Η εμφάνιση του κ. Κασελάκη στις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ και η πιθανότητα να υποβάλλει υποψηφιότητα για πρόεδρος, δίνουν την αφορμή για να συζητηθεί ένα σοβαρό ζήτημα: ποιες θα πρέπει να είναι οι κοινωνικές στοχεύσεις και συμμαχίες ενός κόμματος της Αριστεράς, που προσδιορίζουν παράλληλα το προφίλ του επικεφαλής του κόμματος;
Γιατί το μεγάλο πρόβλημα της ευρωπαϊκής Αριστεράς (και του αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος), είναι ότι σταδιακά χάνει τους εκλογείς από τα ασθενέστερα εργατικά και λαϊκά στρώματα, για να μετατραπεί σε ένα κόμμα των «λευκών κολάρων»- ιδιωτικών υπαλλήλων, των διανοουμένων στις πόλεις, των νέων και των κοινωνικών μειονοτήτων.
Στο εξαιρετικό βιβλίο του «Κεφάλαιο και Ιδεολογία» (Πατάκης 2021), ο Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί εξετάζει αναλυτικά το βαθμιαίο διαζύγιο της Αριστεράς με τα λαϊκά στρώματα, όπως εξελίσσεται τις τελευταίες δεκαετίες. Τα χρόνια μετά τον πόλεμο, η Αριστερά κερδίζει τους ψήφους των φτωχών, ενώ υστερεί στους πτυχιούχους που έχουν ανώτερη θέση στην κοινωνική ιεραρχία. Για να φτάσει τον 21ο αιώνα να είναι το κόμμα των μορφωμένων και ευκατάστατων. O πίνακας είναι από αυτό το βιβλίο.
Στην Ελλάδα σημειώνονται αντίστοιχες εξελίξεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ καταφέρνει το 2019 να συγκρατήσει τη φθορά στο 31,5%, διατηρώντας την υπεροχή του απέναντι στη ΝΔ στις φτωχές συνοικίες των μεγάλων πόλεων. Αυτό οφείλεται στα μέτρα που έχει πάρει όταν ήταν στην κυβέρνηση(καθολική πρόσβαση στην υγεία, επιδόματα και δίχτυ κοινωνικής προστασίας για τους ασθενέστερους).
Το 2023 καταποντίζεται εκλογικά γιατί χάνει την υποστήριξη ακριβώς σε αυτές τις περιοχές, όπου επικρατεί η ΝΔ: τόσο γιατί δεν έχει στέρεες βάσεις στους δήμους και τα συνδικάτα, όσο και επειδή με το πρόγραμμα και τη δράση του την τετραετία 2019-23 υπερασπίζεται -και σωστά- τις δημοκρατικές ελευθερίες από την αστυνομική βία ή τις υποκλοπές, όπως και τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Αλλά δεν στοχεύει βασικά στα ασθενέστερα στρώματα.
Πριν από τις εκλογές του Μαίου, στα τρία πρώτα τηλεοπτικά σποτ του ΣΥΡΙΖΑ, πρωταγωνιστές είναι ένας γιατρός, ένας αγρότης και ένας μικρομεσαίος επιχειρηματίας. Από τα υπόλοιπα επίσης απουσιάζει η φτωχολογιά, ενώ το κεντρικό σύνθημα απευθύνεται σε όλο τον κόσμο: «Δικαιοσύνη παντού».
Αντίστοιχες εξελίξεις έχουμε σε όλη την Ευρώπη. Στη Μεγάλη Βρετανία υπέρ του Brexit ψηφίζουν οι εργάτες. Ενώ η διανόηση, η νεολαία και οι μεγάλες πόλεις ψηφίζουν κατά, μαζί με το Εργατικό Κόμμα.
