Ένας από τους σημαντικότερους «σασμούς» από όσους έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες στην Κρήτη, ολοκληρώθηκε το περασμένο θέρος στο Αμάρι Ρεθύμνου. Η βεντέτα δύο οικογενειών, η οποία είχε εμπλέξει στον αιματηρό της κύκλο και τα μέλη μιας τρίτης, έληξε με δύο συντεκνιές, μετά από διαβουλεύσεις που διήρκεσαν ακριβώς 23 μήνες. Ήταν μια φονική ιστορία, η οποία μετρούσε δύο νεκρούς άντρες, έναν άλλο που έμεινε καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο από σφαίρες στην σπονδυλική στήλη, αλλά και τραυματισμένους άντρες από τις χρόνιες ένοπλες συμπλοκές και διενέξεις.
Η ιστορία αυτή βλέπει το φως της δημοσιότητας με συγκλονιστικές λεπτομέρειες να φωτίζουν μια πανάρχαια λογική, αυτή του «σασμού». Άγνωστη η λέξη στην υπόλοιπη Ελλάδα έως πρότινος, οπότε το ομώνυμο τηλεοπτικό σήριαλ την έφερε στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Ξένη για τους λοιπούς Έλληνες και η μεθοδολογία αυτής της διαδικασίας, η οποία απαιτεί σεβασμό, πίστη, αξιοπρέπεια και αυτό που λέμε στην Κρήτη «λόγο»! Αξιοπιστία, δηλαδή, στα λόγια και στις πράξεις.
Θα πρέπει να διασαφηνιστεί από την αρχή, ότι η διαδικασία του «σασμού» είναι συχνό φαινόμενο σε πολλές διενέξεις μεταξύ Κρητικών. Σπάνια έως ποτέ, όμως, για φονικά που καταλήγουν σε πολύνεκρες βεντέτες. Τα φονικά είναι δύσκολο να συγχωρεθούν. Προς τούτο και οι βεντέτες, ουσιαστικά, δεν λήγουν ποτέ. Για αυτό ετούτος ο τελευταίος «σασμός» έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και σημασία. Έγινε και «έδεσε» με όρκους ιερούς και «λόγο» τρεις οικογένειες που έως τώρα μετρούσαν νεκρούς και τραυματίες.
Πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας, δηλαδή, εκείνος που πήρε την πρωτοβουλία για τον «σασμό», υπήρξε σύμφωνα με πληροφορίες ένας 80χρονος από τα Λιβάδια Μυλοποτάμου. Πρώτος του ξάδερφος ο πρώτος νεκρός. Σύντεκνος του ο συμμετέχοντας στον πρώτο φόνο και, τελικά, δεύτερο θύμα της βεντέτας. Συγγενείς και φίλοι του όλοι οι εμπλεκόμενοι. Με την εμπειρία του από τα χρόνια που έκανε διάφορους «σασμούς», είδε, ότι ο φονικός κύκλος που είχε ανοίξει στο Αμάρι, επρόκειτο να σκάψει και άλλους τάφους. Προς τούτο και αποφάσισε να πάρει την πρωτοβουλία και να προχωρήσει σε ένα εγχείρημα δύσκολο. Μια διαδικασία που ήθελε διπλωματικούς χειρισμούς αλλά ντόμπρες κουβέντες. Επιχείρησε με τόλμη. Και τα κατάφερε μαζί με άλλους 16 ανθρώπους που ενεπλάκησαν για να επιτύχουν τον «σασμό», ο οποίος «υπογράφηκε» πριν λίγους μήνες μπροστά στις κολυμβήθρες, όπου οι πρώην εχθροί, έγιναν «μυρωτικοί σύντεκνοι».
ΤΑ ΦΟΝΙΚΑ
Το πρώτο έγκλημα αυτής της υπόθεσης στο Αμάρι έγινε την δεκαετία 2000-2010. Το φονικό ήταν αποτέλεσμα χρόνιων κτηνοτροφικών διαφορών που χώριζαν τις εμπλεκόμενες οικογένειες. Στην αιματηρή συμπλοκή ενεπλάκησαν τρεις άντρες από κάθε πλευρά. Νεκρός έπεσε ένας 65χρονος κτηνοτρόφος, ένας άλλος έμεινε ανάπηρος και οι λοιποί τραυματίστηκαν από την ανταλλαγή πυρών και επιθέσεων με μαχαίρια, που γινόταν ταυτόχρονα με μίσος και βία.
