Του Γιώργου Αλεξάκη
Μια απλή καταγραφή της επικαιρότητας, δίνει στίγμα για σενάρια της επόμενης μέρας, που ενδεχομένως να μη φαίνονται και τόσο απόμακρα, αλλά σίγουρα είναι άκρως ανησυχητικά. Ιδιαίτερα, όταν η οικονομία το επόμενο διάστημα θα πρέπει να κινηθεί μεταξύ μιας προσπάθειας “δημοσιονομικού μαζέματος” αλλά και υψηλών επιτοκίων, που αναμφισβήτητα δεν βοηθούν την ανάπτυξη, οι κίνδυνοι έντασης των ανισοτήτων εντείνονται και βέβαια απαιτούν συγκροτημένες πολιτικές αντιμετώπισης.
Πιο συγκεκριμένα, το φάσμα του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας αντιμετωπίζει το 26,3% των Ελλήνων πολιτών, έναντι ποσοστού 22% που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2022 που δόθηκαν την Τετάρτη στη δημοσιότητα.
Συνολικά, 95,3 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ (22% του πληθυσμού) ζούσαν σε νοικοκυριά που αντιμετώπιζαν τουλάχιστον έναν από τους τρεις κινδύνους: φτώχεια, σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση, διαβίωση σε νοικοκυριό με πολύ χαμηλό ποσοστό απασχόλησης των μελών του. Το ποσοστό παρέμεινε σχετικά σταθερό σε σύγκριση με το 2021 (95,4 εκατομμύρια, 22% του πληθυσμού).
Οι χώρες που είναι ¨”πρωταθλήτριες” στο δείκτη αυτό φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, για το 2022, είναι η Ρουμανία (34,4%), η Βουλγαρία (32,2%), η Ελλάδα (26,3%) και η Ισπανία (26%). Από την άλλη πλευρά, τα χαμηλότερα μερίδια καταγράφηκαν στην Τσεχία (12%), τη Σλοβενία (13%) και την Πολωνία (16%).
Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, οι γυναίκες, οι νεαροί ενήλικες ηλικίας 18-24 ετών, τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και οι άνεργοι είχαν, κατά μέσο όρο, περισσότερες πιθανότητες να κινδυνεύσουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό το 2022 σε σχέση με άλλες ομάδες του πληθυσμού της ΕΕ.
Ειδικότερα, ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ ήταν υψηλότερος για τις γυναίκες από ό,τι για τους άνδρες (22,7% έναντι 20,4%). Επίσης για άτομα ηλικίας 18-24 ετών ο κίνδυνος ανέρχεται στο 26,5%, ενώ χαμηλότερα είναι τα ποσοστά για ενήλικες ηλικίας 25-49 ετών (19,9%). Ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ήταν 20,2% για άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω και 21% για τον πληθυσμό ηλικίας 50-64 ετών. Η νεότερη ηλικιακή ομάδα, άτομα ηλικίας κάτω των 18 ετών, είχε επίσης σχετικά υψηλό κίνδυνο (24,7%). Επίσης, σε επίπεδο ΕΕ, περισσότερο από το ένα τρίτο (34,5%) όλων των ατόμων ηλικίας 18 ετών και άνω με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, σε σύγκριση με το 10,5% των ατόμων στην ίδια ηλικιακή ομάδα με τριτοβάθμιο (υψηλό) μορφωτικό επίπεδο. Το αντίστοιχο ποσοστό για άτομα με μέσο μορφωτικό επίπεδο ήταν 19,8%.
Ταυτόχρονα, το 65,2 % των ανέργων ηλικίας 18 ετών και άνω διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού το 2022. Το ποσοστό των συνταξιούχων που διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ήταν 19,1% και το μερίδιο των απασχολουμένων ήταν 11,1%. Επιπλέον, το 22,4 % των ατόμων που ζουν σε νοικοκυριά με εξαρτώμενα παιδιά στην ΕΕ διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, κάτι που ήταν ελαφρώς υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των νοικοκυριών χωρίς εξαρτώμενα παιδιά (20,8 %).
Καλά κρατεί η ακρίβεια
Αυτό το σκηνικό έρχεται να εγγραφεί σε ένα περιβάλλον υψηλών πληθωριστικών πιέσεων, που δημιουργεί έτι περαιτέρω κινδύνου. Μάλιστα, ως φαίνεται, η ακρίβεια στα τρόφιμα θα συνεχίσει να αποτελεί “νάρκη” για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού εντείνοντας φαινόμενα στέρησης.
Σημειώνεται ότι το στίγμα για την πορεία των τιμών των τροφίμων έδωσε ο υπηρεσιακός υπουργός Οικονομικών και υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Θεόδωρος Πελαγίδης μιλώντας από το βήμα του 15ου Συνεδρίου του ECR Hellas. Ο κ. Πελαγίδης προέβλεψε μικρή αποκλιμάκωση των τιμών, καθώς οι τιμές βασικών πρώτων υλών που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις τιμές των τροφίμων παρουσιάζουν πολύ μικρή υποχώρηση.
