Άρθρο Γ. Σταθάκη: Μέρες του 2015. Λίγο πριν, λίγο μετά

Του Γιώργου Σταθάκη *

Το «εκφοβιστικό» δημοψήφισμα θα ήταν μία κάποια λύση και για τις δύο πλευρές. Και αντίθετα από ότι είναι πιστευτό, αυτό διάλεξαν και οι δύο πλευρές. Η κυβέρνηση ρητά και οι εταίροι σιωπηλά.

Όσο πλησίαζε το τέλος του 2014 και έκλεινε το δεύτερο μνημόνιο αρχές του 2015 ήταν δεδομένα μία σειρά από γεγονότα.

Το Δ.Ν.Τ είχε ήδη διατυπώσει το Σεπτέμβριο του 2014, στην δημοσιευμένη ´Εκθεση του, τη θέση ότι το δεύτερο μνημόνιο δεν «έκλεινε». Θα χρειαζόταν τρίτο μνημόνιο, ή άλλως νέοι δανειακοί πόροι, για να καλυφθούν οι δανειακές υποχρεώσεις, ειδικά το δεύτερο εξάμηνο του 2015. Τα θέματα εκτός τροχιάς ήταν εμφανή.

Το πλεόνασμα του προϋπολογισμού δεν θα ήταν 4,5% το 2014 (και το 2015), άρα χρειαζόντουσαν νέα μέτρα της τάξης των 8-10 δις. Οι τράπεζες είχαν άλυτο το θέμα των κόκκινων δανείων (100 δις), άρα θα απαιτούσαν περίπου 10-20 δις νέα ανακεφαλαιοποίηση. Το συνταξιοδοτικό, παρά τις τεράστιες περικοπές του 30-40% των συντάξεων το 2012/13 παρέμενε μη βιώσιμο, λόγω της βαθιάς ύφεσης της οικονομίας και της ανεργίας του 25%. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είχαν παγώσει για ένα σχεδόν χρόνο. Και το χρέος, παρά το PSI, ήταν εξόφθαλμα μη βιώσιμο.

Η κυβέρνηση Σαμαρά, προσπάθησε να κλείσει το μνημόνιο με πολιτική συμφωνία, ενόψει του «μπαμπούλα» του ΣΥΡΙΖΑ και πρότεινε πιστοληπτική γραμμή στο Δ.Ν.Τ για να καλύψει την τρύπα του δεύτερου μνημονίου με νέο δανεισμό από τις αγορές. Μόνο που η συνάντηση με το Δ.Ν.Τ στην Ουάσινγκτον κράτησε ελάχιστα. Χωρίς λύση πλέον επιτάχυνε την προεδρική εκλογή και τυπικά απέστειλε το «μέιλ Χαρδούβελη» με μέτρα 1 δις.Unmute

Την ίδια περίοδο, το δεύτερο εξάμηνο του 2014, οι επαφές του ΣΥΡΙΖΑ στο εξωτερικό είχαν πυκνώσει. Το οικονομικό επιτελείο (Δραγασάκης, Τσακαλώτος, Σταθάκης, Βαρουφάκης, Μηλιός, Χουλιαράκης, Λιάκος), είχαν βρεθεί κατά μόνας ή κατά ομάδες από την ετήσια σύνοδο του Δ.Ν.Τ. στην Ουάσινγκτον, μέχρι το Βερολίνο (άτυπες συναντήσεις με την κυβέρνηση), το Λονδίνο (σε διαδοχικές εκδηλώσεις των επενδυτικών τραπεζών) και φυσικά σε πληθώρα άλλων συναντήσεων. Θεωρητικά τουλάχιστον είχε επιτευχθεί η στοιχειώδης σχέση επικοινωνίας και αμοιβαίας εξοικείωσης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ επέλεξε, μέσω της μη εκλογής Προέδρου, να επιταχυνθούν οι βουλευτικές εκλογές, τις οποίες και κέρδισε. Ο χρόνος ήταν ήδη προδιαγεγραμμένος. Υπήρχε μόλις ένα εξάμηνο, πριν από τις σημαντικές αποπληρωμές δανείων από τον Ιούλιο και μετά. Η ιδέα της κυβέρνησης ήταν να υπάρξει ένα «δανείο γέφυρα» για το πρώτο εξάμηνο προκειμένου οι διαπραγματεύσεις να είναι απρόσκοπτες. Αυτό δεν έγινε αποδεκτό από τους εταίρους.

