Ένα ντοκιμαντέρ που θα σας κάνει να φοβηθείτε ακόμα περισσότερο το Facebook

Το ανεπίσημο εταιρικό μότο της Google, μέχρι το 2015, ήταν «Μην είσαι κακός». Αυτό δεν είναι κάτι φυσιολογικό να το λες. Θα έπρεπε να ήταν μια προειδοποίηση για όλους μας ότι η βασική θέση της υψηλής τεχνολογίας θα μπορούσε, στην πραγματικότητα να είναι κακή.

Το μότο του Facebook ήταν, αρχικά, λιγότερο ανησυχητικό: «Κινήσου γρήγορα και σπάσε πράγματα». Λιγότερο ανησυχητικό, τουλάχιστον, μέχρι πριν από επτά ή οκτώ χρόνια, όταν ο Τραμπ ανέβηκε στην πλατφόρμα για προεκλογικούς σκοπούς και έγινε σαφές ότι ένα από τα πράγματα που θα μπορούσε να σπάσει το Facebook ήταν η δημοκρατία.

Οι άνθρωποι προειδοποιούσαν ότι το μεγαθήριο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να ασκεί υπερβολική δύναμη τουλάχιστον από το 2011, όταν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέγερση της αραβικής άνοιξης, το 2010. Ο μεγάλος συναγερμός χτύπησε όταν η εταιρεία επεκτάθηκε στη Μιανμάρ χωρίς, όπως φαίνεται, να λάβει συμβουλές από ειδικούς ή ακτιβιστές σχετικά με το τι θα μπορούσε να προκαλέσει μια τέτοια περιπέτεια σε μια χώρα χωρίς ελεύθερο Τύπο ή ανεξάρτητους θεσμούς. Η σφαγή των Ροχίνγκια, το 2017,  θεωρήθηκε από πολλούς ότι τροφοδοτήθηκε από την έλλειψη ασφάλειας από το Facebook και από τη χαλαρή στάση του απέναντι στη ρητορική μίσους που πολλαπλασιάστηκε αργότερα.

«Αλλά, έτσι είναι -τι να κάνεις;». Αυτό το ερώτημα, και ο απλώς ρητορικός του χαρακτήρας υπογραμμίζεται σε κάθε στροφή από το δίωρο ντοκιμαντέρ «Zuckerberg: King of the Metaverse»

H μεγαλύτερη αυτοδημιούργητη περιουσία στην ιστορία

«Αλλά, έτσι είναι -τι να κάνεις;». Αυτό το ερώτημα, και ο απλώς ρητορικός του χαρακτήρας υπογραμμίζεται σε κάθε στροφή από το δίωρο ντοκιμαντέρ «Zuckerberg: King of the Metaverse».

Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, φυσικά, είναι ο εφευρέτης (στον κοιτώνα του στο Χάρβαρντ το 2004 σε ηλικία 20 ετών) του Facebook, της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης που συνδέει σήμερα το 49% του παγκόσμιου πληθυσμού, και είναι ο διευθύνων σύμβουλός της. Ή ίσως, όπως το θέτει ένας από τους πολλούς συντελεστές της ταινίας, ο «δικτάτοράς της». Αξίζει περίπου 100 δισ. δολάρια – ίσως η μεγαλύτερη αυτοδημιούργητη περιουσία στην ιστορία.

Το ντοκιμαντέρ «Zuckerberg: King of the Metaverse» είναι η ιστορία της εταιρείας που αποφεύγει τον πειρασμό να μείνει κανείς απλά άναυδος μπροστά στο μέγεθος της επιχείρησης, την ταχύτητα με την οποία αναπτύχθηκε και τα χρήματα που εμπλέκονται, όπως κάνουν τόσες πολλές εκπομπές με αυτό το θέμα. Αντ’ αυτού, προσκαλεί πρώην εργαζόμενους να καταγράψουν την άνοδο και την κατά κάποιο τρόπο πτώση του πλοκαμιαίου τέρατος που έχει τόσους πολλούς στα χέρια του.

