Του Γιάννη Αγγελάκη – πρώτη δημοσίευση huffingtonpost.gr
Το πιο πρακτικό πρόβλημα που ήδη αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι ότι αν και οι νέες τεχνολογίες και οι αλγόριθμοι βοηθούν στην πιο αποδοτική λειτουργία τομέων της ανθρώπινης δραστηριότητας ωθούν και ένα μεγάλο αριθμό αυτών των ανθρώπων που αποτελούσαν τμήμα τους, στην ανεργία.
Στην πραγματικότητα, οι νέες τεχνολογίες δεν οδηγούν απλά στην ανεργία αλλά έρχονται να αντικαταστήσουν την ανάγκη για εργατικό δυναμικό καθιστώντας περιττή την ύπαρξή του με όρους αξιοκρατικούς.
Αυτοί που χάνουν τη δουλειά τους, δεν είναι απλά οι χαμένοι μίας κοινωνίας που προχωρά, αλλά είναι αυτοί που ορθώς και με βάση στοιχείων, είναι περισσότερο αποδοτικό για την οικονομία της δραστηριότητας της οποίας αποτελούσαν τμήμα της, να μην εργάζονται. Οριοθετήθηκε ότι θα πρέπει να βρεθούν εκτός του νέου κόσμου για να βελτιστοποιηθεί η λειτουργικότητά, η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα του συστήματος. Με μία φράση; Το σύστημα λειτουργεί καλύτερα για όλους χωρίς αυτούς. [108]
Υπό ένα τέτοιο πρίσμα, ο άνεργος μένει άνεργος επειδή «αξίζει» να είναι άνεργος. Είναι προτιμότερο να βρίσκεται σε αυτή τη θέση. Για τη θέση του, δεν επιλέγεται ένας άλλος λιγότερο ή περισσότερο ικανός άνθρωπος, αλλά μία μηχανή που εξαφανίζει την ανάγκη για ανθρώπινη εργασία. Δεν χάνει τη θέση εργασίας του, αλλά χάνεται η θέση εργασίας κάθε ανθρώπου που θα μπορούσε να εργαστεί στο συγκεκριμένο πόστο. Δεν υφίσταται πλέον αυτή η θέση για κανέναν γιατί δεν υπάρχει κανείς άνθρωπος που να μπορεί να κάνει καλύτερα μια συγκεκριμένη εργασία από τη μηχανή.
Ο περιθωριοποιημένος του μέλλοντος, μπορεί να είναι φτωχός ή άνεργος, μπορεί να συντηρείται από το ίδιο το κράτος ή από τις εταιρείες, αλλά δε θα είναι το θύμα ενός απάνθρωπου συστήματος. Θα είναι όλο και παραπάνω ο ίδιος ένοχος και ανίκανος όχι ως άτομο, αλλά περιορισμένος εξαιτίας της ίδιας της ανθρώπινης του φύσης και της βιολογικής κατασκευής του, των περιορισμένων δυνατοτήτων του, για να ανταπεξέλθει στην υψηλή αποδοτικότητά και αποτελεσματικότητά μιας κοινωνίας που θα βασίζεται όλο και παραπάνω στις τεχνολογίες που τρέφονται από «Μεγάλα Δεδομένα».
Ο κόσμος που απελευθερώνεται από την εργασία θα είναι ένας κόσμος απελευθερωμένος και από τα δικαιώματα που η εργασία συνεπάγεται. Το δικαίωμα συμμετοχής των εργατών και επιρροής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων συρρικνώνεται όσο αυτοί μετατρέπονται σε περιττή οικονομικά τάξη για την αποδοτική λειτουργία του συστήματος. Αυτές πλέον οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από τις εταιρείες και λίγους ανθρώπους που ελέγχουν τις μηχανές.
Ένα παράδειγμα από ένα πιθανό μέλλον, είναι τι μπορεί να συμβεί με το επάγγελμα του γιατρού.
Για να προκύψει ένας γιατρός χρειάζεται μία μεγάλη επένδυση τουλάχιστον 10 ετών και αυτή η διαδικασία πρέπει να επαναλαμβάνεται ξεχωριστά για κάθε γιατρό. Για να δημιουργηθεί ένας αλγόριθμος τεχνητής νοημοσύνης που θα αντικαταστήσει ή θα υποβαθμίσει τον ρόλο συνολικά του επαγγέλματος του γιατρού μπορεί να χρειαστεί μία επένδυση πολλών εκατομμυρίων. Όμως εφόσον προκύψει ένας τέτοιος αλγόριθμος, δε θα χρειάζεται να επαναληφθεί η διαδικασία, θα μπορεί να αναπαραχθεί άμεσα σε έναν απεριόριστο αριθμό χωρίς κόστος. [109]
Ο Ali Parsa, ιδρυτής της εταιρείας Babylon που εξειδικεύεται στην ανάπτυξη τεχνολογιών για το χώρο της υγείας συμπεραίνει ότι για να είναι ρεαλιστικός ο στόχος για προσιτές υπηρεσίες υγείας για όλους, θα πρέπει να περιοριστούν τα κόστη με την αντικατάσταση ενός μεγάλου αριθμού προσωπικού με έξυπνες μηχανές.
