του Αντώνη Ανηψητάκη [1]
Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για την εξόρυξη πετρελαίων στη θάλασσα, δυτικά της Κρήτης, έκλεισε στις 25/8 τη δημόσια διαβούλευσή της [2]. Στα μουλωχτά, ως είθισται για τα σοβαρά θέματα, όταν τα μπάνια του λαού συνεχίζονται, μαζί με τα κάθε άλλο παρά νηφάλια λόγια για τη μνημονιακή έξοδο και ακριβώς ένα μήνα από την τραγωδία στο Μάτι. Αν προς στιγμή ξεχάσουμε τις θλιβερές ιδιαιτερότητες της Ελληνικής Πολιτείας και ξεφύγουμε από την παθογενή μας εσωστρέφεια θα διαπιστώσουμε ότι οι φετινές πυρκαγιές στην Αττική, στην Πορτογαλία και Σουηδία, για να περιοριστώ σε αυτό το τεράστιο τρίγωνο, συνδέονται με την προϊούσα κλιματική αλλαγή για την οποία ενέχονται πρωτίστως τα πετρέλαια.
Πριν δυο χρόνια παίχτηκε στις οθόνες η ταινία Άρνηση [3], που εξιστορεί την πραγματική ιστορία της ιστορικού Deborah Lipstadt η οποία το 1996 σύρθηκε στα Αγγλικά Δικαστήρια από τον αρνητή του Ολοκαυτώματος David Irving, επειδή στο βιβλίο της “Άρνηση του Ολοκαυτώματος: Η αυξανόμενη επίθεση στην αλήθεια και τη μνήμη” τον αποκάλεσε πλαστογράφο της Ιστορίας. Προηγουμένως, αλλά και σε όλη τη δίκη, που την δικαίωσε πανηγυρικά, αρνήθηκε να διαλεχθεί με τον Irving ο οποίος επίμονα το επεδίωκε με το επιχείρημα ότι στη δημοκρατία όλες οι απόψεις είναι συζητήσιμες. Η Lipstadt, παρότι θιασώτης του διαλόγου αντέτεινε πως δεν υπάρχει περιθώριο συζητήσης με τέτοιες απόψεις, είναι σαν κάποιος που αρνείται την ύπαρξη του φεγγαριού να θέλει να συζητήσει με τους αστροναύτες που προσεληνώθηκαν.
Ο συνειρμός μας, να συνδέσουμε την πολυεκατοντασέλιδη ΣΜΠΕ, που θεωρεί πως η εξόρυξη πετρελαίων στην Κρήτη είναι μια επιβεβλημένη φιλοπεριβαλλοντική υποχρέωση της χώρας μας, με την πλαστογράφηση της Ιστορίας από τον Irving, είναι απόλυτα εξηγήσιμος. Υπάρχουν βέβαια κάποιες ουσιώδεις διαφορές. Το ολοκαύτωμα έχει περιθωριακούς αρνητές, ενώ η κλιματική απειλή έχει μάλλον υποκριτικούς παρά πραγματικούς υποστηρικτές. Με τη ΣΜΠΕ δεν πλαστογραφείται η Ιστορία, αλλά οι κίνδυνοι του παρόντος, υποθηκεύεται το μέλλον, ευτελίζονται και η πολιτική και η επιστήμη, με τον έξοχο τρόπο που τόσο προφητικά το είχε είχε διατυπώσει ο Πλάτων. “Πασά τε επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετης πανουργία, ού σοφία φαίνεται” [4].
