Του Νίκου Χριστοδουλάκη
Πέρα από τα χτυπήματα στο πεδίο της μάχης, η χθεσινή μέρα του πολέμου στην Ουκρανία σημαδεύτηκε και από δύο μείζονα πλήγματα σε βάρος των χωρών που την στηρίζουν ενάντια στον Ρώσο εισβολέα.
Ο παροξυσμός του Πούτιν
Το πρώτο πλήγμα ήταν η περίεργη απαίτηση του Πούτιν η Ρωσία να πληρώνεται σε ρούβλια για να πουλάει το φυσικό αέριο, αλλιώς θα διακόπτεται η παροχή του χωρίς καμία προειδοποίηση. Σε παλιότερο άρθρο, είχαμε την ευκαιρία να εξηγήσουμε ότι η πληρωμή σε ρούβλια, αντί για ευρώ ή δολάρια, δεν έχει καμία απολύτως οικονομική σημασία εφόσον οι ισοτιμίες με το ρούβλι παραμένουν σταθερές. Αλλά και αν μεταβάλλονται, το πιο πιθανό είναι το ρούβλι να κινείται υποτιμητικά πράγμα που θα έκανε την επιλογή του συμφέρουσα περισσότερο για την Δύση παρά για την Ρωσία.
Τότε γιατί το κάνει ο Πούτιν, θα αναρωτηθεί κάποιος; Προφανώς για να έχει μια αφορμή να κόβει την παροχή του φυσικού αερίου σε όσους δεν συμμορφώνονται με τα καπρίτσια του, ή αν δέχονται να πληρώσουν σε ρούβλια να τους λοιδωρεί ότι υπέκυψαν στις απαιτήσεις του. Η πρώτη αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν η έκπληξη γιατί νόμιζαν ότι η σαχλαμάρα αυτή είχε αποσυρθεί από το τραπέζι των απειλών, όταν όμως είδαν την στρόφιγγα να κλείνει για τρεις χώρες διακήρυξαν ότι δεν θα ενδώσουν στα παιγνίδια του Πούτιν και θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με αμοιβαία συνδρομή μεταξύ κρατών. Δηλαδή, θα δανείζει φυσικό αέριο η Ελλάδα στην Βουλγαρία, η Ισπανία στην Ιταλία, κλπ έως ότου ο Πούτιν αναλογιστεί τις δικές του απώλειες και αποσύρει το παίγνιο γοήτρου.
Στην πραγματικότητα όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές χώρες που υιοθετούν αδιάλλακτη στάση παρασύρονται από μια μπλόφα που καμμία στρατηγική αξία δεν έχει, αλλά γίνεται απλώς και μόνο για το γινάτι. Όπως δηλαδή κάνει και ο Πούτιν, αλλά με μία διαφορά. Όταν ο Πούτιν στερείται έσοδα από το κλείσιμο της στρόφιγγας, η ρωσική οικονομία υποφέρει όχι όμως και το σύστημα εξουσίας που έχει χτίσει αρκετά ενδιάμεσα τείχη απομόνωσης από τα αισθήματα και την οργή των Ρώσων πολιτών. Στην Δύση, η βύθιση της οικονομίας σε μια νέα παρατεταμένη ύφεση μπορεί να τινάξει το σύστημα αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης στον αέρα και να φέρει αλλαγές τόσο άγριες που μπροστά τους η Λεπέν θα έμοιαζε με δασκάλα επαρχιακής κωμόπολης.
Κατά την άποψη μου, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να βρει ένα τρόπο που δεν επιτρέπει στη Ρωσία να κλείνει την στρόφιγγα φυσικού αερίου όποτε γουστάρει απλώς και μόνο για να παίζει με τα νεύρα των δυτικών κυβερνήσεων. Πρώτο βήμα δεν είναι η διακοπή της προμήθειας, αλλά η καταγγελία για κατάφωρη παραβίαση των όρων που είχαν συμφωνηθεί.
Εάν οι καταγγελίες των συμβάσεων στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου δεν φέρουν αποτέλεσμα, μπορεί να κηρύξει ακόμα σκληρότερο εμπορικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, αλλά όχι εναντίον του εαυτού της. Στο κάτω-κάτω η απαίτηση να καταβάλλονται ρούβλια είναι σαν η Ρωσία να κάνει έκπτωση στις χώρες εισαγωγής, αφού αυτές μπορούν να βρουν τα ρωσικά νομίσματα σε χαμηλότερες ισοτιμίες.
Μόνο αν οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν διασφαλίσει την ενεργειακή τους επάρκεια χωρίς να εισάγουν κανένα καύσιμο από την Ρωσία, θα μπορέσουν τότε να γελοιοποιήσουν τις ανόητες τακτικές του Πούτιν και να πάρουν αποφάσεις απεξάρτησης που δεν θα χρειαστεί να αναθεωρήσουν σε λίγες εβδομάδες υπό την πίεση ελλείψεων και κερδοσκοπίας. Αν το κάνουν τώρα, απλώς θα πυροβολήσουν τα πόδια τους. Ούτε την Ουκρανία θα βοηθήσουν, ούτε τους πολίτες τους.