Λέει:
«Δεν υπάρχει λύση που να μπορεί να περιορίσει θεμελιωδώς τα κόστη στον τομέα της υγείας όσο είμαστε εξαρτημένοι από τους ανθρώπους». [110]
Ο αλγόριθμος που θα είναι καλύτερος από τους γιατρούς σε μία σειρά εργασίες θα ανήκει σε μία εταιρεία, που θα ανήκει σε λίγους ανθρώπους. Αυτοί, πέραν του ελέγχου ενός κρίσιμου τομέα, θα έχουν στην κατοχή τους και έναν ανεκτίμητο πλούτο στοιχείων και δεδομένων σχετικά με την υγεία του πληθυσμού, τα οποία με την κατάλληλη επεξεργασία θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν.
Την ίδια στιγμή, μετά από μία τέτοια εξέλιξη, χάνεται ένα μεγάλο κομμάτι της διαπραγματευτικής δύναμης των γιατρών αλλά και επιρροής τους στη συζήτηση περί ηθικής στην άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος, ενώ συρρικνώνεται το κοινωνικό τους στάτους και η κοινωνική τους επιρροή. Οι άνθρωποι θα εμπιστεύονται περισσότερο τη μηχανή για να κάνει διάγνωση και να προτείνει θεραπεία, για να αποφασίσει για την υγεία και τη ζωή τους παρά έναν γιατρό, που θα μετατραπεί περισσότερο στον διαχειριστή της μηχανής.
Στο μέλλον είναι πιθανόν οι διαφορές μεταξύ ενός λ.χ., καλού κι ενός κακού χειρούργου να μην έχουν σημασία. Στο μέλλον, το πιο θεμελιώδης στοιχείο για ένα χειρούργο γιατρό για την εξάσκηση του επαγγέλματός του δε θα είναι πόσο σταθερά χέρια ή τι βαθμό ιατρικών γνώσεων έχει αλλά το πόσο καλός είναι στο να χειρίζεται τεχνολογίες και να συνεργάζεται με τη μηχανή.
Βεβαίως, η χρήση της τεχνολογίας θα οδηγήσει σε καλύτερες ιατρικές υπηρεσίες, θα συντελέσει στην εύρεση θεραπειών, θα βοηθήσει ανθρώπους να αντιμετωπίζουν πιο άμεσα και αποτελεσματικά ασθένειες. Όμως θα συνεπάγεται ταυτόχρονα και μία απώλεια δικαιωμάτων για τον γιατρό του οποίου ο ρόλος θα υποβαθμιστεί. Το επάγγελμα του γιατρού μπορεί να μην εξαφανιστεί, όμως ο ρόλος του γιατρού θα αλλάξει. Και για όσους δε θα έχουν ένα δημιουργικό – ερευνητικό ρόλο, δηλαδή, για τη συντριπτική πλειοψηφία των γιατρών, δε θα έχει την ίδια αξία. [111, 112, 113]
Το ίδιο συμβαίνει σε μία σειρά άλλα επαγγέλματα όπου η ικανότητα χρήσης των νέων τεχνολογιών και η συνεργασία με τις μηχανές, η διαρκής επανεκπαίδευση στις νέες τεχνολογίες, θα είναι το κύριο κριτήριο διατήρησης της θέσης εργασίας.
Όλα αυτά είναι απλά ματιές από ένα μέλλον από το οποίο απέχουμε ακόμα κάποια απόσταση. Όμως πλησιάζει. Ο χρόνος που χρειάζεται για να το φτάσουμε μειώνεται, όσο μεγαλώνουν οι δυνατότητες της τεχνολογίας. Και η τεχνολογία βελτιώνεται με γεωμετρικούς ρυθμούς. Οι κβαντικοί υπολογιστές που στα επόμενα χρόνια θα κυριαρχήσουν θα είναι έως και 100.000 φορές πιο γρήγοροι από τους υπολογιστές που έχουμε σήμερα. [114, 115, 116]
Οι θέσεις εργασίας που χάνονται, δεν ξαναεπιστρέψουν
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα θετικά που θα προκύψουν θα είναι πολλαπλάσια από τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν και ότι όλοι αυτοί οι φόβοι που εκφράζονται σε σχέση με τις επιπτώσεις στην εργασία είναι υπερβολικοί. Λένε ότι κάθε φορά που γίνονται σημαντικές τεχνολογικές ανακαλύψεις εκφράζονται φόβοι για τις συνέπειες και τις αλλαγές που θα επιφέρουν στη λειτουργία των κοινωνιών. Όμως, τονίζουν, αυτοί οι φόβοι αποδείχθηκαν ξανά και ξανά υπερβολικοί.
