Η ελληνική κοινωνία ήταν μια πολυπολιτισμική κοινωνία πολύ πριν την κρίση του 2015, όταν εκατοντάδεςπρόσφυγες και μετανάστες άρχισαν να καταφθάνουν καθημερινά στις ακτές των νησιών του Αιγαίου, νεκροί ή ζωντανοί. Πολύ πριν το κλείσιμο του βαλκανικού δρόμου και τον εγκλωβισμό 60.000 ανθρώπων σε κέντρα φιλοξενίας ανά την ελληνική επικράτεια, πολύ πριν το κραυγαλέο «Όχι» κάποιων γονιών στο Ωραιόκαστρο για την ένταξη προσφυγόπουλων στα σχολεία των παιδιών τους, στα μεγάλα αστικά κέντρα, πολλά ελληνόπουλα είχαν ήδη καθίσει στα ίδια θρανία με παιδιά διαφορετικών εθνοτήτων, από την Αλβανία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, την Αλγερία, τη Σομαλία…
Το 132 Δημοτικό Σχολείο Αθηνών στη Γκράβα ήταν ένα από τα σχολεία που ήρθε αντιμέτωπο με το ζήτημα της συνύπαρξης παιδιών Ελλήνων, προσφύγων και μεταναστών ήδη από τις αρχές της χιλιετίας. Μια δεκαπενταετία και πολύ (εθελοντική) δουλειά μετά, αποτελεί ένα σχολείο πρότυπο ένταξης και ισότητας που μπορεί να υπερηφανεύεται ότι το «πείραμα» πέτυχε.
Συνύπαρξη επωφελής για όλους
«Αντιλαμβάνομαι τις ανησυχίες των γονιών στο Ωραιόκαστρο αλλά ως εκπαιδευτικοί πρέπει να τους διαβεβαιώσουμε ότι δεν έχουν λόγο να ανησυχούν για τη συνύπαρξη των παιδιών τους με τα παιδιά των προσφύγων, δεν θα δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα, το αντίθετο μάλιστα, θα είναι προς όφελος όλων» μας είπε ο διευθυντής του σχολείου Πέτρος Χαραβιτσίδης. «Με μεγάλη χαρά είδα ότι οι εκπαιδευτικοί του δημοτικού σχολείου στο Ωραιόκαστρο δεν πήραν αυτή τη θέση, που ήταν θέση κάποιων γονιών, μια μεμονωμένη αντίδραση. Δεν νομίζω ότι αυτή είναι η κυρίαρχη αντίληψη στην ελληνική κοινωνία και στους Έλληνες γονείς. Να μην ξεχνάμε ότι το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση, πέρα από την ηθική του διάσταση, στηρίζεται και σε δεσμεύσεις που έχει η χώρα μας».
Το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση, πέρα από την ηθική του διάσταση, στηρίζεται και σε δεσμεύσεις που έχει η χώρα μας.
Ο κύριος Χαραβιτσίδης δεν μιλά θεωρητικά ούτε εκ του ασφαλούς. Μιλά ορμώμενος από την πολυετή εμπειρία του στο 132ο Δημοτικό, μια εμπειρία που -εν όψει του προγράμματος ένταξης των παιδιών προσφύγων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που δρομολογεί το υπουργείο Παιδείας– μπορεί να εµπλουτίσει τη συζήτηση για την προοπτική της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης, την οποία οφείλουµε σε όλα τα παιδιά, προς όφελος δικό τους και της κοινωνίας µας. Προς όφελος των πολυπολιτισμικών σχολείων που αντιμετωπίζουν προβλήματα και αναζητούν λύσεις.
Κάθε αρχή και δύσκολη
Στο Δημοτικό της Γκράβας η πλειοψηφία των μαθητών ήταν και είναι παιδιά αλλόγλωσσα (το ποσοστό ξεπερνά διαχρονικά το 70%) ενώ πολλά παιδιά, Έλληνες και µετανάστες, προέρχονται από ευπαθείς κοινωνικές οµάδες. Όταν ο κύριος Χαραβιτσίδης ξεκίνησε να εργάζεται στο σχολείο, το 1999-2000 η κατάσταση ήταν δύσκολη: παιδιά εργαζόµενα, σοβαρά µαθησιακά προβλήµατα, συχνές απουσίες από τα µαθήµατα, φαινόµενα µαθητικών διαρροών, Έλληνες γονείς συχνά καχύποπτοι και αρνητικοί στη συνύπαρξη των παιδιών τους µε τόσα «ξένα» παιδιά, µετανάστες γονείς µακριά από το σχολείο, σοβαρές εντάσεις και επιθετικότητα ανάµεσα στα παιδιά αλλά και στους γονείς. Οι εκπαιδευτικοί, υπό της καθοδήγηση της πρώην διευθύντριας Στέλλας Πρωτονοταρίου και σε συνεργασία και το σύλλογο γονέων, προσπάθησαν να αντιµετωπίσουν την ανοµοιογένεια του µαθητικού πληθυσµού και να µετατρέψουν αυτό που εµφανιζόταν ως µειονέκτηµα σε πλεονέκτηµα για ολόκληρη τη σχολική κοινότητα, μέσα από μια σειρά από δράσεις στις οποίες συμμετείχαν μαθητές, καθηγητές και γονείς.