Ο παροξυσμός της Τουρκίας
Το δεύτερο πλήγμα που δέχτηκε χθες το Δυτικό Μέτωπο ήταν το μπαράζ εναέριων παραβιάσεων που εξαπέλυσε η Τουρκία εναντίον της Ελλάδας, σε πρωτοφανείς αριθμούς νησιών, χρονική έκταση και μιλιταριστική υστερία. Αν κάποιος ξεχνούσε να διαβάσει για τις επιθέσεις στην Ουκρανία, θα νόμιζε ότι ο πόλεμος γίνεται στο Αιγαίο ανάμεσα σε μια χώρα που θέλει να αλλάξει σύνορα και Συνθήκες, και μια χώρα που αμύνεται και διακηρύσσει ότι πρέπει να είναι απαραβίαστα.
Το ερώτημα που διατυπώνουν καλοπροαίρετοι – πλην όμως αφελείς – παρατηρητές των εξελίξεων είναι γιατί το κάνει τώρα η Τουρκία, αφού θα έπρεπε και αυτή να εντείνει τις προσπάθειες της στο μέτωπο της Ουκρανίας, όπως τουλάχιστον απαιτεί η ιδιότητα της ως μέλος του ΝΑΤΟ. Μα το κάνει τώρα γιατί οι πιθανότητες να επωφεληθεί στα σχέδια της έχουν μεγιστοποιηθεί λόγω ακριβώς της ρωσικής εισβολής. Οι λόγοι είναι διαυγείς όπως εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει:
(α) Οι άλλες χώρες του ΝΑΤΟ εστιάζουν την προσοχή τους στο μέτωπο της Ουκρανίας και λίγο χρόνο ή διάθεση έχουν να ασχοληθούν με τις τουρκικές παραβιάσεις. Με τον τρόπο αυτό, οι παραβιάσεις «συνηθίζονται» και με την πάροδο του χρόνου φαίνονται φυσιολογικές και αναπόσπαστο μέρος της εξωτερικής της πολιτικής.
(β) Εάν γίνει τελικά αίτηση για ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, δεν πρέπει να ρισκάρουν μια παρελκυστική τακτική από την Τουρκία σε περίπτωση που την κατέκριναν για την φιλοπόλεμη τακτική της έναντι της Ελλάδας.
(γ) Οι παραβιάσεις σε βάρος της Ελλάδας συνδυάζονται με δήθεν ειρηνευτικές πρωτοβουλίες ανάμεσα στην Μόσχα και το Κίεβο, πράγμα που θολώνει τα νερά για τα πραγματικά κίνητρα της Τουρκίας στην περιοχή. Και όμως, πολλοί δυτικοί ηγέτες αντί να χλευάσουν τον ρόλο της «εν είδει περιστεράς», της αποδίδουν τιμές και ενδεχομένως παραμυθιάζονται από τις διακηρύξεις της.
Τελικά, το ζήτημα είναι πόσο ακόμα η Ελλάδα θα κάνει πως δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς γίνεται και θα αρχίσει να αντιμετωπίζει τις παραβιάσεις ως μια διαδικασία μέσω της οποίας η Τουρκία χτίζει μεθοδικά την στρατηγική της. Η χθεσινή έντονη διαμαρτυρία του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών ήταν μια κίνηση με σωστή δοσολογία οργής και προειδοποίησης, τόσο που κατάφερε να μπλοκάρει την συμμετοχή της Τουρκίας στην συμμαχική άσκηση «Tiger Meet».
Θα χρειαστούν όμως πολύ περισσότερες ανάλογες πρωτοβουλίες γιατί μέσα στο ΝΑΤΟ υπάρχει ένα ζωηρό φιλοτουρκικό λόμπυ. Η διαδικασία έγκρισης Σουηδίας και Φινλανδίας θα μπορούσε να καταγραφεί υπέρ των ελληνικών θέσεων, λέγοντας ότι η ένταξη τους σκοπεύει μόνο στην προστασία τους έναντι εξωτερικών απειλών και δεν θα δεχτούν καμία υπονόμευση αυτού του στόχου από πρακτικές που αποβλέπουν σε εσωτερικές αντιπαραθέσεις χωρών. Και να κάνουν σαφές ότι επιθέσεις εναντίον μελών της συμμαχίας είναι τελικά ίδια με τα όπλα στην φαρέτρα του Πούτιν, με τον οποίο άλλωστε η Τουρκία είχε χτίσει μακρά (και επικερδή) σχέση σε πολλά επίπεδα.
news247.gr