Η πρώτη βιομηχανική επανάσταση δημιούργησε πολλές παραπάνω θέσεις εργασίας από όσες κατάστρεψε. Το ίδιο συνέβη με τις μετέπειτα μεγάλες τεχνολογικές ανακαλύψεις.
Λένε ότι κάθε φορά που υπάρχει μία νέα τεχνολογία, δημιουργείται η ανάγκη για νέες δεξιότητες ενώ η υψηλότερη παραγωγικότητα απελευθερώνει πόρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αλλά και για την κατανάλωση προϊόντων και αγαθών. Με τον ίδιο τρόπο, υποστηρίζουν, η εποχή των ρομπότ όχι μόνο θα δημιουργήσει παραπάνω θέσεις εργασίας, αλλά θα εξαλείψει και εργασίες οι οποίες ούτως ή άλλως ήταν μηχανικές και επαναλαμβανόμενες στη φύση τους και δεν εκμεταλλεύονταν τις πραγματικές δυνατότητες του ανθρώπου. [117]
Λένε ότι η σημερινή αδυναμία πρόβλεψης των επαγγελμάτων που μπορεί να υπάρχουν στο μέλλον δε συνεπάγεται ότι δε θα υπάρχουν καθόλου επαγγέλματα για τους ανθρώπους στο μέλλον αλλά απλά ότι δεν έχουμε την ικανότητα να φανταστούμε τη μορφή που θα έχουν.
Υπενθυμίζουν ότι η τεχνολογική πρόοδος παράγει πλούτο.
Εκεί που το 1900 το 40% του πληθυσμού εργαζόταν στις ΗΠΑ σε αγροτικές εργασίες, τώρα ασχολείται μόλις το 2%. Όμως η αγροτική παραγωγή δε μειώθηκε παρά τη δραματική μείωση του αριθμού των ανθρώπων που ασχολούνται με τον αγροτικό τομέα. [118, 119]
Τονίζουν ότι το πώς θα χρησιμοποιηθεί η ευημερία και ο πλούτος που παράγεται από την τεχνολογική πρόοδο, αυτό είναι ζήτημα των ανθρώπινων κοινωνίων και των λύσεων που βρίσκουν οι άνθρωποι, όχι της τεχνολογίας. Γιατί, το λογικό ερώτημα που θέτουν είναι «αν τα ρομπότ αντικαταστήσουν όλους τους εργάτες δημιουργώντας μαζική ανεργία, σε ποιον θα απευθύνονται οι παραγωγοί;».
Έτσι, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ακόμα και αν το σενάριο της εξάλειψης ενός συντριπτικού αριθμού θέσεων εργασίας πραγματωθεί και αυτές οι θέσεις εργασίας δεν αντικατασταθούν από θέσεις εργασίας σε νέα (άγνωστα σήμερα) επαγγέλματα, θα προκύψει – αναγκαστικά – ένα νέο βελτιωμένο μοντέλο, μέσω λ.χ. της παροχής ενός οικουμενικού βασικού μισθού, γιατί «αλλιώς δε θα μπορεί να λειτουργήσει η αγορά» που βασίζεται στην κατανάλωση.
Η αλήθεια είναι ότι η σημερινή τεχνολογία δημιουργεί κάποια νέα επαγγέλματα. Αλλά ο αριθμός των ανθρώπων που χρειάζονται για να καλύψουν τις θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι πολύ μικρός.
Σύμφωνα με άρθρο της «Atlantic», 9 στους 10 εργαζόμενους εργάζονται σε επαγγέλματα που υπήρχαν ακόμα και 100 χρόνια πριν και μόλις 5% των επαγγελμάτων δημιουργήθηκαν από το 1993 και έπειτα, εξαιτίας της έκρηξης της βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας, στους τομείς του προγραμματισμού, στις τηλεπικοινωνίες ή στην παραγωγή λογισμικού. [120]
Προκύπτει ότι οι καινούργιοι κολοσσοί, η νέα βιομηχανία της τεχνολογίας, είναι πολύ αποδοτική στη λειτουργία της και υψηλής εξειδίκευσης και δε χρειάζεται παρά λίγους και υψηλής εξειδίκευσης εργάτες. Πλέον, αυτές οι εταιρείες, έχουν μία όλο και πιο κυρίαρχη θέση στη λειτουργία της οικονομίας.