Δείτε το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ

Ο αλγόριθμος μας ελέγχει  

Εξηγούν το επιχειρηματικό του μοντέλο και την αθέατη δύναμη των αλγορίθμων που κρύβονται πίσω του (και κατ’ επέκταση, αν το σκεφτείτε κάθε άλλης διάσημης ιστοσελίδας από την οποία εξαρτώμαστε για την κοινωνική μας ζωή και τα καταναλωτικά μας αγαθά).

Σε όλα αυτά παρεμβάλλονται πλάνα από τις ακροάσεις στο Κογκρέσο το 2018, όταν ο Ζάκερμπεργκ συμφώνησε τελικά -υπό την απειλή κλήτευσης- να ερωτηθεί από τη Γερουσία των ΗΠΑ σχετικά με την αξιοποίηση των προσωπικών δεδομένων από το δημιούργημά του. Αυτό συνέβη στον απόηχο του σκανδάλου Cambridge Analytica που αφορούσε τη συλλογή πληροφοριών 87 εκατομμυρίων ανθρώπων, επιτρέποντας αργότερα τη στόχευση δυνητικών ψηφοφόρων με πρωτοφανή βαθμό ακρίβειας.

Οι ακροάσεις άφησαν τους επικριτές να κουνάνε το κεφάλι τους με δυσπιστία για την ανεπάρκεια της εξέτασης που δέχθηκε («Θα μπορούσε να είναι ένα σημείο καμπής. Αλλά ακούστηκε σαν να έκανε τις ερωτήσεις ο πατέρας σου»). Η ευκαιρία να μπει στη θέση του ο Ζάκερμπεργκ και η μεγάλη τεχνολογία χάθηκε όπως η άμμος μέσα από τα δάχτυλα.

Σε όλα αυτά παρεμβάλλονται πλάνα από τις ακροάσεις στο Κογκρέσο το 2018, όταν ο Ζάκερμπεργκ συμφώνησε τελικά -υπό την απειλή κλήτευσης- να ερωτηθεί από τη Γερουσία των ΗΠΑ σχετικά με την αξιοποίηση των προσωπικών δεδομένων από το δημιούργημά του

Ο Ζάκερμπεργκ παραμένει άλυτος γρίφος

H ταινία προσπερνά τα πιο πρόσφατα γεγονότα -όπως η σχεδόν ανεμπόδιστη χρήση του Facebook από ομάδες που συμμετείχαν στην επίθεση στο Καπιτώλιο της Ουάσινγκτον το 2021 και την καταγγελία της υπεύθυνης προϊόντων του Facebook, Φράνσις Χάουγκεν, η οποία κατέθεσε στο Κογκρέσο και παρέδωσε δεκάδες χιλιάδες έγγραφα για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς της ότι η εταιρεία γνώριζε για διάφορες βλάβες που προκαλούνταν, αλλά προτίμησε τη μεγιστοποίηση των κερδών από την ασφάλεια- ε, λοιπόν, δεν το έκανε και ο κόσμος;

Παρά τον τίτλο, δεν υπάρχουν πολλές ιδέες ή έστω πολλές πραγματικές (πόσο μάλλον νέες) πληροφορίες για τον Ζάκερμπεργκ. Αναφέρεται η ανταγωνιστική του φύση, πιστοποιείται η τρομερή του εξυπνάδα και σημειώνεται η τρέχουσα επανατοποθέτησή του ως οικογενειάρχη («Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να φτιάξω κάτι για το οποίο τα κορίτσια μου μπορούν να είναι περήφανα για μένα»).

Αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος παραμένει άλυτος γρίφος. Είναι κακός;

Κατά κάποιον τρόπο, δεν έχει σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι η δημιουργία, όχι ο άνθρωπος. Είναι πλέον σαφές τι κάνει, τι μπορεί να κάνει και τι θα συνεχίσει να κάνει αν δεν ρυθμιστεί η κατάσταση -ίσως από ανθρώπους που καταλαβαίνουν πώς λειτουργεί το διαδίκτυο και γιατί το μεγαλύτερο πείραμα που έγινε ποτέ σε έναν παγκόσμιο πληθυσμό θα μπορούσε να ωφεληθεί από την παρακολούθηση του καιρού. Η κατάσταση των σχέσεων των ανθρώπων με το metaverse; Είναι περίπλοκο. Επικίνδυνο..

*Με στοιχεία από theguardian.com