Στην συμπλοκή συμμετείχε και το δεύτερο θύμα της βεντέτας, ο οποίος σκοτώθηκε ακριβώς δέκα χρόνια μετά από τα εγγόνια του πρώτου θύματος. Ήταν εγγόνια από την κόρη του πρώτου θύματος. Συγγενείς αλλά με άλλο επίθετο. Για αυτό ενεπλάκησαν τρεις οικογένειες σε αυτή την βεντέτα και όχι δύο, όπως συνήθως συμβαίνει σε αντίστοιχες αιματηρές ιστορίες.
Ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
Η φύση αυτού του εγκλήματος και η εμπλοκή πολλών προσώπων, τριών οικογενειών, φαίνεται πως προβλημάτισαν τον μεσάζοντα. Σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες που έχουμε ο «μεσάζοντας» πήρε την πρωτοβουλία να ξεκινήσει η διαδικασία του «σασμού» μέσα σε έντονο προβληματισμό λόγω του ιδιότυπου του εγχειρήματος. Ήταν βέβαιος, πως αυτή η βεντέτα θα είχε στο μέλλον και άλλα θύματα. Από την εμπειρία του γνώριζε, πως οι δύο οικογένειες ήταν «καζάνια που βράζουν». Και έτσι αποφάσισε να «βρει το νερό που θα μπορούσε να σβήσει αυτή τη φωτιά»!
Προκειμένου να πετύχει τον ιερό σκοπό του ο «μεσάζοντας» επέλεξε και τους συνεργάτες του σε αυτό το εγχείρημα. Άλλωστε, για να πετύχεις σε κάτι τέτοιο, πρέπει να κάνεις σωστές επιλογές των προσώπων που θα παρέμβουν. Γρήγορα η πρωτοβουλία βρήκε ανταπόκριση και στις πρώτες συζητήσεις συμμετείχαν τέσσερα άτομα.
ΟΙ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΙ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΣΑΖΟΝΤΕΣ
Αρχικά οι τέσσερις «μεσάζοντες» κάλεσαν σε συνομιλίες έναν ανιψιό του δεύτερου θύματος που ανέλαβε και μετέφερε στις εμπλεκόμενες οικογένειες της μίας πλευράς της βεντέτας, την πρωτοβουλία για «σασμό».
Έτσι ξεκίνησαν οι διαβουλεύσεις. Ακολούθησαν και άλλες προκαταρκτικές συζητήσεις για την συμφιλίωση. Η πρώτη επίσημη συνάντηση έγινε στο χωριό Πόμπια της Μεσσαράς το καλοκαίρι του 2019. Συμμετείχαν και άλλοι «μεσίτες».
Έγιναν και άλλες συναντήσεις. Μπήκαν και άλλοι «μεσάζοντες» για να επιτευχθεί συμφιλίωση. Τρεις από την Λοχριά Αμαρίου, ένας από την Γέργερη της Μεσαράς και άλλοι έξι από τα Λιβάδια Μυλοποτάμου. Ενεπλάκησαν συνολικά 17 μεσάζοντες, οι οποίοι συζητούσαν επί 23 μήνες για να πετύχουν τον σκοπό τους.
Οι συναντήσεις και οι διαβουλεύσεις γινόταν πάντα εκτός των χωριών που ζούσαν οι εμπλεκόμενες οικογένειες. Κάθονταν στο τραπέζι και επιχειρηματολογούσαν υπέρ του «σασμού» επιλέγοντας να είναι μακριά από το Αμάρι, σε διάφορα σημεία και κυρίως στο Τυμπάκι της νότιας Κρήτης, αλλά και σε άλλα μέρη όπως το Σφακάκι και η πόλη του Ρεθύμνου. Οι μεσάζοντες έκαναν όλες τις κινήσεις τους διακριτικά και με ιδιαίτερη προσοχή.
Σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες υπήρξαν περίοδοι, κατά τις οποίες οι μεσάζοντες αντιμετώπισαν αρκετές δυσκολίες. Πολλές φορές η υπόθεση έμοιαζε να ναυαγεί. Επέμειναν όμως. Άλλωστε δεν ήταν μια απλή υπόθεση. Δεν ήταν μόνο οι νεκροί. Ήταν και ένας άνθρωπος στο αναπηρικό αμαξίδιο. Ήταν ένας που είχε μαχαιρωθεί. Ήταν ένας που είχε ξυλοκοπηθεί. Ήταν πολλοί οι εμπλεκόμενοι και πολλές οι διενέξεις. Όμως, μπροστά σε όλο αυτό, το σοβαρότερο ήταν το ενδεχόμενο να προκύψουν νέες αιματηρές διενέξεις και να σκοτωθούν και άλλοι νέοι άνθρωποι. Οι μεσάζοντες χρησιμοποιούσαν αυτό το ενδεχόμενο ως επιχείρημα, παροτρύνοντας τις οικογένειες να φιλιώσουν, ώστε να μην μετρήσουν άλλους νεκρούς. Και το κατάφεραν. Έφεραν σε πέρας ένα «σασμό» μετά από δύο νεκρούς, εγχείρημα, το οποίο σπάνια επιτυγχάνεται. Ίσως να είναι και το μοναδικό των τελευταίων δεκαετιών.
