Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΣΤΑΜΜΛΕΡ – RUDOLF STAMMLER
(Άλσφελντ, Έσση 1856 – Βερνιγκερόντ 1938)
Διάσημος γερμανός νομομαθής και νεοκαντιανός κριτικός φιλόσοφος της κοινωνίας και του δικαίου, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Μάρμπουργκ, Γκίσσεν, Χάλλης και Βερολίνου, ιδρυτής της σχολής του κοινωνικού δικαίου και της κριτικής μεθόδου του δικαίου και ιδρυτής της επιθεώρησης Zeitschrift für Rechtsphilosophie in Lehre und Praxis. Στο έργο του αναπτύσσει τη θεωρία του ορθού δικαίου με σκοπό την αρμονία και προβάλλει ως ύψιστο κοινωνικό ιδεώδες την ιδέα της κοινωνίας του ελευθέρου ανθρώπου. Οι φιλοσοφικές αντιλήψεις του Στάμμλερ, στην προσπάθεια υπέρβασης του θετικισμού της εποχής του, αποτέλεσαν κεντρικό σημείο αναφοράς στην εξέλιξη της φιλοσοφίας του δικαίου της νεότερης περιόδου.
Έργα: Περί της ποινικής σημασίας της καταστάσεως ανάγκης (1878), Το σύμφωνο εγγυήσεως (1885), Περί της μεθόδου της ιστορικής θεωρίας του δικαίου (1888), Η θεωρία του αναρχισμού (1894), Εθνική οικονομία και δίκαιο κατά την υλιστική ιστορική αντίληψη (1896), Η γενική διδασκαλία του δικαίου των ενοχών κατά τον Αστικό Κώδικα (1896), Οικονομία και δίκαιον (1896), Η θεωρία περί του ορθού δικαίου (1902), Θεωρία της επιστήμης του δικαίου (1911), Ιστορία των θεωριών των νεωτέρων χρόνων περί του δικαίου και της πολιτικής (1917), Σοσιαλισμός και χριστιανισμός (1920), Εγχειρίδιον φιλοσοφίας του Δικαίου (1922), Ο Δικαστής (1924), Der Richter (1925).
Βιβλιογραφία: Max Weber-Michd Coutu, Rudolf Stammler et le matérialism historique, 2003, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκοπαίδεια (άρθρ. Θ.Κ.), Encyclopedia Britannica, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΣΤΑΜΜΛΕΡ, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ (ΒΙΒΛ. Ι)
** ** **
Η συμβολή της Κρήτης στην ανάπτυξη του πολιτισμού είναι σημαντική. Η μελέτη των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων που εμφανίζονται εκεί είναι πολύπλευρα χρήσιμοι. Το δίκαιο αποτελεί ένα ιδιαίτερο τομέα για την Κρήτη. Η ανάπτυξη των νομικών θεσμών, η εναλλαγή των δικαιϊκών καθεστώτων και η ρύθμιση των κοινωνικών σχέσεων στη διάρκεια της κρητικής ιστορίας, προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη μελέτη του κρητικού δικαίου.
Στην Κρήτη παρακολουθούμε το δράμα της ανθρώπινης κοινωνίας από τη δημιουργία των πρώτων συνεκτικών δεσμών της πρωτόγονης κοινότητας, μέχρι τη δημιουργία της ανισότητας των ανθρώπων και του θεσμού του κράτους. Από την ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας στο νησί, μέχρι τις αλλεπάλληλες ξένες κατακτήσεις και τους ηρωϊκούς αγώνες του κρητικού λαού. Από την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας, μέχρι την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και μέχρι τη σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι, κρητικό δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν μέσα στο χρόνο τις ανθρώπινες σχέσεις, αναφορικά με την Κρήτη, κανόνες που πηγάζουν από την κρατική εξουσία, τη ντόπια, του κατακτητή ή της επανάστασης, εκφράζοντας κάθε φορά τη θέληση της ιθύνουσας κοινωνικής τάξης. Το δίκαιο της Κρήτης είναι ένα συνεχιζόμενο μέτωπο πάλης, όπου αντιμάχονται οι κοινωνικές ροπές, όπου δοκιμάζονται τα πολιτικά συστήματα και όπου συγκρούνται οι εθνικές και ξενικές δυνάμεις.
Μια βασική διαίρεση του κρητικού δικαίου περιλαμβάνει την αρχαία περίοδο (νεολιθική, μινωϊκή, μυκηναϊκή, δωρική, ελληνιστική, ρωμαϊκή), τη μέση περίοδο (βυζαντινή, αραβική, βενετική), και τη νεότερη (τουρκική, ημιαυτονομίας, Κρητικής Πολιτείας, σύγχρονη). Με το σχηματικό αυτό διαχωρισμό η ιστορία του δικαίου συνδέεται με τη γενική ιστορία της Κρήτης.
Οι πηγές της ιστορικής γνώσης του κρητικού δικαίου, στην αρχαιότητα είναι επιγραφές, πινακίδες, αρχαιολογικά ευρήματα, φιλολογικές πηγές. Στην ερμηνεία των πηγών αυτών βοηθά η έρευνα της προϊστορίας και το συγκριτικό δίκαιο των αρχαίων λαών. Για τις επόμενες περιόδους του κρητικού δικαίου χρησιμοποιούμε πολυάριθμα νομικά στοιχεία της βενετοκρατίας, της τουρκοκρατίας, της Κρητικής Πολιτείας και της σύγχρονης εποχής. Το αρχείο του Δούκα της Κρήτης στη Βενετία, οι τουρκικοί ιερονομικοί κώδικες, οι κρητικοί κώδικες και οι μεταγενέστερες πηγές, εξετάζονται κάτω από το πρίσμα της ιστορίας, φιλολογίας, λαογραφίας, επιγραφικής, διπλωματικής και άλλων σχετικών επιστημών. Από τους παπύρους και τις περγαμηνές μέχρι τα χειρόγραφα σε χαρτί, τα αρχεία και τις Εφημερίδες της Κυβερνήσεως, συγκροτούμε ένα μεγάλο πλήθος άμεσων διαγνωστικών πηγών δικαίου.
Διαγνωστικές και διαπλαστικές πηγές στις οποίες περιλαμβάνομε, εκτός από το έθιμο και τον νόμο, την ερμηνεία και τις γενικές ρήτρες, μαζί με τις δημιουργικές πηγές, ως ενιαίο σύνολο, υπό το πρίσμα της επιστήμης και της νομολογίας, της νομικής θεωρίας και πρακτικής, συναποτελούν το πεδίο έρευνας και μελέτης του κρητικού δικαίου.