Προσπάθησαν να αντιµετωπίσουν την ανοµοιογένεια του µαθητικού πληθυσµού και να µετατρέψουν αυτό που εµφανιζόταν ως µειονέκτηµα σε πλεονέκτηµα.
«Το σχολείο εφαρμόζει τέτοιες δράσεις εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Μαθήματα μητρικής γλώσσας στα παιδιά προσφύγων και μεταναστών και μαθήματα ελληνικής γλώσσας στους γονείς τους, ενισχυτική διδασκαλία, θέατρο για παιδιά, ήταν μερικές μόνο από τις δράσεις που εφάρμοζε ο σύλλογος διδασκόντων του σχολείου το απόγευμα σε εθελοντική βάση, χωρίς καμία χρηματοδότηση» σημειώνει στο NEWS247 ο κύριος Χαραβατσίδης και προσθέτει πως οι δράσεις αυτές εμπλουτίσθηκαν με το πρόγραμμα «Ανοιχτά Σχολεία» του δήμου Αθηναίων. «Είχαμε τη δυνατότητα πλέον να συνεργαστούμε με περισσότερους φορείς που βοήθησαν να καλύψουμε μεγαλύτερο αριθμό παιδιών και γονέων, με δράσεις μαγειρικής, χορού, μουσικής, φωτογραφιας κ.α.».
Μαθητές – μεταφραστές
Σήμερα το 80% των μαθητών του σχολείου είναι παιδιά από 17 διαφορετικές εθνότητες, ανάμεσά τους και πολλά παιδιά μεταναστών που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα, δεύτερης γενιάς. Παράλληλα και ενώ βρίσκεται σε συνεννόηση με τη δημοτική Αρχή και το υπουργείο Παιδείας για τη δημιουργία τάξεων υποδοχής για παιδιά προσφύγων, το 132ο Δημοτικό έχει ήδη εντάξει προσφυγόπουλα στις τάξεις του. Ο διευθυντής μας περιγράφει πως εξελίσσεται ομαλά η όλη διαδικασία με τη συνδρομή όχι μόνο των εκπαιδευτικών αλλά και των ίδιων των μαθητών, ορισμένοι εκ των οποίων λειτουργούν ως μεταφραστές για τα παιδάκια που δεν γνωρίζουν ελληνικά:
«Αυτή τη στιγμή είναι περίπου 15 τα προσφυγόπουλα που ξεκίνησαν πρόσφατα να έρχονται στο σχολείο μας αλλά έχουμε μια ροή αυξανόμενη καθώς αυτή την περίοδο υπάρχει μεγάλη κινητικότητα. Το υπουργείο ετοιμάζει τάξεις υποδοχής για τα προσφυγόπουλα κι αυτό είναι κάτι που ζητάμε και θα βοηθήσει πολύ. Ωστόσο, επειδή το σχολείο έχει μεγάλη εμπειρία σε αυτά τα θέματα προσπαθούμε οι δάσκαλοι να βρίσκουμε λύσεις μέσα στις τάξεις ούτως ώστε να εντάσσονται τα παιδιά με έναν τρόπο λειτουργικό μέσα στις αίθουσες. Προσπαθούμε να υπάρχει ένα παιδί από την ίδια χώρα που θα χρησιμοποιηθεί ως μεταφραστής, κάνουμε απογευματινά μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας για τα παιδιά των προσφύγων ούτως ώστε να τα υποστηρίξουμε όσο γίνεται περισσότερο. Χρησιμοποιούμε εκπαιδευτικό υλικό που βοηθά στην ένταξή τους και μέσα από την τέχνη, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες. Τα καταφέρνουμε σε σημαντικό βαθμό θεωρώ παρόλα αυτά χρειάζεται και η λειτουργία τάξεων υποδοχή και εκπαιδευτικοί που θα υποστηρίξουν πιο ειδικά τα παιδιά αυτά».