Οι Google (74.000 εργαζόμενοι), Apple (123.000 εργαζόμενοι), Microsoft (124.000 εργαζόμενοι) είναι κάποιες από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο που προσλαμβάνουν προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης. Όμως παρά τον τεράστιο πλούτο που κατέχουν, οι θέσεις εργασίας που δημιουργούν είναι δυσανάλογα λίγες. Δε βρίσκονται καν στη λίστα με τις 50 μεγαλύτερες εταιρείες στον αριθμό προσωπικού που απασχολούν.H Facebook έχει μόλις 23.000 εργαζόμενους ενώ το ebay έχει 12.600. Και οι δύο εταιρείες έχουν αξία κοντά στα 500 δις δολλάρια. Η Whatsapp με χρηματιστηριακή αξία 22 δισεκατομμύρια δολλάρια απασχολεί μόλις 55 άτομα προσωπικό. [121, 122]
Ακόμη όμως και γίγαντες με μεγάλο αριθμό εργαζόμενων προχωρούν σε τεράστια προγραμμάτα αυτοματισμού. Στον τομέα των κατασκευών η Κινέζικη Foxconn που παράγει προϊόντα για τις Google, Apple, Microsoft απασχολεί πάνω από 1.100.000 εργαζόμενους. Όμως ετοιμάζεται να προχωρήσει σε ένα τεράστιο πρόγραμμα πλήρους αυτοματισμού της παραγωγικής διαδικασίας που θα κοστίζει τις θέσεις εργασίας εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. [123, 124, 125, 126]
Την ίδια στιγμή, η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε ότι οι δουλειές που χάνονται δε ξαναδημιουργούνται. Γιατί δεν υπάρχει – κι ίσως δεν υπήρχε εδώ και καιρό – ανάγκη γι’ αυτές. Η οικονομία λειτουργεί πιο αποδοτικά δίχως αυτές. Η κρίση αποτέλεσε εργαλείο για το ξεκαθάρισμα του τοπίου.
Η Andy Haldane, οικονομολόγος στην Τράπεζα της Αγγλίας υπολογίζει ότι πάνω από 15 εκ. θέσεις εργασίας μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο κινδυνεύουν να χαθούν λόγω της αυτοματοποίησης. Λέει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις δε μειώνουν αλλά αυξάνουν το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Η τάση αυτή θα ισχυροποιηθεί τα επόμενα χρόνια αν δε ληφθούν σημαντικές αποφάσεις. [127]
Η Παγκόσμια Τράπεζα σε παρόμοιο μήκος κύματος προέβλεψε ότι το 69% των θέσεων εργασίας στην Ινδία, το 77% στην Κίνα και το 85% στην Αιθιοπία κινδυνεύουν να χαθούν εξαιτίας των τεχνολογικών εξελίξεων.
Σε μία άλλη έρευνα του Διεθνή Οργανισμού για την Εργασία υπολογίζεται ότι 137 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στη Καμπότζη, στην Ινδονησία, στις Φιλιππίνες, στην Ταϋλάνδη και στο Βιετνάμ – περίπου το 56% του εργατικού δυναμικού αυτών των χωρών – αντιμετωπίζεται το κίνδυνο της αντικατάστασης από ρομπότ.
https://www.youtube.com/watch?v=ouKB8rrmzek&embeds_euri=https%3A%2F%2Fwww.huffingtonpost.gr%2F&source_ve_path=MjM4NTE&feature=emb_title
Μέχρι το 2021, μόνο στον τομέα των υπηρεσιών ΙΤ, 640.000 άνθρωποι στην Ινδία και 770.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ, πάνω από το 30% του εργατικού δυναμικού στον συγκεκριμένο τομέα, θα έχουν χάσει τη δουλειά τους λόγω της προόδου στις μηχανές που βασίζονται σε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης. [128, 129, 130]
Σε πρόσφατο άρθρο της η Atlantic αναφερει ότι στις ΗΠΑ ο αριθμός των ανθρώπων στην παραγωγική ηλικία μεταξύ 25 και 54 ετών που βρίσκει εργασία συρρικνώνεται σταθερά από το 2.000 και έπειτα. Πλέον, 1 στους 6 ανθρώπους είναι είτε άνεργος είτε εκτος αγοράς εργασίας. Ένας από τους κύριους λόγους γι’ αυτή την εξέλιξη είναι η εξαφάνιση όχι των θέσεων εργασίας αλλά των επαγγελμάτων. Πάνω από 5.000.000 θέσεις εργασίας χάθηκαν από το 2.000 και έπειτα λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης.
Ακόμη και οι κάτοχοι πανεπιστημιακών πτυχίων βρίσκουν όλο και πιο δύσκολα δουλειές που να ανταποκρίνονται στα προσόντα τους και συμβιβάζονται είτε με δουλειές μερικής απασχόλησης ή με χαμηλόμισθες εργασίες στον τομέα των υπηρεσιών. Η πιο συνήθης κατάληξη για νέους απόφοιτους είναι να εργάζονται λ.χ. ως μπάρμαν ή σερβιτόροι, που είναι και ένας από τους κλάδους με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη σε θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια. [131, 132]
Ακόμα και σε μία χώρα πρότυπο όπως η Αυστραλία, οι επιπτώσεις είναι εμφανείς. Τη δεκαετία του ’80 ένας απόφοιτος πανεπιστημίου έβρισκε μόνιμη δουλειά στο αντικείμενό του μέσα σε έναν χρόνο. Τώρα, χρειάζονται περίπου 5 χρόνια για να βρει την ίδια θέση. Και οι ευκαιρίες ανέλιξης είναι πολύ μικρότερες. [133, 134]
Τόσο στη Βρετανία όσο και στις ΗΠΑ οικονομολόγοι προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί ενώ η ανεργία στις χώρες τους παραμένει χαμηλή, οι μισθοί δεν αυξάνονται. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι πολλές από τις καλοπληρωμένες σταθερές θέσεις εργασίας δεν υφίστανται πλέον.
