Του Δημήτρη Σκαρπαλέζου*
Στο φαντασιακό των περισσοτέρων Eλλήνων υπάρχουν δύο μοντέλα σχετικά με το θέμα του νομίσματος και της οικονομικής θέσης της χώρας:
Το πρώτο, είναι ο «Βορράς», δηλαδή η ένταξη στο δεσπόζον σχήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με το ευρώ ως αξεπέραστο ορίζοντα νομισματικής ένταξης της χώρας. Σε αυτή τη θεώρηση προσχωρούν και οι «ευρω-γκρινιάρηδες», που θεωρούν τη σημερινή κατάσταση άδικη και καταδικαστέα, αλλά ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή μέχρι να πεισθούν οι θεσμοί και οι «εταίροι» πως αυτή η μνημονιακή πολιτική δεν είναι «σώφρων». Σε αυτήν την άποψη εντάσσεται και μέρος των συμβούλων του πρωθυπουργού, όπως και των «ευρω-καθωσπρέπει» οικονομικών στελεχών της κυβέρνησης, που ψάχνουν αριστερή αναπτυξιακή εκδοχή του Μνημονίου, παρά τη γνώμη των περισσότερων σοβαρών οικονομολόγων ότι το Μνημόνιο είναι υφεσιακό, αντιλαϊκό και θα κρατήσει για πάντα τη χώρα σε κατάσταση δουλοπαροικίας χρέους.
Το δεύτερο, είναι ο «Νότος», δηλαδή το μοντέλο εθνικής οικονομικής και νομισματικής πολιτικής, που ακολούθησαν κάποιες χώρες του Νότου οι οποίες απελευθερώθηκαν από τον βραχνά του χρέους και υιοθέτησαν πιο ανεξάρτητη οικονομική και νομισματική πολιτική (Αργεντινή, Βολιβία, Βενεζουέλα κ.ά.) Αυτή η άποψη υποστηρίζεται από την Αριστερή Πλατφόρμα, αλλά σκοντάφτει στην ανησυχία των περισσότερων πολιτών ότι ένα εθνικό νόμισμα θα ήταν εύκολος στόχος επιθέσεων των αγορών, που θα οδηγούσε σε μείωση της αξίας των καταθέσεων και των μισθών: Λείπει, όμως, για την πλειονότητα των σχολιαστών των ΜΜΕ, ως μία από τις δυνατές ή αποδεκτές επιλογές, η περίπτωση πολιτικής ρήξης μέσα στο ευρώ. Δηλαδή μιας πολιτικής που έχει κάποιες αναλογίες με την πολιτική που ακολούθησε ο Ισημερινός ύστερα από τη μονομερή διαγραφή των 2/3 του χρέους του.
Ο Ισημερινός είχε έρθει, υπό τις νεοφιλελεύθερες διεφθαρμένες κυβερνήσεις και τις εντολές τού ΔΝΤ, σε κατάσταση κοινωνικής αποσύνθεσης και έντονης οικονομικής κρίσης. Η χώρα είχε απαρνηθεί το δικαίωμα να έχει δικό της νόμισμα και είχε ενστερνισθεί το δολάριο ως νόμιμο νόμισμα της χώρας. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο νέος πρόεδρος Ραφαέλ Κορέα, προοδευτικός και ανορθόδοξος πολιτικός, αλλά ικανότατος οικονομολόγος, έσκισε τις συμφωνίες, έκανε επιτροπή χρέους (με τον Ερίκ Τουσέν, μεταξύ άλλων) για τη διαγραφή μεγάλου μέρους του. Άρχισε πρόγραμμα ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων, ήρθε σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ -μεταξύ άλλων έδωσε και ασυλία στον Τζ. Ασάνζ, του WikiLeaks- αλλά, παρ’ όλα αυτά, έμεινε στη ζώνη του δολαρίου (πράγμα που προστάτευσε τη χώρα από επιθέσεις εναντίον τού ενδεχόμενου εθνικού νομίσματος, όπως έγινε σε άλλες χώρες).