Όλα αυτά τα χρόνια δεν δημιουργήθηκε κανένα πρόβλημα από τη συνύπαρξη παιδιών μεταναστών και προσφύγων
Ο κύριος Χαραβατσίδης τονίζει πως τα προσφυγόπουλα εντάσσονται πολύ καλά στο περιβάλλον του σχολείου. «Δεν αντιμετωπίζουμε κανένα πρόβλημα καθώς και τα υπόλοιπα παιδιά τα υποδέχονται πολύ καλά. Ποτέ άλλωστε τόσα χρόνια δεν δημιουργήθηκε κανένα πρόβλημα από τη συνύπαρξη παιδιών μεταναστών και προσφύγων. Βεβαίως χρειάστηκε κάποιος χρόνος για να μπορέσει το σχολείο να αποδείξει ότι η συνύπαρξη δεν είναι πρόβλημα αλλά κέρδος. Στην αρχή είχαμε προβλήματα και δυσκολίες αλλά σιγά σιγά βλέποντας ότι κανείς δεν κινδυνεύει, το αντίθετο μάλιστα, οι αντιδράσεις κάμφθηκαν σε σημαντικό βαθμό. Σήμερα δεν έχουμε τέτοια κρούσματα σχεδόν καθόλου στο σχολείο, δεν έχουμε κακές αντιδράσεις ούτε από παιδιά ούτε από γονείς. Συνεργαζόμαστε στενά και με το Σύλλογο Γονέων».
Οι ίδιοι οι δάσκαλοι και οι γονείς περιγράφουν ως ιδιαίτερα θετικά τα αποτελέσματα από τις πρώτες ήδη πρωτοβουλίς του σχολείου: Τα παιδιά έρχονταν µε χαρά στο σχολείο, ανέπτυξαν τις µεταξύ τους σχέσεις, ενισχύθηκε η αυτοεκτίµηση και ο αυτοσεβασµός τους, δεν παρατηρούνταν τάσεις αποκλεισµού και περιθωριοποίησης. Όλα τα παιδιά βελτιώθηκαν στα µαθήµατα. Εκείνα που παρακολουθούσαν τα µαθήµατα µητρικής γλώσσας, βοηθήθηκαν στη γενικότερη επίδοσή τους. Τα παιδιά µε µεταναστευτικό υπόβαθρο εντάχθηκαν ευκολότερα και γρήγορα. Σταµάτησε το φαινόµενο των µαθητικών διαρροών. 5 Σταµάτησαν φαινόµενα βίας, ξενοφοβίας και ρατσισµού ανάµεσα σε παιδιά αλλά και γονείς. ∆ηµιουργήθηκε Σύλλογος γονέων, στον οποίο συµµετείχαν ισότιµα και συνεργάζονταν Έλληνες και µετανάστες γονείς. Οι γονείς ανέπτυξαν σχέση µεταξύ τους και µε τους εκπαιδευτικούς και υποστήριξαν τις πρωτοβουλίες του σχολείου, συµµετέχοντας ενεργά στις δραστηριότητές του. Επίσης απευθύνονταν στο σχολείο για συµβουλευτική και υποστήριξη. Οι εκπαιδευτικοί απέκτησαν γνώσεις και µεθοδολογικά εργαλεία, ώστε να διαχειρίζονται δηµιουργικά την ετερογένεια του µαθητικού πληθυσµού στις τάξεις του και να αντιµετωπίζουν µε άνεση προβλήµατα που αφορούν στην επικοινωνία τους µε τους γονείς.
Ο κύριος Χαραβατσίδης κάνει λόγο για «άσχημη παρένθεση» στην πορεία του σχολείου και τονίζει πως «βγήκαμε πιο δυνατοί από αυτή την περιπέτεια καθώς το σχολείο επαναλειτούργησε με τον ίδιο τρόπο και την ίδια φιλοσοφία επεκτείνοντας ακόμα περισσότερο τις δραστηριότητές του».
Διεθνής αναγνώρισηΑξίζει να σημειωθεί ότι το σχολείο έχει βραβευτεί στην Ελλάδα και διεθνώς και έλαβε συγχαρητήριες επιστολές από Πανεπιστηµιακά Ιδρύµατα και άλλους φορείς για πολλές από τις πρωτοβουλίες τους. Οι εκπαιδευτικοί παρουσίασαν τη δουλειά τους σε Πανεπιστήµια, στο Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, σε διεθνή Συνέδρια και έκαναν δηµοσιεύσεις σε επιστηµονικά περιοδικά και βιβλία.
«Πρέπει να πούμε ότι το σχολείο είχε τύχει μεγάλης αναγνώρισης από την εκπαιδευτική κοινότητα και από πολιτικούς χώρους που στήριξαν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους την προσπάθειά μας. Το 2012 είχαμε και μια διάκριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αφού το σχολείο προτάθηκε από το υπουργείο Εργασίας σαν την καλύτερη πρακτική σε εργασιακό χώρο για τη χρονιά εκείνη κι έτσι ήρθε και μια ευρωπαϊκή αναγνώριση της δουλειάς που έχει γίνει στο σχολείο μας» καταλήγει ο κύριος Χαραβατσίδης.
* Οι φωτογραφίες είναι από τον Αγιασμό της Δευτέρας στο 132 Σχολείο Αθηνών στη Γκράβα (Τατιάνα Μπόλαρη / Eurokinissi)