Το μέσο εισόδημα στις ΗΠΑ τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχει καταρρεύσει. Μόλις λίγες δεκαετίες πριν, η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική.
Η μεγάλη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης
Όταν ο κοινωνικός ερευνητής Charles Murray άρχισε να καταγράφει τις επιπτώσεις της αυτοματοποίησης στην οικονομία των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1960, το μέσο εισόδημα ήταν πολύ υψηλότερο για τους απλούς εργαζόμενους σε γραφεία.
Η τεχνολογική πρόοδος δεν επηρέασε τους μισθούς των εργαζομένων στα υψηλότερα κλιμάκια της μεσαίας τάξης, όπως οι μηχανικοί, οι δικηγόροι, οι γιατροί, αλλά είχε πολύ μεγάλη επίπτωση στους μισθούς, στα εργασιακά και πολιτικά δικαιώματα και στην εργασιακή ασφάλεια των εργαζομένων στα χαμηλότερα κλιμάκια. Αυτοί, όσο περνάνε τα χρόνια, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερους κινδύνους να μείνουν χωρίς δουλειά, νοιώθουν απογοητευμένοι, ψηφίζουν και συμμετέχουν λιγότερο στις δημοκρατικές διαδικασίες, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να περάσουν μικρά ή μεγαλύτερα διαστήματα στη φυλακή ή να χωρίσουν, ή τα παιδιά τους να μη σπουδάσουν, ασθενούν περισσότερο σωματικά και ψυχικά. [135]
Αυτή η τάση που ξεκινά από τη δεκαετία του ’60 με τις σημερινές προόδους επιταχύνεται και επεκτείνεται.
H αυξανόμενη πόλωση καθρεπτίζεται στην αγορά εργασίας. [136, 137]
Στις ΗΠΑ, τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη αύξηση σε αριθμό θέσεων εργασίας είναι οι βοηθοί προσωπικής φροντίδας και υγιεινής. Σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικής για την Εργασία στις ΗΠΑ, στο συγκεκριμένο τομέα θα δημιουργηθούν το επόμενο διάστημα 1,2 εκ. θέσεις εργασίας. Όμως οι μισθοί είναι εξαιρετικά χαμηλοί και τα δικαιώματα των εργαζομένων, ελάχιστα έως ανύπαρκτα.
Χαρακτηριστικό της σημαντικότητας του συγκεκριμένου τομέα στην παραγωγή θέσεων εργασίας είναι ότι οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργήσουν τα επόμενα 8 επαγγέλματα που ακολουθούν στη λίστα, είναι λιγότερες σε αριθμό. Στην συντριπτική πλειοψηφία τους τα επαγγέλματα που προσφέρουν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ είναι χαμηλόμισθα, με ελάχιστα δικαιώματα. [138, 139, 140]
Την ίδια στιγμή, θέσεις εργασίας που προσέφεραν μεγαλύτερη εργασιακή ασφάλεια, καλύτερους μισθούς και περισσότερα δικαιώματα συρρικνώνονται ή εξαφανίζονται.
Πωλητές, ταμίες, βιβλιοθηκάριοι, ταξιδιωτικοί πράκτορες, εργαζόμενοι στις εκτυπώσεις, επισκευαστές ρολογιών, εργαζόμενοι σε ταχυδρομεία, τηλεφωνητές είναι μόνο μερικά από τα επαγγέλματα που ήδη αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της εξαφάνισης εξαιτίας της αυτοματοποίησης. Πολλά από αυτά τα επαγγέλματα αποτελούσαν σκαλοπάτι για την κοινωνική ανέλιξη.
Αυτό που αποτυπώνεται είναι η συρρίκνωση της μικρομεσαίας τάξης εξαιτίας της κατάργησης επαγγελμάτων που την αποτελούσαν. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι κυρίως στα χαμηλά κλιμάκια, και σε μικρότερο βαθμό στα υψηλά κλιμάκια. Το μεσαίο στρώμα συρρικνώνεται. [141, 142, 143, 144]
Παρόμοιες διαπιστώσεις γίνονται από μία σειρά τραπεζίτες, βιομήχανους, πολιτικούς.
