«Στόχος μας είναι να αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο τρόπο το πολύ σημαντικό επιστημονικό – ερευνητικό προσωπικό που διαθέτουμε, παρέχοντάς τους σημαντικά κίνητρα προκειμένου να μείνουν στην Ελλάδα, ώστε αξιοποιώντας την γνώση και το ταλέντο τους να δημιουργηθεί προστιθέμενη αξία προς όφελος της ελληνικής οικονομίας».
Κύριε Υπουργέ, με αφορμή την παραπάνω δήλωσή σας στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών θα θέλαμε να επισημάνουμε τα εξής:
Η προηγούμενη κυβέρνηση πανηγύριζε για την αντιστροφή του brain-drain σε brain gain, κάνοντας φιέστες για την επιστροφή επιστημόνων από το εξωτερικό και δίνοντας υποσχέσεις όπως και εσείς για κίνητρα παραμονής στην Ελλάδα. Ουδείς όμως δεν έκανε λόγο για τις συνθήκες στις οποίες καλείται ένας νέος επιστήμονας να δουλέψει σήμερα στη χώρα μας.
Πριν όμως αναφερθούμε σε αυτό, που είναι και το κυρίως θέμα της επιστολής, δε μπορούμε να αφήσουμε ασχολίαστη τη σύνδεση της έρευνας με την ανάπτυξη της οικονομίας.
Πάντα κινητήριος μοχλός της έρευνας ήταν η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η καλυτέρευση των συνθηκών ζωής. Σε μια οικονομία όμως, που είναι δεμένη στο άρμα του κέρδους, πριμοδοτούνται μόνο οι κατευθύνσεις αυτές που υπόσχονται κερδοφορία, με την έρευνα να διεξάγεται στο πλαίσιο εταιριών και η αξιολόγηση των ερευνητικών κέντρων να γίνεται υπό το πρίσμα των εταιριών τεχνοβλαστών που ξεπηδούν από αυτά και όχι αμιγώς για τη συμβολή τους στην πρόοδο της επιστήμης και κατ’ επέκταση της κοινωνίας.
Όσο η έρευνα και η καινοτομία διεξάγεται στο πλαίσιο εταιριών, είναι υποχρεωμένη να υπηρετεί την κερδοφορία τους. Αυτό όμως οδηγεί σε αδιέξοδα: δείτε το πρόσφατο παράδειγμα της υγείας που αποκαλύφθηκε για άλλη μια φορά ότι κέρδος και κοινωνική υγεία είναι δύο πράγματα ασυμβίβαστα. Με αυτούς τους ορούς η έρευνα και η καινοτομία δε συνεπάγεται πάντα ανάπτυξη για όλη την κοινωνία. Κάτι ανάλογο διαπιστώνουμε ότι ισχύει και με τη «δίκαιη ανάπτυξη» είτε της προηγούμενης είτε της τωρινής κυβέρνησης. Έχει φανεί ότι οδηγεί στη διαιώνιση των απαράδεκτων εργασιακών συνθηκών και στους χώρους της έρευνας, μέσα από την εφαρμογή αλλά και τη θέσπιση νέων αντιλαϊκών μέτρων για τους εργαζομένους σε αυτήν.
Πιο συγκεκριμένα όμως, ας δούμε τις συνθήκες εργασίας των υποψήφιων διδακτόρων (ΥΔ). Γνωρίζετε ότι οι ΥΔ, που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο χώρο της έρευνας και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτής, εργάζονται υπό συνθήκες εργασίας εντελώς αναντίστοιχες με τις σύγχρονες ανάγκες.
Η πλειοψηφία αυτών δεν έχουν ασφαλιστικά δικαιώματα, καθώς απασχολούνται υπό το καθεστώς υποτροφίας με τον ερευνητικό φορέα να θεσπίζει τους όρους, τη διάρκεια και το ύψος αυτής. Ακόμη, δεν τους παρέχεται καμία ιατροφαρμακευτική περίθαλψη καθώς μετά την κατάργηση της φοιτητικής μέριμνας είναι υπό το καθεστώς του απόρου.
Να σημειώσουμε ότι όλοι οι ΥΔ είναι απόφοιτοι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου. Επομένως θα περίμενε κανείς να αμείβονται τουλάχιστον σύμφωνα με το ενιαίο μισθολόγιο, όπου στο πρώτο κλιμάκιο αναλογούν 1210 € μικτά και όχι 600 με 800€ που είναι το ύψος της υποτροφίας στα περισσότερα ερευνητικά κέντρα.
Ποια είναι επομένως τα κίνητρα για να μείνει ή να επιστρέψει στην Ελλάδα ένας νέος επιστήμονας; Πόσο θελκτική είναι μια χαμηλόμισθη θέση που δεν προσφέρει ούτε τη στοιχειώδη ασφαλιστική κάλυψη;
Θεωρούμε ότι το επιχείρημα ότι οι ΥΔ μαθαίνουν ακόμα και ως εκ τούτου δε θα πρέπει να λογίζονται ως εργαζόμενοι είναι ανεδαφικό. Μην ξεχνάμε ότι αναφερόμαστε σε θέσεις όπου απαιτείται ήδη μια εξειδίκευση μέσω ενός μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών, πέραν του βασικού πτυχίου. Άλλωστε στην έρευνα η γνώση κατακτάται καθημερινά από όποια βαθμίδα και αν την υπηρετείς, ανακαλύπτοντας συνεχώς νέα πράγματα. Επίσης, μέσα στην πανσπερμία συμβάσεων που συναντιόνται στα ερευνητικά κέντρα υπάρχουν προκηρύξεις, όπως π.χ. η 2η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μελών ΔΕΠ και Ερευνητών/τριών, όπου προβλέπεται αμοιβή των ΥΔ σύμφωνα με το ενιαίο μισθολόγιο, και ως εκ τούτου εκεί λογίζονται ως εργαζόμενοι.
Ζητάμε, επομένως, με νομοθετική πρωτοβουλία όλες οι υποτροφίες να μετατραπούν σε συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου με πλήρη ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά δικαιώματα, το ύψος των οποίων να μην υπολείπεται του αντίστοιχου μισθολογικού κλιμακίου του ενιαίου μισθολογίου. Ακόμη, ζητάμε την απρόσκοπτη διεξαγωγή της έρευνας με αύξηση του κρατικού προϋπολογισμού και όχι ευκαιριακά στα πλαίσιο μόνο ανταγωνιστικών προγραμμάτων.