Δεν είναι μια εξωτική υπόθεση που συμβαίνει κάπου μακριά, ούτε επιστημονική φαντασία ή έστω μελλοντολογία, που αφορά κάτι που θα συμβεί στο μακρινό μέλλον. Η διαδικασία κλιματικής αλλαγής είναι ήδη εδώ και κλονίζει επώδυνα την ισορροπία του πλανήτη, πλήττοντας ιδιαίτερα την περιοχή και τη χώρα μας. Η Μεσόγειος είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη ζώνη, μια οριογραμμή που θα σημαδευτεί από κρίσιμες κλιματικές αλλαγές, καθώς αποτελεί το φυσικό σύνορο της εύκρατης ζώνης με το πιο ζεστό κλίμα της Βόρειας Αφρικής. Απ’ αυτή την άποψη αποτυπώνονται ήδη επιπτώσεις στην Ελλάδα και θα εκφραστούν με ακόμα πιο έντονο τρόπο και στο μέλλον.
Η κλιματική αλλαγή όμως δεν αποτελεί άλλοθι για τους κυβερνώντες και τους ανευθυνο-υπεύθυνους κάθε απόχρωσης που τη θυμούνται κάθε φορά που γίνονται καταστροφές από πλημμύρες, πυρκαγιές κ.λπ., μόνο και μόνο για να δικαιολογηθούν, ενώ όλον τον υπόλοιπο χρόνο δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα. Η φονική πλημμύρα στη Μάνδρα ανέδειξε την απειλή από τις αιφνίδιες, ραγδαίες και τοπικά προσδιορισμένες βροχοπτώσεις. Ολες οι έρευνες που έχουν γίνει στην Ελλάδα για την κλιματική αλλαγή υπογραμμίζουν πως τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνουν πιο συχνά και πιο έντονα.
Με βάση τα λεγόμενα ακραία σενάρια κλιματικής μεταβολής, η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας σε συνεργασία με την Ακαδημία της Αθήνας (2011) εκτιμούσε πως κατά το τέλος του 21ου αιώνα, λόγω της ανθρωπογενούς παρέμβασης, η βροχή θα μειωθεί από 5%-19% στη χώρα. Σημείωνε όμως πως θα υπάρχουν μεταβολές ως προς τις ακραίες τιμές της βροχόπτωσης. Στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και τη Βορειοδυτική Μακεδονία η μέγιστη ποσότητα του νερού που «κατακρημνίζεται» σε διάστημα έως τρεις ημέρες αναμένεται να αυξηθεί σε ποσοστό έως 30%, ενώ στη Δυτική Ελλάδα αναμένεται να μειωθεί σε ποσοστό έως 20%.
Οι αγροτικές περιοχές
Αντίστοιχα, έρευνα του WWF Ελλάς και του Εθνικού Αστεροσκοπείου σημείωνε πως σε Λαμία, Λάρισα, Βόλο, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, η συνολική βροχόπτωση θα μειωθεί, αλλά αναμένεται να αυξηθούν κατά 10%-20% οι ακραίες βροχοπτώσεις. Στην ίδια έρευνα υπογραμμίζεται πως ειδικά οι δέκα μεγαλύτεροι αγροτικοί νομοί της χώρας θα δεχθούν μεγάλη πίεση από την κλιματική αλλαγή, με αύξηση των ημερών καύσωνα, συνεχόμενες ημέρες χωρίς βροχή, μείωση χειμερινών βροχοπτώσεων και αύξηση κινδύνου πυρκαγιάς. Για παράδειγμα, οι Σέρρες και η Λάρισα θα ζήσουν 20 περισσότερες μέρες καύσωνα, ενώ στο Ηράκλειο και στην Πέλλα οι βροχοπτώσεις τον χειμώνα θα μειωθούν κατά 15%.