Ο John Cryan, Γενικός Διευθυντής της Deutche Bank παραδέχτηκε σε ομιλία του στη Φρανκφούρτη ότι:
«Στην τράπεζά μας έχουμε ανθρώπους που εργάζονται σα ρομπότ. Στο μέλλον θα έχουμε ρομπότ που θα φέρονται όπως οι άνθρωποι. Δεν έχει σημασία αν εμείς ως τράπεζα αν θα συμμετάσχουμε στις αλλαγές που συμβαίνουν ή όχι. Ότι είναι να γίνει θα γίνει»
Και κατέληξε:
«Η πικρή αλήθεια είναι ότι στον τραπεζικό τομέα δε θα χρειαζόμαστε τον ίδιο αριθμό ανθρώπων όπως σήμερα». [145]
Kάποιοι, αναζητούν λύσεις:
«Πρέπει άμεσα να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση της αυτοματοποίησης και της ρομποτικής που μετατρέπουν ένα μεγάλο ποσοστό της εργασίας σε περιττή», σημείωσε ο Τζέρεμι Κόρμπιν στο συνέδριο του Εργατικού Κόμματος τον Σεπτέμβρη του 2017 και πρότεινε την επιβολή φόρου στις εταιρείες που θα αντιστοιχεί στις χαμένες θέσεις εργασίας λόγω αυτοματισμού. [146, 147, 148, 149, 150, 151]
Ο Μπιλ Γκέιτς σε συνέντευξή του στο περιοδικό Quartz τον Φεβρουάριο είπε κάτι παρόμοιο:
«Τώρα, ο ανθρώπος που εργάζεται και κερδίζει, ας πούμε, 50.000 δολλάρια από την εργασία του στο εργοστάσιο, φορολογείται, και με τα χρήματα αυτά το κράτος προσφέρει πολλά πίσω στους ανθρώπους, όπως ασφάλεια. Αν ένα ρομπότ έρθει και κάνει την ίδια δουλειά αντικαθιστώντας τον άνθρωπο, το ρομπότ θα έπρεπε να φορολογείται κατά τον ίδιο τρόπο». [152]
Αρκεί όμως η επιβολή ενός φόρου για να αντιμετωπιστεί το μέγεθος του προβλήματος;
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ινστιτούτο McKinsey, σε σύγκριση με τη Βιομηχανική Επανάσταση στα τέλη του 18ου αιώνα, οι αλλαγές που επιφέρει η τεχνητή νοημοσύνη στην κοινωνία συμβαίνουν 10 φορές πιο γρήγορα και θα έχουν 300 φορές μεγαλύτερο αντίκτυπο. Αυτό που συμβαίνει και θα συμβεί τα επόμενα χρόνια δε θα μοιάζει με τίποτα από όσα έχουμε δει ως τώρα στην ανθρώπινη ιστορία. [153]
Για όσους επιθυμούν να συνεχίσουν να εργάζονται σε επαγγέλματα που θα τους προσφέρουν καλές συνθήκες διαβίωσης, η δυνατότητα για διαρκή επανεκπαίδευση θα είναι κρίσιμη. Όμως, είναι συνήθως οι πλούσιοι αυτοί που έχουν αυτή τη δυνατότητα, και όχι οι φτωχοί, αναφέρεται στην Έκθεση του Sutton Trust στη Μεγάλη Βρετανία.
Σύμφωνα με Έκθεση της Boston Consulting Group η κοινωνική κινητικότητα στις ΗΠΑ έχει πλέον καταρρεύσει. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες, ανεξαρτήτως ικανοτήτων, κάποιος που γεννιέται φτωχός, θα είναι φτωχός για όλη του τη ζωή. [154, 155, 156]
Σύμφωνα με έρευνα της Oxfam 42 άνθρωποι κατέχουν όσο πλούτο έχει το 50% του πιο φτωχού πληθυσμού του πλανήτη. 3 άνθρωποι στις ΗΠΑ έχουν όσο πλούτο έχει το 50% του πιο φτωχού πληθυσμού στη χώρα. Ο πλούτος του πλουσιότερου 1% του πλανήτη αυξήθηκε κατά 762 δισεκατομμύρια δολλάρια μέσα σε ένα έτος, ένα ποσό που θα μπορούσε να εξαλείψει 7 φορές το φαινόμενο της παγκόσμιας φτώχιας. [157]
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, η δύναμη του μέσου αμερικάνου πολίτη να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων έχει συρρικνωθεί. Αντιθέτως, ένας πολύ μικρός ανθρώπων και ένας ακόμα μικρότερος αριθμός εταιρειών στις ΗΠΑ έχουν αυξήσει τρομερά την επιρροή τους.
Περίπου το 50% των εργαζόμενων που λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό στις ΗΠΑ είναι από 25 ετών και άνω ενώ στελέχη αμερικάνικων πολυεθνικών λαμβάνουν πλέον 774 φορές τον κατώτατο μισθό.