ΟΙ ΣΑΣΜΟΙ ΑΠΑΙΤΟΥΝ ΝΤΟΠΡΟΣΥΝΗ
Η υπόθεση ενός «Σασμού» δεν είναι απλή. Απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και κυρίως ειλικρίνεια και ντομπροσύνη. Όχι μόνο σε υποθέσεις εγκλημάτων κατά της ζωής αλλά ακόμα και αν αυτό αφορά υπόθεση κλοπής, ζωοκλοπής ή διένεξης για κτηματικές διαφορές. Κάθε περίπτωση απαιτεί σοβαρότητα. Διότι ο «Σασμός» δεν πρέπει να χαλάσει. Προς τούτο και οι «μεσάζοντες» έχουν «βαρύ φορτίο» που το κουβαλούν για πάντα! Πρέπει, ωστόσο, να τονίσουμε πως σε κάθε περίπτωση ένας «σασμός» μετά από εγκλήματα με νεκρούς, είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Σχεδόν αδύνατον. Για αυτό και ο πρόσφατος «σασμός» που έγινε στο Αμάρι καταγράφεται στις σπάνιες και μοναδικές περιπτώσεις για τα τοπικά χρονικά. Και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια αφενός στις οικογένειες, στα μέλη των οποίων κυριάρχησε η λογική αλλά και στους μεσάζοντες που πέτυχαν ένα τέτοιο αποτέλεσμα.
Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ «ΕΓΓΥΗΤΗ»
Ρωτήσαμε ανθρώπους που μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία και οι απαντήσεις που πήραμε ήταν σχεδόν πανομοιότυπες. «Αυτός που παίρνει την πρωτοβουλία για να «φτιάξει» μια κατάσταση, αφού γίνει ο «σασμός» λειτουργεί σαν «εγγυητής» για την τήρηση των συμφωνηθέντων μεταξύ των δύο πλευρών» μας είπαν όλοι.
Ένας, μας επισήμανε χαρακτηριστικά: «Αυτοί που κάνουμε τον σασμό, είμαστε εγγυητές για να τηρηθούν αυτά που συμφωνήσαμε. Αν κάποιος χαλάσει ένα «σασμό» έχει να λογοδοτήσει και στον μεσάζοντα. Εμένα μέχρι στιγμής δεν μου έχει χαλάσει κανένας σασμός. Και μια φορά που κάτι πήγε να γίνει σε ένα χωριό, έκαμα αμέσως παρέμβαση και το έλυσα το πρόβλημα, που παραλίγο να προκληθεί. Πρέπει να λειτουργεί ο μεσάζοντας με έξυπνο, διπλωματικό και σοβαρό τρόπο. Να ξέρει να μιλήσει και να ψυχολογεί σωστά τους ανθρώπους που έχει απέναντι του. Να γίνει ο σασμός με ντόμπρες, καθαρές κουβέντες. Τότε μόνο θα πετύχει.»
Ο ίδιος τόνισε, ότι ο μεσάζοντας πρέπει να ξέρει και πότε δεν μπορεί να παρέμβει. Υπάρχουν περιπτώσεις, που από την αρχή γίνεται αντιληπτό πως δεν θα έχουν αποτέλεσμα. Περιπτώσεις που η λογική δεν βρίσκει έδαφος να αναπτυχθεί.
ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
Θα πρέπει να διευκρινιστεί πως η διαδικασία του «σασμού» είναι πέρα από αυτή της δικαιοσύνης. «Η δικαιοσύνη κάνει την δουλειά της» διευκρινίζουν οι «μεσάζοντες». «Εμείς δεν παρεμβαίνουμε στο έργο της δικαιοσύνης που θα κρίνει τις πράξεις του καθενός. Εμείς παρεμβαίνουμε στις οικογένειες για να σταματήσουμε το κακό. Να μην συνεχιστούν οι φασαρίες ή τα φονικά. Είναι άλλο πράμα η απόδοση της δικαιοσύνης και άλλο πράμα ο σασμός», αποσαφήνισε ένας κτηνοτρόφος της ορεινής Κρήτης με μεγάλη εμπειρία σε αυτή την διαδικασία.
