΕΛΕΤΑΕΝ για το 2017, το μοίρασμα της πίτας στην Ελλάδα, έχουμε:
ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή με 530,1 MW (20%), o όμιλος ΕΛΛΑΚΤΩΡ με 256,7 MW (9,7%), η IberdrolaRokas με 250,7 MW (9,5%), η EDF ΕΝ Hellas με 238,2 MW (9%) κα η ENEL GreenPower με 200,5 MW (7,6%).
Αντίστοιχα, η εικόνα για τους κατασκευαστές των ανεμογεννητριών έχει ως εξής: η Vestas με το 50,6% της αιολικής ισχύος που είναι εγκατεστημένη στην Ελλάδα, η Enercon με 22,3%, η Siemens-Gamesa με 19,9% και η Nordex με 5,4%.
Στο πλαίσιο ενός ριζικά διαφορετικού, ριζοσπαστικού σχεδίου για τις ΑΠΕ, είναι επιβεβλημένη όχι μόνο η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού, πράγμα δυστυχώς καθόλου αυτονόητο σήμερα, αλλά και η εμπλοκή των ίδιων των τοπικών κοινωνιών οι οποίες θα πρέπει να αντιληφθούν τις ΑΠΕ ως δική τους υπόθεση.
Μέχρι σήμερα, η ανάπτυξη των Α.Π.Ε. γίνεται ανεξέλεγκτα χωρίς κανόνες και αρχές. Στην πραγματικότητα, ο μη σχεδιασμός σε συνδυασμό με την περιβαλλοντοκτόνα νομοθεσία, είναι ο «σχεδιασμός» που επιτρέπει στις εταιρείες να χωροθετούν οι ίδιες, με αποκλειστικό κριτήριο το μέγιστο κέρδος. Χρειάζεται η υιοθέτηση πολιτικών όπως:
- Ταχεία εκπόνηση ενός πλέγματος μέτρων και κανόνων προστασίας και του αντίστοιχου θεσμικού – νομοθετικού πλαισίου, επαναφοράς, επέκτασης και ισχυροποίησης της περιβαλλοντικής προστασίας.
- Σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων με στόχο τη διατήρηση – αποκατάσταση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
- Θέσπιση αυστηρών κανόνων στη χωροθέτηση των Α.Π.Ε, αποκλειστικά μικρής & μεσαίας κλίμακας, με ζώνες προτεραιότητας αλλά και ζώνες αποκλεισμού.
- Επιδότηση της μαζικής εγκατάστασης μικρής κλίμακας Α.Π.Ε. από αυτοπαραγωγούς, συνεταιρισμούς, τοπικά συμβούλια και δήμους, με σκοπό την κάλυψη τοπικών αναγκών.
Τελικά η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα με υψηλή διείσδυση ΑΠΕ χρειάζεται εξοικονόμηση ενέργειας – μικρές εφαρμογές ΑΠΕ (υπάρχει μεγάλη ανάγκη και δυνατότητες), εφαρμογές «ευφυών δικτύων». λιγότερο ή περισσότερο ασύμβατες με το κυρίαρχο μοντέλο «ανάπτυξης», κ.λπ..
Οφείλουμε, δηλαδή, να προωθήσουμε λύσεις, που θα ενισχύουν την ισόρροπη ανάπτυξη της Κρήτης, τη διατήρηση των ανθρώπων στην ενδοχώρα, την εξασφάλιση της διατροφικής μας επάρκειας και ασφάλειας και θα προβάλουν τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
* M.Sc. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
