Ανώνυμοι ήρωες

Το 1991, ο σερβικός στρατός εισέβαλε και κατέλαβε το Βούκοβαρ, μια πόλη της Κροατίας με ισχυρή σερβική μειονότητα. Οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν σε ένα στάδιο και ο στρατιωτικός διοικητής ζήτησε από τον Αλεξάντερ Γέβτιτς, έναν Σέρβο που είχε ζήσει όλη του τη ζωή στο Βούκοβαρ και ήξερε όλο τον κόσμο, να ξεχωρίσει τους Σέρβους ανάμεσά τους ώστε να αφεθούν ελεύθεροι. Ο Γέβτιτς δεν είχε μεγάλη σχέση με την πολιτική. Αυτό που του άρεσε ήταν να φοράει μπλούζες συγκροτημάτων της ροκ, να οδηγεί με μεγάλη ταχύτητα και να πίνει μπίρες. Αρχισε να περπατά ανάμεσα στους αιχμαλώτους, που οι περισσότεροι είχαν βασανιστεί ή τραυματιστεί και έτρεμαν από το κρύο. Και τότε έκανε κάτι που δεν το περίμενε ούτε ο ίδιος: άρχισε να ξεχωρίζει, δηλώνοντας ότι ήταν Σέρβοι, όσους του φαινόταν ότι διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο, τους πιο φοβισμένους και πιο ευάλωτους. Οταν ο στρατός κατάλαβε τι συνέβαινε, είχαν καταφέρει να δραπετεύσουν καμιά τριακοσαριά Κροάτες.

Πριν από λίγα χρόνια, ο αμερικανός δημοσιογράφος Εγιαλ Πρες επισκέφθηκε τον Γέβτιτς στο σπίτι του. Βρήκε έναν άνθρωπο αρκετά μοναχικό: οι Σέρβοι τον θεωρούν προδότη και οι Κροάτες δεν τον εμπιστεύονται γιατί είναι Σέρβος. Από τους Κροάτες που βοήθησε να διαφύγουν από βέβαιο θάνατο, ζήτημα είναι αν τον ευχαρίστησαν δέκα. Αλλά δεν τον πειράζει. Εξακολουθεί να περνάει την ημέρα του ακούγοντας μουσική και βλέποντας αθλητικά στην τηλεόραση. Σταθερή δουλειά δεν έχει, επιβιώνει από τα νοίκια κάποιων διαμερισμάτων. Κι ούτε του αρέσει να μιλάει γι’ αυτό που έκανε.

Ο Γέβτιτς είναι ο κεντρικός ήρωας του νέου βιβλίου του Πρες, με τίτλο «Ομορφες ψυχές. Το να λες όχι, να αλλάζεις στρατόπεδο και να ακούς τη φωνή της συνείδησής σου σε δύσκολες εποχές» (εκδ. Farrar, Straus & Giroux). Του κάνει παρέα ο Πολ Γκρίνινγκερ, ένας ελβετός αστυνομικός διοικητής που άλλαζε το 1938 την ημερομηνία εισόδου των Εβραίων στη χώρα για να μην τους απελάσουν. Ο ισραηλινός στρατιώτης Αβνερ Βίσνιτσερ, που όταν είδε μια ομάδα εβραίων εποίκων να καταπατούν και να ξεριζώνουν τον ελαιώνα μιας οικογένειας Παλαιστινίων, παράτησε την επίλεκτη μονάδα του και έγινε αγωνιστής της ειρήνης. Η Αμερικανίδα Λεϊλά Ουάιντλερ, που εργαζόταν σε μια τράπεζα επενδύσεων κι όταν είδε να πλησιάζει η κρίση ειδοποίησε όσους συνταξιούχους μπορούσε να αποσύρουν τις καταθέσεις τους. Δεν το έκανε επειδή μισεί τον καπιταλισμό. Το έκανε επειδή είναι άνθρωπος.

«Ακόμη κι εκείνοι που έσωσαν τους Εβραίους στο Ολοκαύτωμα δεν ήταν άγιοι, ήταν αμαρτωλοί, γυναικάδες», είπε ο Πρες σε μια πρόσφατη συνέντευξή του. «Υπάρχουν οι Μαντέλα, υπάρχουν οι Γκάντι, κι ύστερα υπάρχουμε εμείς οι υπόλοιποι». Το βιβλίο αυτό – γράφει ο Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα στην Ελ Παΐς – δεν ικανοποιεί μόνο την περιέργειά μας για το πώς έδρασαν εκείνοι οι ανώνυμοι ήρωες. Μας αναγκάζει και να προβληματιστούμε για το τι θα κάναμε εμείς στη θέση τους.

http://diastaseis.blogspot.com