Δυστυχώς τέτοιες απόψεις σφραγίζουν τον παρακμάζοντα κόσμο μας, δεν βλέπουν το συμφέρον του πλανήτη, αλλά πασχίζουν, κάνοντας το μαύρο – άσπρο, να πείσουν ότι το συμφέρον του πετρελαϊκού λόμπι ταυτίζεται με το συμφέρον της ανθρωπότητας. Συμφύονται και συμπλέκονται με τις δυο κυρίαρχες, άρρωστες, καρκινικές έννοιες με τις οποίες εθίστηκε στη στρέβλωση το μυαλό μας, την ανάπτυξη και τον ανταγωνισμό. Δεν κατανοούμε το στοιχειώδες, πως το αιτούμενο μιας συνεχούς μεγέθυνσης – ανάπτυξης είναι άτοπο σε έναν πεπερασμένο, μη μεγεθυνόμενο πλανήτη. Ανάλογα ισχύουν και με τον έτερο ιδεολογικό μας κινητήρα, τον ανταγωνισμό. Εν προκειμένω δεν στοχαζόμαστε αν ο δρόμος του πετρελαίου είναι σωστός, η ανταγωνιστική τύφλωση προσπερνά τέτοια ερωτήματα, μας σπρώχνει να τρέξουμε χωρίς δισταγμούς, επείγει να προλάβουμε τους γείτονες ανταγωνιστές μας, την Τουρκία, την Κύπρο… Έτσι αποσιωπάται ή υποβαθμίζεται η πληροφορία για τις χώρες που αρνήθηκαν αυτόν τον ανόητο πετρελαϊκό δρόμο. Υπάρχει “το παράδειγμα άλλων χωρών όπως η Γαλλία, η Δανία, η Ιρλανδία, η Νέα Ζηλανδία, η Κόστα Ρίκα ή το Μπελίζ, οι οποίες αποφάσισαν να απαγκιστρωθούν από τις δραστηριότητες που σχετίζονται με νέες έρευνες και εξόρυξη υδρογονανθράκων, είτε άμεσα (π.χ. Δανία, Ιρλανδία, Νέα Ζηλανδία) είτε σταδιακά (π.χ. Γαλλία).” [5]
Ένα συναφές κόλπο της ΣΜΠΕ εδράζεται στα εθνικιστικά μας στερεότυπα, που θέλουν την Ελλάδα πάνω από τον πλανήτη. Ακόμα κι αν υπάρχει κρίσιμο πλανητικό πρόβλημα εμείς έχουμε συμφέρον να εκμεταλλευτούμε τα πετρέλαιά μας. Σε μια περίοδο όπου απαιτείται διεθνής συνεννόηση και συντονισμός για την επίλυση τέτοιων υπερεθνικών προβλημάτων εμείς προτάσσουμε έναν παρωχημένο ιδιοτελή εθνικισμό, που όμως είναι και εξαιρετικά αμφίβολος, αν σκεφτούμε την ανείπωτη καταστροφή που θα συμβεί στην όχι και τόσο απίθανη περίπτωση ατυχήματος, αλλά και τη δυσφήμιση στον τουρισμό και με μόνη την ανακοίνωση ότι η Ελλάδα από παράδεισος της φύσης και του πολιτισμού ετοιμάζεται να γίνει πετρελαιοπαραγωγός χώρα. Είναι όμως πλούσιοι οι πολίτες των πετρελαιοπαραγωγών χωρών, οι Σύριοι επί παραδείγματι. Ο λόγος στο Σύρο ποιητή Adonis “Το πρόβλημα το Προσφυγικό/Μεταναστευτικό ανέδειξε και απέδειξε στην πράξη το εξής: τόσο οι ΗΠΑ όσο και πολλές χώρες της Ευρώπης δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τον άνθρωπο, παρά μόνο για τη γεωπολιτική, τα πετρέλαια, τα δικά τους οφέλη. Οι διανοούμενοι της Δύσης είναι επίσης απογοητευτικοί, ως προς αυτό.” [6]
Όμως οι συνειρμοί συνεχίζονται. Σύριος ο δεύτερος συνειρμός. Πριν 4,5 χρόνια η επικείμενη εξουδετέρωση στη Μεσόγειο των χημικών όπλων της Συρίας, πολύ μακρύτερα της Κρήτης, είχε αναστατώσει το νησί. Πολιτικοί και αυτοδιοικητικοί παράγοντες, επαγγελματικοί και επιστημονικοί φορείς, κλήρος και λαός είχαν ξεσηκωθεί. Συναφές στη μονόπλευρη του θέαση είναι και το κίνημα κατά των λεγόμενων Βιομηχανικών ΑΠΕ, που ενώ αντιτάχθηκε στην ανεξέλεγκτη επέλαση των ΑΠΕ, στέκεται εκκωφαντικά βουβό στην πολύ πιο επικίνδυνη πετρελαϊκή προοπτική της Κρήτης. Τώρα λοιπόν που ο κίνδυνος είναι ασύγκριτα σοβαρότερος επικρατεί άκρα του τάφου σιωπή. Η σιωπή αυτή ελάχιστα εξηγείται από τη θερινή ραστώνη. Η αλήθεια είναι πως υπάρχει βαθιά συναίνεση στο πετρελαϊκό μέλλον της Κρήτης και της χώρας. Δεν φταίνε μόνο οι ισχυροί, τα λόμπι, τα μεγάλα συμφέροντα, φταίει και το θολωμένο μας μυαλό, πολιτικοί και πολίτες, δίχως όραμα, δίχως πρόγραμμα, δίχως σχέδιο, πορευόμαστε ανερμάτιστοι. Πιπιλίζουμε το σύνθημα ότι η Κρήτη συμπυκνώνει την αξία μιας Ηπείρου ή ότι είναι πολιτισμική και οικολογική κιβωτός και των τριών Ηπείρων με τις οποίες γειτνιάζει, αλλά πόρρω απέχουμε από το να την αναδείξουμε ως τέτοια.