Σήμερα, δεν είναι όλα ρόδινα στον Ισημερινό, αλλά η χώρα βρίσκεται σε συνεχή αναπτυξιακή και προοδευτική πορεία. Το παράδειγμα του Ισημερινού δεν μπορεί να είναι πρότυπο για αντιγραφή στην Ελλάδα, διότι οι συνθήκες είναι διαφορετικές, όμως φωτίζει με νέο τρόπο το θέμα του νομίσματος και της σχέσης με τους εκβιασμούς του ΔΝΤ και της τρόικας.
Η Ελλάδα είναι βαθύτερα ενταγμένη στην Eυρωζώνη και έχει το βάρος σειράς δεσμευτικών συμφωνιών, όμως αυτές οι συμφωνίες έρχονται καθημερινά σε σύγκρουση με την υφεσιακή πραγματικότητα και, από τις συνέπειες τους, με τις διακηρυγμένες ευρωπαϊκές αρχές και μπορούν εύκολα να αμφισβητηθούν.
Ενδεχόμενη έξοδος από το Μνημόνιο, με χρήση των πορισμάτων της Επιτροπής Χρέους, αναλύσεων των μεγαλύτερων οικονομολόγων, ενεργοποίησης όλων των τεχνικών εναλλακτικών όπλων «τύπου Ισημερινού», όπως ηλεκτρονικό νόμισμα και διπλό ψευδονόμισμα τύπου IOU, όπως επίσης και των όπλων της εναλλακτικής λύσης του Γιάνη Βαρουφάκη ή του Eρίκ Τουσέν, μαζί με έλεγχο του τραπεζικού συστήματος, θα έδινε χρόνο στην αντίσταση για αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων και θα άνοιγε δυνατότητες για δυναμική αρχής πραγματοποίησης του Προγράμματος της Θεσσαλονίκης.
Η «μετριοπαθής πρόταση για λύση του προβλήματος του χρέους της Eυρωζώνης», την οποία προωθεί ο Γιάνης Βαρουφάκης, θα μπορούσε να γίνει βάση συμμαχίας του Νότου, της Γαλλίας και της Ιρλανδίας, ενάντια στο «σαδοφιλελεύθερο» Ράιχ του Σόιμπλε. Έτσι, είτε θα πετυχαίναμε αλλαγή της Eυρωζώνης, είτε επισφαλή ισορροπία για κάποιο διάστημα μέσα στο ευρώ, ή, στη χειρότερη περίπτωση, καθολική και σε βάθος χρόνου επικράτηση της γραμμής Σόιμπλε, ολικής επίθεσης εναντίον της ελληνικής οικονομίας, θα έσπρωχνε την Ελλάδα και τον λαό της στην επιλογή της δραχμής, αλλά με τους δικούς μας όρους, με καλύτερες προϋποθέσεις και όχι σε κατάσταση πανικού. Η εφευρετική «Ισημερινού τύπου» διαλεκτική αντίστασης θα μπορούσε να σπάσει το ψευτοδίλημμα: Μνημόνιο ή Grexit και να υποσκάψει τη νεοφιλελεύθερη κυριαρχία στην Ευρώπη. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η λυσσαλέα επίθεση στον Γιάνη Bαρουφάκη και στη Ζωή Κωνσταντοπούλου, γιατί οι επικυρίαρχοι, οι συνένοχοί τους, όπως και οι εφησυχασμένοι «ρεαλιστές μεταρρυθμιστές», αναγνωρίζουν εύκολα τους στρατηγικά επικινδύνους αντιπάλους τους.
Η ελευθερία σίγουρα θέλει αρετή και τόλμη, θέλει όμως και φαντασία, εφευρετικότητα και απελευθέρωση από καθησυχαστικές βεβαιότητες.
* Ο Δημήτρης Σκαρπαλέζος είναι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ Παρισιού