Πρόκειται για ιστορικά υψηλά στα επίπεδα οικονομικής ανισότητας. Η οικονομική ανισότητα αποτυπώνεται στο τρόπο που λειτουργούν τα αστικά δημοκρατικά πολιτεύματα, που προσομοιάζουν όλο και περισσότερο με ολιγαρχίες με πολιτικά φιλελεύθερο περιτύλιγμα. [158, 159]
Σύμφωνα με μία Έκθεση που δημιουργήθηκε από οικονομολόγους και επιστημονικούς συνεργάτες του πρόεδρου Ομπάμα, μόνο ο αυτοματισμός των οχημάτων που θα γίνει πραγματικότητα μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, θα οδηγήσει στην απώλεια 2,2 με 3,1 εκατομμύριων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ. Παραδέχονται ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις, αν και βελτίωσαν την αποδοτικότητα, γιγάντωσαν συγχρόνως τις οικονομικές ανισότητες. [160, 161]
Όσον αφορά τη συζήτηση περί παροχής ενός οικουμενικού βασικού μισθού, σύμφωνα με την Έκθεση, ένα τέτοιο σχέδιο, τουλάχιστον υπό τις παρούσες συνθήκες και ισορροπίες, δεν έχει μεγάλες πιθανότητες να προχωρήσει.
Τα συμπεράσματα της Έκθεσης αποτυπώνονται και σε στοιχεία πέραν αυτής.
Oι εταιρείες στις ΗΠΑ έχουν διπλασιάσει τα κέρδη τους από το 2009 και έπειτα. Όμως, αυτή η μεγάλη αύξηση της κερδοφορίας δεν οδήγησε σε δημιουργία περισσότερων καλοπληρωμένων θέσεων εργασίων ή σε μία αύξηση των μισθών για τους ήδη εργαζόμενους. Οι εταιρείες επέλεξαν, ανταυτού, να επενδύσουν τα κέρδη τους στην τεχνολογία, σε αλγόριθμους και μηχανές που έρχονται να πάρουν τη θέση των εργαζόμενων, κάνοντας τη δουλειά τους πολύ πιο αποτελεσματικά και πολύ πιο οικονομικά. Ως συνέπεια, η βελτίωση της οικονομικής απόδοσης οδηγεί σε περαιτέρω χειροτέρευση των συνθηκών για τους εργαζόμενους, σε μείωση των θέσεων εργασίας και σε κατάρρευση της διαπραγματευτικής ικανότητας τους αφού οι εταιρείες επενδύουν στην απεξάρτησή τους από αυτούς.
Όπως είναι εμφανές και στον παρακάτω πίνακα τα χρήματα που δίνονται σε μισθούς σε σχέση με το ΑΕΠ των ΗΠΑ, μέσα σε λίγα χρόνια έχει καταρρεύσει. [162]
Η υπόσχεση του Ντόναλντ Τραμπ ότι θα ξανακάνει την Αμερική σπουδαία (make America great again) ήταν εν πολλοίς μία υπόσχεση που αφορούσε αυτούς που έχασαν τις δουλειές τους στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια λόγω του αυτοματισμού. Η λύση όμως που προτάθηκε – η κατασκευή ενός τοίχους στο Μεξικό – δεν είχε καμία σχέση με την υφή του προβλήματος. [162, 163, 164, 165]
Φωτογραφίες: depositphotos.com
Αναφορές:
108. Yuval Noah Harari, The rise of the useless class, 24.02.2017, ideas.ted.com
109. Sam Shead, Investors backed an A.I. startus that puts a doctor on your smartphone with $60 million, 25.04.2017, uk.businessinsider.com
110. Andrew Cave, Ali Parsa: Governement should not be running hospitals, 04.08.2012, telegraph.co.uk
111. Microbiota, en.wikipedia.org/wiki/Microbiota
112. Jonathan Cohn, The robot will see you now, March 2013, theatlantic.com
113. Bryan Vartabedian, The rise of artificial intelligence means doctors must redefine what they do, 16.10.2017, statnews.com
114. Jamie Carter, Computers could get 100.000 times faster thanks to laser light pulses, 14.03.2017, techradar.com
115. Abigail Beall and Matthew Reynolds, What are quantum computers and how do they work?, 16.02.2018, wired.co.uk
116. Mike Mcrae, Engineers just unveiled the first-ever design of a complete quantum computer chip, 15.12.2017, sciencealert.com
117. Katie Allen, Technology has created more jobs than it has destroyed, says 140 years of data, 18.08.2015, theguardian.com
118. Zoe Williams, If robots are the future of work, where do humans fit in?, 24.05.2016, theguardian.com
119. Joe Lonsdale, A.I. and robots will take our jobs – but better ones will emerge for us, 12.04.2017, wired.co.uk
120. Derek Thompson, A world without work, July/August 2015, theatlantic.com
121. The world’s 50 largest companies based on number of employees in 2016, statista.com
122. What are some big tech companies with small number of employees?, quora.com
123. Christina Larson, Migrant workers in China face competition from robots, 16.08.2012, technologyreview.com
124. Martin Ford, China, Robots/Automation and Unemployment, 20.08.2012, econfuture.wordpress.com
125. Jenny Chan, Robots, not humans: official policy in China, 01.11.2017, newint.org
126. June Javelosa, Apple manufactures Foxconn to fully replace humans with robots, 03.01.2017, futurism.com