Αξίζει εδώ να ακούσουμε το λόγο μιας υπεραιωνόβιας ελιάς που είχα την τιμή να της πάρω πρόσφατα μια συνέντευξη. [7] “Προσπερνάτε κραυγαλέες αντιφάσεις. Βλέπετε την κλιματική αλλαγή, το λιώσιμο των πάγων, την ανύψωση της θάλασσας, σε λίγα χρόνια, όσες από μας είμαστε χαμηλά, διπλά στους γιαλούς, θα μας ποτίζει η αλμύρα θα ξεραθούμε κι εσείς θα πάρετε τα όρη, όπως ήδη συμβαίνει σε άλλους τόπους που πλημμύρισαν. Βλέπετε τα νέα είδη που εισέβαλλαν στη Μεσόγειο, το λαγοκέφαλο, τις νέες αρρώστιες που μας απειλούν, την ξιλέλα ας πούμε που έχει ξεράνει τις αδερφές μου στο Μπάρι της Ιταλίας και τι κάνετε;
Δεν λέτε τα πράγματα με το όνομά τους. Μιλάτε πονηρά μόνο για το ενεργειακό μοντέλο που πρέπει να αλλάξει. Τι πιστεύετε δηλαδή, πως αν αλλάξετε ενεργειακό ρούχο και συνεχίζετε τον ίδιο τρόπο ζωής, αν τρώτε κάθε μέρα κρέας, αν οι πλαστικές σακούλες των απορριμμάτων σας συνεχίζουν να είναι ογκωδέστερες από τις σακούλες των αγορών σας, αν οι 7 αδερφές δεν διυλίζουν μόνο πετρέλαιο, αλλά κατασκευάζουν Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα σωθείτε; Δεν είμαι κατά της επιστήμης, ούτε κατά της τεχνολογίας, ούτε βέβαια κατά των ήπιων μορφών ενέργειας, και μ’ αυτές μπορώ να συνυπάρξω μια χαρά, όπως συνυπήρξαμε παλιά με τους ανεμόμυλους. Δεν αντέχω όμως την υποκρισία που φτιασιδώνετε ως αλήθεια με σαθρά επιχειρήματα. Δεν αντέχω να βλέπω να φυτεύετε ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά παντού και την ίδια στιγμή να πετάτε την σκούφια σας για να εξορύξετε κι άλλο λιγνίτη και για να ναρκοθετήσετε τη Μεσόγειο με εξέδρες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, όταν γνωρίζετε πως έχουν την κύρια ευθύνη για την κλιματική αλλαγή. Τώρα βαλθήκατε να τρυπήσετε και την Ήπειρο για πετρέλαια. Με ενοχλεί ο ντόρος που γίνεται για τις ΑΠΕ συγκριτικά με τα ελάχιστα που γίνονται για την καθαρότερη μορφή ενέργειας, που είναι η ενέργεια που δεν καταναλώσαμε, η εξοικονομημένη ενέργεια.
Οι πλούσιες χώρες του Βορρά τα έχουν καταφέρει πολύ καλύτερα. Η Φινλανδία για να ζεσταθεί συμβάλει λιγότερο από σας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Συμπεριφέρεστε ως φτωχοί και σπάταλοι παρά την πολυετή κρίση που διέρχεστε. Δυσκολεύομαι να σας καταλάβω, έξυπνοι άνθρωποι κι όμως αδιόρθωτοι.”
Έληξε λοιπόν στις 25/8/18 η δημόσια διαβούλευση για τη ΣΜΠΕ που αφορά στην εξόρυξη πετρελαίων δυτικά της Κρήτης. Η Greenpace και το WWF έσωσαν την τιμή μας με τις παρατηρήσεις που κατέθεσαν. [8]
Εύχομαι οι σοφολογιότατοι μελετητές της ΣΜΠΕ να μιμηθούν τον Irving και να μηνύσουν τις οργανώσεις αυτές επί συκοφαντία. Ίσως μια τέτοια δίκη να αποβεί χρήσιμη.
Σητεία, 25.8.18
Σημειώσεις:
1] Πολιτικός μηχανικός, π. περιφερειακός σύμβουλος Κρήτης
2] https://www.greekhydrocarbons.gr/pdfs/SEA/01_SEA_06_2018.pdf
3] https://www.imdb.com/title/tt4645330/
4] Πλάτωνα, Μενέξενος, 246e-247b
5] https://www.greenpeace.org/greece/issues/klima/6862/meleti-perivallontikon-epiptoseon-gia-erevnes-idrogonathrakon-kriti/
6] http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=829274
7] Απόσπασμα από την παρουσίαση του βιβλίου του φωτογράφου Μανόλη Τσαντάκη “Οι αιωνόβιες ελιές της Κρήτης” εκδόσεις Μύστης, 2017.
8] https://storage.googleapis.com/p4-greece-production-content/greece/wp-content/uploads/2018/08/849ce452-sxolia-ydrogonathrakes-kriti.pdf, http://www.wwf.gr/images/pdfs/WWF%26Pelagos-diavouleusi-SMPE.pdf