Έτσι οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στις Βρυξέλλες, μετά την αρχική συμφωνία της 12ης Φεβρουαρίου. Οι διαπραγματεύσεις πρακτικά κράτησαν από τα μέσα Φεβρουάριο μέχρι τα μέσα του Μαίου. Η κυβέρνηση είχε ασφυκτική δημοσιονομική πίεση καθώς τα τρέχοντα έσοδα θα έπρεπε να καλύπτουν τις τρέχουσες δαπάνες, κάτι που ως γνωστόν λογιστικά είναι αδύνατο. Δεδομένων των άδειων ταμείων που παρέλαβε, αναγκαστικά επέλεξε τη μεταφορά των διαθεσίμων των δημόσιων φορέων στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Οι διαπραγματεύσεις είχαν ως θεματική το ημιτελές δεύτερο μνημόνιο. Η πλευρά των εταίρων διατύπωνε τη γνωστή μη εφαρμόσιμη θέση, περί ολοκλήρωσης του δεύτερου μνημονίου. Σωστά ο Βαρουφάκης έλεγε ότι και να το κάνουμε υπάρχει μεγάλη τρύπα το 2015 και 2016, περίπου 12 δις, συν η τρύπα των τραπεζών. Εκεί η άλλη πλευρά έμενε σιωπηλή. Από την άλλη μία νέα δανειακή συμφωνία (τρίτο μνημόνιο) θα απαιτούσε αυτονόητα ηπιότερο πρόγραμμα και ενσωμάτωση μέρους της ατζέντας της νέας κυβέρνησης, γύρω στα δύο χρόνια διάρκεια και μεγάλο άμεσο ή έμμεσο κούρεμα του χρέους.

Τελικά, εν μέσω αυτής της ασάφειας, οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν με κεντρική ιδέα το σχηματικό 70/30 του Βαρουφάκη, η ιδέα δηλαδή συμψηφισμού του ανολοκλήρωτου μνημονίου με την ατζέντα της κυβέρνησης. Οι διαπραγματεύσεις είχαν διακυμάνσεις για δύο βασικά λόγους. Ο Βαρουφάκης απέπεμψε τον Χουλιαράκη από συντονιστή στα τεχνικά κλιμάκια και δεν είχε σταθερή διαπραγματευτική τακτική. Ο Σόιμπλε, μέσω του Ντάιζελμπλουμ και του Βιζερ, μετατόπιζε συνεχώς την ατζέντα. Παρ´όλα αυτά, οι διαπραγματεύσεις είχαν προχωρήσει αρκετά. Σε ένα κατάλογο 44 σημείων συμφωνίας, σημαντική προόδος είχε γίνει στα 39 από αυτά.

Μόνο που ο Απρίλιος ήταν ένας μήνας αλλαγών. Στις 15 η ελληνική πλευρά αντικατέστησε το Βαρουφάκη ως «βασικό διαπραγματευτή» με τον Τσακαλώτο και επανέφερε τον Χουλιαράκη επικεφαλή στα τεχνικά κλιμάκια στις Βρυξέλλες. Επίσημα έγινε λίγες μέρες αργότερα. Αυτό θα επιτάχυνε τις διαπραγματεύσεις. Ο Βαρουφάκης παρέμεινε Υπουργός Οικονομικών χωρίς όμως την αρμοδιότητα της διαπραγμάτευσης. Η άλλη πλευρά προς τα τέλη του μήνα άλλαξε ρότα και πρακτικά κωλυσιεργούσε τις διαπραγματεύσεις. Το Μάιο έγινε εμφανές. Οι Ευρωπαίοι ήταν αναβλητικοί, ενώ το ΔΝΤ επανέφερε κάθε τόσο το παγιωμένο δικό του πρόγραμμμα, με το γνωστό εμμονικό τρίπτυχο, από την εποχή του Τόμσεν, εργασιακά-συνταξιοδοτικό-φορολογικό, που ενέγραφε ήδη δύο «αποτυχημένες μεταρρυθμίσεις» του ίδιου του Τόμσεν.

