Του Βασίλη Περαντζάκη *
Η οδηγία για τα Πνευματικά Δικαιώματα στην κοινή ψηφιακή αγορά έχει πλέον ψηφιστεί και επικυρωθεί από τα κράτη. Στην Ελλάδα ενώ ο υπουργός Αγροτικής ανάπτυξης μας είχε υποσχεθεί ότι θα ακολουθήσει την γραμμή των Ευρωβουλευτών της κυβέρνησης, όχι μόνο δεν το έκανε, αλλά υπερψήφισε την οδηγία . Σε δύο έτη το αργότερο, θα πρέπει να έχει γίνει νόμος του κράτους. Όμως, έχει σοβαρά προβλήματα. Στο πρώτο άρθρο μου της σειράς που θα ασχολείται με αυτά τα προβλήματα θα επικεντρωθώ στην ελευθερία του λόγου και ενημέρωσης που κατά την γνώμη μου είναι το πρώτο πράγμα που κινδυνεύει από τα άρθρα 11 (15 στην νέα αρίθμηση) και 13 (17 στην νέα αρίθμηση).
Θέλω λίγο να το διαβάσετε με προσοχή, καθώς δυστυχώς το θέμα είναι πολύπλοκο και η άλλη πλευρά έχει επιλέξει να αντιμετωπίσει τα επιχειρήματά μας με επικλήσεις στο συναίσθημα ή με χαρακτηρισμούς ad hominem που είναι πολύ εύκολοι και ανέξοδοι. Εγώ όμως δεν θα πέσω σε αυτό το επίπεδο. Θα το κάνω με λογικά επιχειρήματα και στοιχεία
Ακούω συχνά ότι τα Πειρατικά θέματα με τα οποία ασχολούμαι δεν είναι τόσο σημαντικά καθώς υπάρχουν μεγαλύτερα προβλήματα από την ελευθερία του λόγου, όπως το σκάνδαλο Novartis ή οι καταστροφές στο Μάτι. Και όμως, όσοι το λένε δεν έχουν αντιληφθεί πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η ελευθερία του λόγου στο να ενημερωθούν για την ύπαρξη αυτών των θεμάτων, καθώς και για την πορεία τους, ή τους τρόπους αντιμετώπισής τους, ώστε να μη επαναληφθούν.
Μέχρι σήμερα, πολλοί από εμάς, θεωρούσαμε την δημοσιογραφία ένα ακόμα λειτούργημα. Με τον νέο κανονισμό όμως αυτό παύει να ισχύει. Πλέον μιλάμε για ένα επάγγελμα που πρωταρχικό σκοπό έχει το κέρδος και όχι την ενημέρωση του πολίτη. Η διάδοση της είδησης πλέον δεν θα είναι τόσο σημαντική όσο τα έσοδα των εκδοτών. Και αυτό είναι επικίνδυνο.
Με τον νέο κανονισμό που απαιτεί από πλατφόρμες να πληρώνουν πνευματικά δικαιώματα στους εκδότες (και όχι στους δημιουργούς όπως επαναλαμβάνουν συνέχεια εσφαλμένα όσοι στηρίζουν την οδηγία) για να βάζουν συνδέσμους με μικρά αποσπάσματα της κάθε είδησης και μία φωτογραφία εφ’ όσων υπάρχει, αυτό που θα συμβεί, δεν είναι να αρχίσουν οι πλατφόρμες να αγοράζουν πνευματικά δικαιώματα από οργανισμούς διαχείρισης, αλλά να σταματήσουν να βάζουν αποσπάσματα στους συνδέσμους, ή να σταματήσουν απλά την λειτουργία τους στην Ευρώπη. Έχει συμβεί ήδη με το Google News στην Ισπανία όπου υπήρχε κατακόρυφη πτώση και των επισκεπτών σε ειδησιογραφικά site αλλά και πτώση εσόδων από διαφημίσεις.
Οι πλατφόρμες δεν έχουν κανέναν λόγο να πληρώσουν για να στείλουν επισκέπτες σε σελίδες τρίτων. Η δε επίκληση στο συναίσθημα από τους εκδότες για «κλέφτες» αναφερόμενοι σε news aggregators όπως το Google news είναι απλά αστεία. Οι ίδιοι οι εκδότες στις πλατφόρμες τους έχουν τεχνολογία που δίνει στους Aggregators ότι περιεχόμενο εμφανίζουν. Η τεχνολογία αυτή λέγεται RSS. Αρκεί να αλλάξουν εκεί το περιεχόμενο και αυτόματα οι aggregators θα δείχνουν ότι επιθυμούν και νομίζουν οι εκδότες ότι δεν αποτελεί «κλοπή»! Ο λόγος που δεν το κάνουν; Θεωρούν ότι με τον κανονισμό αυτό, θα πάρουν μερίδιο της αγοράς του διαδικτύου που όμως, δεν τους ανήκει.