127. Larry Elliott, Robots threaten 15m UK jobs, says Bank of England’s chief economist, 12.11.2015, theguardian.com
128. Dan Shewan, Robots will destroy our jobs – and we ’re not ready for it, 11.01.2017, theguardian.com
129. Phil Fersht, Automation impact: India’s services industry workforce to shrink 480.000 by 2021 – a decline of 14%, 03.07.2016, horsesforsources.com
130. Toby Walsh, Will robots bring about the end of work?, 01.10.2017, theguardian.com
131. Aditya Chakrabortty, What the great degree rip-off means for graduates: low pay and high debt, 19.04.2016, theguardian.com
132. Andrew Soergel, Study: Overqualified Millennials Languish in Low-Wage Jobs, 26.04.2016, usnews.com
133. Gavin Fernando, The real reason today’s university graduates are struggling to find work, 02.03.2017, news.com.au
134. Nick Purdon and Leonardo Palleja, ‘The millennial side hustle,’ not stable job, is the new reality for university grads, 12.03.2017, cbc.ca
135. Andrew McAfee, What will future jobs will look like?, ted.com
136. Reiner Strack, The workforce crisis of 2030 and how to start solving it now, ted.com
137. Patience Ahimbisibwe, 87% of graduates can’t find a job, 11.03.2017, monitor.co.ug
138. Careers with largest employment, U.S. Department of Labour, careeronestop.org
139. Danielle Paquette, The fastest-growing jobs in America pay about $22.000 per year, 13.11.2017, washingtonpost.com
140. Bureau of Labor Statistics, Occupations with the most job growth, 2016 and projected 2026, bls.gov
141. Cade Metz, The A.I. threat isn’t Skynet. It’s the end of the middle class, 02.10.2017, wired.com
142. David Autor, Will automation take away all our jobs?, ted.com
143. Arwa Mahdawi, What jovs will still be around in 20 years? Read this to prepare your future, 26.06.2017, theguardian.com
144. Larry Elliott, Robots will not lead to fewer jobs – but the hollowing out of the middle class, 20.08.2017, theguardian.com
145. Jill Treanor and Julia Kollewe, Deutsche Bank boss says “big number” of staff will lose jobs to automation, 06.09.2017, theguardian.com
146. Gordon Rayner, Jeremy Corbyn plans to “tax robots” because automation is a “threat” to workers, 26.09.2017, telegraph.co.uk
147. Matt Simon, Who will pay for the future if not the robots?, 30.05.2017, wired.com
148. Tom Watson, When robots do all the work, how will people live?, 08.04.2016, theguardian.com
149. Robert Shiller, Why robots should be taxes if they take people’s jobs, 22.04.2017, theguardian.com
150. Gaby Hinsliff, The robots are coming – and Labour is right to tax them, 29.09.2017, theguardian.com
151. John Naughton, If the robots are coming for our jobs, make sure they pay their taxes, 26.02.2017, theguardian.com
152. Kevin J. Delaney, The robot that takes your job should pay taxes, says Bill Gates, 17.02.2017, qz.com
153. Georgios Petropoulos, Do we understand the impact of artificial intelligence on employment?, 27.04.2017, bruegel.org
154. James Vincent, Robots and A.I. are going to make social inequality even worse, says new report, 13.08.2017, theverge.com
155. Alana Semuels, Poor at 200, Poor for Life, 14.07.2016, theatlantic.com
156. May Bulman, Rise in robots is putting social mobility at risk, report warns, 10.07.2017, independent.co.uk
157. Brandon A. Weber, Five stark and glaring facts about income inequality from a major new report, 22.01.2018, bigthink.com
158. Carey L. Biron, Average U.S citizens have “little or no” influence on government policy, 24.04.2014, mintpressnews.com
159. Neil Irwin, Presidents have less power over the economy than you think, 17.01.2017, nytimes.com
160. Artificial Intelligence, Automation, and the Economy, Executive Office of the President, 20.12.2016, obamawhitehouse.archives.gov
161. David Rotman, The relentless pace of automation, 13.02.2017, technologyreview.com
162. Automation and technology driving growth in corporate profits – but impacts jobs and wages, robotenomics.com – Lawrence Mishel, Elise Gould and Josh Bivens, Wage stagnation in nine charts, 06.01.2015 epi.org
163. Vyacheslav W. Polonski, How artificial intelligence conquered democracy, 15.08.2017, independent.co.uk
164. Stefaan Verhulst, Digital Nudging: Altering user behaviour in digital environments, thegovlab.org
165. Daryl Chen, “Humanity can rise to the challenge”: Yuval Harari in conversation at TED Dialogues, 15.02.2017, blog.ted.com