ΠΡΩΤΑ ΟΡΚΟΣ ΣΤΟ ΔΙΣΚΟΥΡΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΟΙ ΣΥΝΤΕΚΝΙΕΣ
Οι διαδικασίες ενός «σασμού», όπως του συγκεκριμένου που επετεύχθη στο Αμάρι, έχουν ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Οι συζητήσεις μεταξύ ανδρών για να γεφυρώσουν τα χάσματα που τους χωρίζουν, οι παρεμβάσεις εξωγενών παραγόντων, ακόμα και η αντιμετώπιση της πικρίας των γυναικών των οικογενειών που έχουν θάψει, πατέρα ή σύζυγο ή γιό, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όλα έχουν την δική τους θέση μέσα σε αυτή την διαδικασία, η οποία ακολουθεί πανάρχαιες παραδόσεις των Κρητών, προκειμένου να καταλήξει σε μια ειλικρινή αντιστάθμιση και ισορροπία.
Συνολικά χρειάστηκαν διαβουλεύσεις 23 μηνών για να κλείσει η εν λόγω βεντέτα του Αμαρίου. Απαιτήθηκε η μεσιτεία 17 ανθρώπων και βεβαίως η σωφροσύνη των μελών των τριών οικογενειών για να παύσουν οριστικά οι διενέξεις που τους χώριζαν. Προφανώς το αίμα δεν ξεχνιέται ποτέ. Αλλά στην προκείμενη περίπτωση θα λειτουργεί ως παράδειγμα για να μην χαθούν και άλλες ζωές. Δεν θα είναι στο εξής αιτία για να προκληθούν και άλλοι φόνοι ή να μείνουν ανάπηροι και άλλοι άνθρωποι ή να τραυματιστούν.
Αφού ολοκληρώθηκαν οι διαβουλεύσεις, τα μέλη των δύο οικογενειών βρέθηκαν στην ιστορική μονή Αγίου Γεωργίου Δισκουρίου στα Λιβάδια Μυλοποτάμου. Εκεί όλοι τους, χωριστά κάθε οικογένεια, ενώπιον των μεσαζόντων, έδωσαν όρκο τιμής πως κλείνει η βεντέτα. Για όσους δεν γνωρίζουν, ο όρκος στην θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου στην Μονή Δισκουρίου είναι μια πανάρχαια τελετή που τηρείται μέχρι σήμερα για να κλείσουν υποθέσεις διενέξεων, κυρίως, μεταξύ κτηνοτρόφων, οι οποίοι προσέρχονται με τον απαιτούμενο σεβασμό, τον φόβο και κυρίως την ειλικρίνεια που απαιτείται απέναντι στο θαύμα που επιτελείται με αυτό τον όρκο από την δύναμη του Αγίου Γεωργίου. Και ειδικά για τις ζωοκλοπές, αυτός ο όρκος δίδεται στα αρχαία ελληνικά και απευθύνεται στον … Δία: ««Νη Ζα φάσκω σου και κάτεχε το πώς δε σου φταίω το πράμα σου, έργο μου γη (ή) βουλή μου…». Αντίστοιχα ορκίζονται με τους όρκους που θέλουν να δεθούν, όσοι προσέρχονται στο καθολικό του ορεινού μοναστηριού, το οποίο έχει χτιστεί πάνω στο αρχαίο ιερό των Διόσκουρων. Όλα, δηλαδή, έχουν την σημασία τους και την μεταφυσική τους διάσταση. Όμως, για εκείνον που ορκίζεται ψεύτικα, οι επιπτώσεις είναι επώδυνες, όπως καταμαρτυρούν αυτόπτες μάρτυρες.
«ΣΦΡΑΓΙΔΑ» ΣΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΓΙΟ ΜΥΡΟ
Η επισφράγιση του «σασμού» έγινε με δύο βαπτίσεις. Μέλη της μίας οικογένειας έγιναν ανάδοχοι νηπίων της άλλης. Η πρώτη βάπτιση έγινε στο Ρέθυμνο τον περασμένο Ιούλιο και η δεύτερη στην Μονή Κισσού Αγίου Βασιλείου τον περασμένο Σεπτέμβριο. Έτσι έκλεισε οριστικά ένα κύκλος φονικών και ξεκίνησε μια περίοδος φιλίας και σεβασμού για τους πρώην εχθρούς, οι οποίοι στο εξής είναι «Μυρωτικοί Σύντεκνοι».
Ο «σασμός» αυτός, ένας από τους πιο δύσκολους που έχουν επιτευχθεί ποτέ, έρχεται και μετουσιώνεται σε ελπίδα. Να γίνει παράδειγμα για να παύσουν όλες οι βεντέτες και οι διενέξεις. Οι άνθρωποι μπορούν να λύνουν τις διαφορές τους με τον διάλογο. Να δένουν με φιλία και αγάπη ό,τι τους βάζει απέναντι. Να προχωρούν στην ζωή με ασφάλεια και να αφήνουν πίσω ό,τι τους πληγώνει και τους σκοτώνει άδικα.