Τον Απρίλιο η κυβέρνηση αποπλήρωσε τις δόσεις του Δ.Ν.Τ, μέσω ενός μηχανισμού ενεργοποίησης αποθεματικών της Ελλάδας στο ίδιο το Δ.Ν.Τ. Κοινώς η επόμενη κρίση θα ήταν ο μήνας Ιούνιος. Με τρεις δόσεις ύψους 1,6 δις. Αρχικά ενοποιήθηκαν για να πληρωθούν στο τέλος του μήνα και τελικά η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι δεν θα πληρωθούν οι συγκεκριμένες δόσεις, και σωστά θεωρώντας ότι αυτό δεν αποτελεί «πιστωτικό γεγονός».

Το αδιέξοδο ήταν εμφανές. Οι Ευρωπαίοι, για άγνωστους ακόμα, προφανώς πολιτικούς λόγους, επεδίωκαν τη μη συμφωνία, και την κλιμάκωση της κρίσης. Επικαλούνταν στα Eurogroup την «αναξιοπιστία» της ελληνικής πλευράς, αρχής γενομένης στη Ρήγα στα τέλη Απριλίου. Ο Σόιμπλε αναθέρμανε την ιδέα της εξόδου από το ευρώ, του ανύπαρκτου «σχεδίου Κροατία». Αυτό ως γνωστόν δεν υπήρχε. Οι αναθέσεις σε ομάδα επιστημόνων, είχε καταλήξει σε ανολοκλήρωτο φιάσκο, καθώς οι αλυσιδωτές επιπτώσεις σε τράπεζες, εμπόριο, επενδύσεις και αγορές νομισμάτων είχε θεωρηθεί από τους περισσότερους επιστήμονες ότι ήταν αδύνατο να υπολογισθούν. Η ανάθεση σε ομάδες των τεχνικών κλιμακίων των θεσμών, με δήθεν άκρα μυστικότητα, κατέληξε σε προσχέδια ανάξια λόγου. Ανάλογο ήταν και το περίφημο Plan B, που υποτίθεται ότι ετοίμαζε ο Γκαλμπραιηθ, και κατά καιρούς εμφανιζόταν ως «ιδέες Βαρουφάκη» για «παράλληλο νόμισμα», αλλά που ποτέ δεν παρουσιάστηκε σε οποιαδήποτε γραπτή εκδοχή στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.

Ο «πόλεμος των φαντασμάτων» καλά κρατούσε. Μόνο που η διέξοδος δεν υπήρχε. Το δημοψήφισμα (ή νέες εκλογές) φάνταζε ως μονόδρομος, αν το διακύβευμα ήταν η ίδια η «εξαφάνιση του ΣΥΡΙΖΑ». Το «τελεσίγραφο Γιουνκέρ» επιτάχυνε τα πράγματα. Το «εκφοβιστικό» δημοψήφισμα θα ήταν μία κάποια λύση και για τις δύο πλευρές. Και αντίθετα από ότι είναι πιστευτό, αυτό διάλεξαν και οι δύο πλευρές. Η κυβέρνηση ρητά και οι εταίροι σιωπηλά. Κλείνοντας η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τις τράπεζες καθιστούσε το εγχείρημα πιο «εκβιαστικό». Μόνο που η ζωή επέλεξε άλλες ατραπούς.

* Ο Γιώργος Σταθάκης ήταν Υπουργός Οικονομίας το 2015 και 2016

ΑΠΟ ΤΟ DNEWS

"google ad"