Με ηλικία που θεωρείται ότι μπορεί να ξεπερνά ακόμη και τα 4.000 χρόνια, η περίφημη Ελιά των Βουβών στα Χανιά της Κρήτης στέκεται ως σιωπηλός μάρτυρας της πορείας του κόσμου… Και διόλου παράξενα, συγκεντρώνει όχι μόνο το ενδιαφέρον χιλιάδων επισκεπτών κάθε χρόνο, αλλά και αυτό της NASA!
Όπως μαρτυρά και το όνομά της, βρίσκεται στο χωριό Άνω Βούβες της δημοτικής ενότητας Κολυμβαρίου στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της Κρήτης. Μόνο και μόνο η όψη της, η οποία έχει μια σχεδόν αναγεννησιακού τύπου μορφολογία που διαμορφώθηκε στο πέρασμα του χρόνου, μαγνητίζει το βλέμμα και γεννά απορίες για το πόσα και πόσα κοσμοϊστορικά γεγονότα έχει «δει»…
Η περίμετρος του κορμού της ξεπερνά τα 12 μέτρα (είναι σχεδόν 12,5) και η διάμετρος μετρήθηκε στα 4,6 μέτρα, κάνοντας το παρουσιαστικό της ακόμη πιο εντυπωσιακό και επιβλητικό. Ο επισκέπτης στέκεται απέναντί της με δέος το οποίο γίνεται ακόμη μεγαλύτερο όταν αναλογίζεται ότι είναι ένα ελαιόδεντρο που η ηλικία του μπορεί να φτάνει και τα 4.000 έτη!
Ωστόσο οφείλουμε να πούμε ότι δεν υπάρχει μια καθολικά αποδεκτή μέθοδος μέτρησης της ηλικίας του συγκεκριμένου δέντρου. Και αυτό διότι η μέθοδος των ραδιοϊσοτόπων δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωσή του αφού με το πέρασμα των αιώνων εξαφανίστηκε το εγκάρδιο του ξύλου ή αλλιώς το καρδιόξυλο του κορμού. Ακόμη κι έτσι, οι πιο φειδωλοί στις εκτιμήσεις τους κάνουν λόγο για ηλικία τουλάχιστον 2.000 ετών που όμως είναι πιθανό τελικά να είναι και η διπλάσια! Ουσιαστικά η εκτίμηση προς τα πάνω δικαιολογείται εν μέρει από τα δύο νεκροταφεία της Γεωμετρικής Περιόδου που ανακαλύφθηκαν κοντά στο δέντρο.
Όπως και να ‘χει, μιλάμε για το ίσως αρχαιότερο δέντρο ελιάς στον πλανήτη, το οποίο μάλιστα συνεχίζει να καρποφορεί αφού έχει μπολιαστεί με την ποικιλία της μαστοειδούς ελιάς, πιο γνωστής με το όνομα «τσουνάτη», ενώ συνεχίζει να δίνει αν όχι τους καρπούς της, τουλάχιστον τα κλαδιά της, στην διοργάνωση με την οποία η ελιά έχει συνδεθεί άρρηκτα. Τους Ολυμπιακούς Αγώνες!
Ως σύμβολο και η ίδια της ειρήνης και της συναδέλφωσης, χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτούν από τα κλαδιά της κότινοι, όπως συνέβαινε και στην αρχαιότητα, προκειμένου να κοσμήσουν τα κεφάλια των νικητών του Μαραθωνίου. Μια παράδοση που άρχισε με αφορμή την ανάληψη από την Αθήνα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 κι έκτοτε συνεχίστηκε με ευλάβεια και στις διοργανώσεις που ακολούθησαν.
Από το 1997 έχει ανακηρυχθεί «διατηρητέο μνημείο της φύσης», ενώ το αγέρωχο δέντρο έχει βρεθεί στο επίκεντρο πολλών πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, δίνοντας διαφορετική υπόσταση σε αυτή την γωνιά της Κρήτης. Υπολογίζεται ότι πλέον, μετά και την ίδρυση και λειτουργία του Μουσείου Ελιάς, την περιοχή επισκέπτονται περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι κάθε χρόνο, με πολλούς από αυτούς να προέρχονται από το εξωτερικό και να ενσωματώνουν στις διακοπές τους και τις Άνω Βούβες.
Για χάρη της Ελιάς των Βουβών έφτασε στα Χανιά της Κρήτης ακόμη κι ένα τηλεοπτικό συνεργείο της ιαπωνικής τηλεόρασης, στο πλαίσιο ενός ντοκιμαντέρ με θέμα τα παγκόσμια μυστήρια, ενώ μπήκε ακόμη και στο «μικροσκόπιο» της NASA όταν οι άνθρωποί της την επέλεξαν το 2016 ως την επιστημονική φωτογραφία της μέρας (Earth Science Picture of the Day) στην ιστοσελίδα του αμερικανικού κρατικού οργανισμού που ασχολείται με την εξερεύνηση του διαστήματος, την αεροναυτική αλλά και τη μελέτη του περιβάλλοντος του πλανήτη μας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το «Μουσείο Ελιάς Βουβών» ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2009 και εγκαινιάστηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Βαρθολομαίο και σύμφωνα με τον Δήμαρχο Πλατανιά Γιάννη Μαλανδράκη, αποτελεί: «τον καρπό της ανάγκης για διάσωση και ανάδειξη των στοιχείων της ζωής των κατοίκων μας, αλλά και των κατοίκων των λοιπών περιοχών της Κρήτης και της χώρας μας».
Και αφού έγινε αναφορά και στο υπόλοιπο νησί, οφείλουμε να πούμε ότι πέρα από την Ελιά των Βουβών, υπάρχουν και άλλα ελαιόδεντρα οι «ρίζες» των οποίων χάνονται στο βάθος της ιστορίας, με πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτές της Ελιάς του Καβουσίου Ιεράπετρας, της Ελιάε Αγίου Γεωργίου στο Ανισαράκι Κανδάνου, της Ελιάς Παλαιών Ρουμάτων, της Ελιά της Γραμπέλας, της Ελιάς Λάκκου στον Σαμωνά Αρμένων, της Ελιάς Γόρτυνας, της Ελιάς Αγίας Παρασκευής στον Πανασό, της Ελιάς Γρέ Ελέ-Κάτω Τριπόδο στις Μαργαρίτες Γεροποτάμου, της Ελιάς στα Καρδαμιανά, της Ελιάς της Μαθαίνας στη Λάστρο Σητείας και η Φουρκολιά της Σητείας.