Οι σύνδεσμοι και η προεπισκόπηση είναι βασικό χαρακτηριστικό του διαδικτύου. Μάλιστα αν δεν υπάρχουν θα το μετατρέψουν σε μία ακόμα καλωδιακή τηλεόραση όπου κάθε πλατφόρμα θα σερβίρει το δικό της μόνο υλικό χωρίς να μπορούμε να διασταυρώσουμε, να ελέγξουμε ή να το χρησιμοποιήσουμε για παράγωγα έργα, τα οποία όμως είναι πολύ σημαντικά για την ενημέρωσή μας και την κουλτούρα μας και φυσικά 100% νόμιμα.
Κάπως έτσι θα μοιάζουν οι σελίδες των νέων σύμφωνα με εξομοίωση της Google.
Κάποιοι θα αναρωτηθούν: Και τι μας πειράζει πως εμφανίζονται οι σύνδεσμοι;
Μας πειράζει. Γιατί αν δεν ξέρουμε τι θα διαβάσουμε στον σύνδεσμο, δεν θα μπορούμε να επιλέξουμε τι θέλουμε και τι δεν θέλουμε να διαβάσουμε. Ο χρόνος μας δεν είναι άπειρος για να διαβάζουμε όλες τις ιστοσελίδες. Και φυσικά η γενική ενημέρωση είναι το λιγότερο. Τι συμβαίνει αν θες να διασταυρώσεις μία είδηση; Τι συμβαίνει αν ασχολείσαι με την πολιτική και ενδιαφέρεσαι για συγκεκριμένα θέματα; Πως θα τα ξεχωρίσεις ανάμεσα σε ένα κατεβατό συνδέσμων με περιγραφές 2-3 λέξεων;
Δυστυχώς τα Lobby κατάφεραν να περάσουν το δικό τους. Ενώ εκείνα είναι που θέλουν να κλέψουν την δουλειά των aggregators, προσπαθούν να εμφανιστούν ως θύματα γιατί δεν μπορούν να προσαρμοστούν στο νέο επιχειρηματικό περιβάλλον. Από την άλλη η οδηγία δεν αναφέρεται στους πραγματικούς δημιουργούς, τους δημοσιογράφους, αλλά τους αφήνει έρμαιο στα γούστα των εκδοτών.
Ανέφερα πριν την τεχνολογία RSS που είναι ένας από τους τρόπους που οι εκδότες μπορούν να αλλάξουν τι φαίνεται στα aggregators και στις πλατφόρμες. Όμως δεν είναι η μόνη τεχνολογία. Υπάρχει και η δυνατότητα για εγκατάσταση Paywall ώστε να διαβάζουν τα άρθρα μόνο όσοι επιθυμούν να πληρώσουν ένα αντίτιμο. Πολλές εφημερίδες έχουν εγκαταστήσει τέτοια paywall, επειδή όμως όπως φαίνεται δεν έχουν την αποτελεσματικότητα που περίμεναν, προσπαθούν να πάρουν με το ζόρι χρήματα από άλλες πηγές που όμως, δεν έχουν κανένα λόγο να τους τα δώσουν. Θα αρκεστούν να αφαιρέσουν το περιεχόμενο. Ποιος θα ωφεληθεί τελικά από αυτό; Κανένας.
Άλλο ένα πρόβλημα είναι και το ποιος επιβεβαιώνει το πνευματικό δικαίωμα. Αν το άρθρο μου σε αυτό εδώ το blog, το πάρει ένα μέσο, χωρίς να βάλει σύνδεσμο και το βάλει στο δικό του site, έχοντας λεφτά, μπορεί να το καταχωρήσει ως πνευματική του ιδιοκτησία, να απαιτήσει να αφαιρεθεί το δικό μου αρχικό άρθρο και μετά να αφαιρέσει και το αντίγραφο, ώστε να εξαφανιστεί η άποψή μου. Εγώ θα πρέπει να αποδείξω ότι δεν είμαι ελέφαντας σπαταλώντας χρόνο και χρήμα ενώ δεν υπάρχει κανένας τρόπος να λογοδοτήσει ο πραγματικός κλέφτης ακόμα και να δικαιωθώ. Η ζημιά θα έχει γίνει.
Τέλος θέλω να επισημάνω πόσο επικίνδυνο είναι αυτό για περιπτώσεις όπως το σκάνδαλο Novartis ή οι καταστροφές στην Μάνδρα. Αν ο κόσμος δεν μπορεί να ενημερωθεί από πολλαπλές πηγές, δεν θα μπορεί να διαμορφώσει εικόνα πέρα από αυτήν που τον ταΐζουν τα Μέσα Μαζική Ενημέρωσης. Και τελικά ο σκοπός κάθε εξουσίας είναι να διαμορφώνει ή ίδια την εικόνα της.
Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό; 2 πράγματα. 1, να φροντίσουμε να εκλέξουμε στην Ευρωβουλή ανθρώπους που θα διορθώσουν τα προβληματικά τμήματα της οδηγίας αυτής και 2, να πιέσουμε ώστε η εθνική νομοθεσία που θα εφαρμόζει την οδηγία να αφαιρεί την ασάφεια που επιτρέπει αυτή την εικόνα.
* Υποψήφιος Ευρωβουλευτής με τον συνδυασμό Λαϊκή Ενότητα – Μέτωπο Ανατροπής / Λαϊκή Ενότητα – Κόμμα Πειρατών Ελλάδας