Στη Γαλλία, στις περσινές προεδρικές εκλογές, ο Μελανσόν κέρδισε το 24% στο πολεοδομικό συγκρότημα του Παρισιού, αλλά έπεσε στο 14%, κατά μέσο όρο, στις πόλεις με λιγότερους από 100.000 κατοίκους. (και μάλιστα επτά μονάδες λιγότερο από ό,τι το 2017, πράγμα που σημαίνει ότι αν είχε διατηρήσει τις δυνάμεις ίσως είχε περάσει αυτός στον δεύτερο γύρο). Δύο μήνες αργότερα, στις βουλευτικές εκλογές, το Nupes, η συμμαχία της Αριστεράς, χάνει συχνά από την ακροδεξιά στις αγροτικές και ημιαστικές εκλογικές περιφέρειες.
Τη θέση της Αριστεράς στα φτωχότερα, λιγότερο μορφωμένα τμήματα του πληθυσμού καταλαμβάνει η ακροδεξιά. Οι «Σπαρτιάτες» σημειώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό τους στον Ασπρόπυργο και επίσης πολύ υψηλά ποσοστά στις φτωχιές γειτονιές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Οι περιοχές αυτές πλήττονται επίσης από την εγκληματικότητα και την έλλειψη ασφάλειας, θέματα που επίσης δεν περιλαμβάνονται στις προτεραιότητες της Αριστεράς.
Η άνοδος της ακροδεξιάς έχει φυσικά και άλλες αιτίες. Αλλά στην Ισπανία, όπου η σοσιαλιστική κυβέρνηση όπως και η υπουργός Εργασίας της Αριστεράς έχουν πάρει φιλολαϊκά μέτρα την προηγούμενη τετραετία, ανακόπτεται η άνοδος ακροδεξιάς- νεοφιλελεύθερης δεξιάς που αδυνατούν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Στη Λατινική Αμερική επίσης έχουμε νίκες των αριστερών κομμάτων: η φτώχεια είναι τόσο διαδεδομένη, «φωνάζει» τόσο δυνατά, ώστε τα κόμματα της Αριστεράς δεν μπορούν να την αγνοήσουν.
Στη Λατινική Αμερική αλλά και στην Ισπανία, η Αριστερά κερδίζει εκεί που οι διαφορές Αριστεράς- Δεξιάς είναι σαφείς, κοινωνικές και ταξικά οριοθετημένες. Στις περιπτώσεις όπου οι διαφορές μεταξύ των δύο στρατοπέδων περιορίζονται σε δευτερεύοντα θέματα, σε περισσότερες ή λιγότερες ελευθερίες και σε πολιτιστικές διαφορές, η ακροδεξιά καλύπτει το κενό.
Η αριστερά πρέπει λοιπόν να ξαναβρεί τις ρίζες της, να απευθυνθεί στα κοινωνικά στρώματα από τα οποία ξεκίνησε και να επανασυνδεθεί μαζί τους. Αυτό δεν σημαίνει εγκατάλειψη της νέας εκλογικής της πελατείας (νέοι, διανοούμενοι, υπάλληλοι, κοινότητες όπως η ΛΟΑΤΚΙ) αλλά γενναίο αναπροσανατολισμό της δράσης της, με ότι αυτό συνεπάγεται για τα πιστεύω της ηγεσίας της.
Από αυτήν την άποψη, η υποψηφιότητα του συμπαθούς κ. Κασελάκη, που συμπαθούσε πολύ και τον κ. Μητσοτάκη, βρίσκεται στους αντίποδες από αυτά που πρέπει να γίνουν, αν ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να ανακάμψει: είναι εφοπλιστής, έμαθε τον καπιταλισμό στη Golman Sachs, ανήκει σε μια σεβαστή αλλά μειοψηφική κοινότητα, συμβολίζει τα ανερχόμενα, ευκατάστατα κοινωνικά στρώματα των πόλεων και απευθύνεται σε αυτά.
Οπως είπε σε μια συνέντευξη του: «Δεν έχω κανένα πρόβλημα με σαλόνια και τα τένις κλαμπ! Και εγώ εκεί μεγάλωσα για ένα διάστημα της ζωής μου. Αλλά εγώ θέλω να υπάρχουν τα σαλόνια και τα τένις κλαμπ και στο Κερατσίνι, όχι μόνο στην Εκάλη». Μπορεί με σύνθημα «Εμπρός για τένις λαϊκά», να κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ τον Ασπρόπυργο;