Σύμφωνα με δύο «απαισιόδοξα» σενάρια των επιστημόνων (που όμως επιβεβαιώνονται από τις εξελίξεις), η έκθεση της ΤτΕ υπολόγιζε πως στα τέλη του 21ου αιώνα η θερμοκρασία του αέρα θα αυξηθεί από 3 έως 4,5 βαθμούς! Πρόκειται για άνοδο της θερμοκρασίας, όχι μόνο ανυπόφορη αλλά και ιδιαίτερα επικίνδυνη, ικανή να προκαλέσει αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις. Μία μόνο από αυτές είναι η αύξηση των ημερών με εξαιρετικά αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, κατά 40 ημέρες το 2071-2100 σε όλη την Ανατολική Ελλάδα από τη Θράκη ώς την Πελοπόννησο, ενώ κάπως μικρότερη θα είναι η αύξηση στη Δυτική Ελλάδα. Οπως σημειώνει το WWF, η ήδη υπάρχουσα δυσφορία των κατοίκων στις πόλεις πρόκειται να ενταθεί. Οι κάτοικοι πόλεων όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, η Λαμία και η Λάρισα θα υπόκεινται μέχρι και σε 20 περισσότερες ημέρες καύσωνα. Αλλά και οι τουριστικές περιοχές θα πληγούν. Από 5 έως και 15 περισσότερες θα είναι οι μέρες με καύσωνα σε τουριστικούς νομούς, ενώ θα αυξηθούν περαιτέρω και οι νύχτες όπου η θερμοκρασία δεν θα πέφτει κάτω από τους 20 βαθμούς Κελσίου, σε νησιωτικές περιοχές όπως η Ρόδος και τα Χανιά. Η δυσφορία θα ενισχύεται σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα υγρασίας.
Σοβαρότατες είναι οι οικονομικές συνέπειες. Σε πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις για την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα, σημειώνεται πως εάν η μέση θερμοκρασία αυξηθεί κατά 1° C, η χώρα θα καταναλώνει ενέργεια αξίας 600.000 ευρώ την ημέρα επιπλέον. Δραματικές όμως θα είναι οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Ερευνες έχουν δείξει πως για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1° C από τους 34° C και πάνω, αυξάνεται η ημερήσια θνησιμότητα κατά περίπου 3%. Η διαΝΕΟσις εκτιμά πως μετά το 2046 θα υπάρχουν 15-20 περισσότερες ημέρες με θερμοκρασία άνω των 34 βαθμών σε σχέση με σήμερα. Σε καύσωνες με θερμοκρασίες άνω των 42 βαθμών, η αύξηση ημερήσιας θνησιμότητας λόγω αναπνευστικών και καρδιολογικών νοσημάτων είναι 10% και 18% αντίστοιχα.
Τα παράλια
Η Ελλάδα διαθέτει εξαιρετικά μεγάλο μήκος ακτογραμμής, περίπου 16.300 χλμ. εκ των οποίων τα 1.000 χλμ. αποτελούν περιοχές υψηλής ευπάθειας στην κλιματική αλλαγή, λόγω ανόδου της μέσης στάθμης της θάλασσας, η οποία εκτιμάται στην έκθεση της ΤτΕ πως θα κυμανθεί μέχρι το 2100 μεταξύ 0,2 και 2 μέτρων. Οι συνέπειες θα είναι πολύ μεγάλες, καθώς το 1/3 του πληθυσμού ζει σε απόσταση μέχρι 2 χιλιομέτρων από την ακτή. Οι περισσότερες μεγάλες πόλεις και το 90% των τουριστικών υποδομών είναι παράκτιες, όπως και το 35% της παραγωγικής αγροτικής γης. Το συνολικό κόστος θα κυμαίνεται σε πολλές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ κατ’ έτος, ενώ κινδυνεύει να χαθεί το 3,5% της έκτασης της χώρας. Σύμφωνα με τη διαΝΕΟσις, αν δεν ληφθούν μέτρα δημοφιλείς παραλίες κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, ενώ τα δέλτα μεγάλων ποταμών –όπως του Αξιού– θα μετατραπούν σε θαλάσσιους κόλπους.