Συγκεκριμένα, οι τιμές στο σιτάρι είναι μειωμένες μόλις κατά 12%-13%, στο καλαμπόκι κατά 7% και στη σόγια λιγότερο από 5%. “Αυτές οι μειώσεις δεν φαίνεται να οδηγούν τις τιμές των τροφίμων στην αποκλιμάκωση που θα επιθυμούσε το νοικοκυριό. Θα εξακολουθήσουμε να βλέπουμε τις τιμές των τροφίμων να είναι πάνω από τον γενικό πληθωρισμό”, σημείωσε χαρακτηριστικά.
Υπενθυμίζεται, ότι το βράδυ της Δευτέρας, στην Ανοιχτή Συνεδρίαση της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων & Ποτών, στην Αθήνα. ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), κος Ιωάννης Γιώτης ανέφερε ότι οι καταναλωτές έχουν υποστεί μείωση στο εισόδημά τους, επισημαίνοντας ότι “δυστυχώς, όμως, οι γεωπολιτικές αναταράξεις έχουν παγιωθεί, ενώ οι πληθωριστικές πιέσεις συνεχίζουν να αφήνουν το αποτύπωμά τους. Οι αρνητικές επιπτώσεις από τις κρίσεις δεν είναι εύκολο να αντιστραφούν άμεσα”. Ο κ. Παναγιώτης Μπορέτος διευθύνων σύμβουλος της Circana (πρώην IRI) παρουσιάζοντας σχετικά στοιχεία για την πορεία της αγοράς και των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας σημείωσε ότι ακόμη και οι τιμές των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, που κατά τεκμήριο είναι πιο φτηνά, καταγράφουν υψηλή αύξηση της τάξεως του 13%, με ενδεικτικές τις ανατιμήσεις στα γαλακτοκομικά που ξεπέρασαν το 15,7%. Παρά ταύτα, σημειώνεται σημαντική ενίσχυση στις πωλήσεις σε όγκο, καθώς η διαφορά τιμής σε σχέση με τα επώνυμα παραμένει μεγάλη.
Σε επίπεδο όγκου, τα επώνυμα προϊόντα καταγράφουν πτώση (στο –0,7%), ενώ οι πωλούμενες ποσότητες των ειδών ιδιωτικής ετικέτας ενισχύονται κατά περίπου 5%. Τα επώνυμα προϊόντα αυξάνουν τις τιμές τους κατά 9,3% όταν τα PL εμφανίζουν αύξηση τιμής κατά 14,4%. Όπως μάλιστα αναφέρθηκε καλάθι των 60 επώνυμων προϊόντων πέρυσι κόστιζε 190 ευρώ ενώ φέτος το ίδιο καλάθι ανέρχεται στα 207 ευρώ.
Αντίστοιχα, το ίδιο καλάθι με private label από 131 ευρώ πέρυσι φέτος κοστίζει 139 ευρώ, με την διαφορά στις τιμές να παραμένει μεγάλη. Σημαντικός παράγοντας για την αύξηση μεριδίων των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, όπως σημείωσε ο κ. Μπορέτος, ήταν το “καλάθι του νοικοκυριού” καθώς “τα επώνυμα προϊόντα που δεν είχαν μείωση τιμής και μπήκαν στο καλάθι του νοικοκυριού δεν είχαν σχεδόν καθόλου ανάπτυξη”.
Να σημειωθεί ότι οι αυξήσεις σε προϊόντα “κουρεύουν” τις αυξήσεις σε μισθούς, οδηγώντας την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στο ναδίρ. Ακόμη και η αύξηση που καταγράφεται στους μισθούς, με βάση τα τελευταία στοιχεία του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, δεν είναι αρκετη για να καλύψει το χαμένο έδαφος.
Σημειώνεται ότι o μέσος μισθός στον ιδιωτικό τομέα διαμορφώνεται στα 1.184,35 ευρώ, αυξημένος κατά 5% (79,66 ευρώ) σε σχέση με τα 1.104,69 ευρώ του Μαΐου 2022. Τον Μάιο του 2019 ο αριθμός των εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα ήταν 2.174.190 άτομα, με τον μέσο μισθό στα 1.043,46 ευρώ και την απασχόληση να παρουσιάζει συνεχή αύξηση από το 2020 έως σήμερα (+11% το 2021, +8% το 2022 και +5% το 2023). Συνολικά από το 2019 οι απασχολούμενοι αυξήθηκαν κατά 19% φθάνοντας τα 2.579.222 άτομα, ενώ οι αποδοχές από 1.043,46 ευρώ τον μήνα αυξήθηκαν σωρευτικά κατά 14%.
Με βάση τα ευρήματα σχετικής έρευνας που πραγματοποίησε το ΟΠΑ τον φετινό Απρίλιο και παρουσιάστηκε στο 15o συνέδριο του ECR Hellas ένας στους δύο καταναλωτές (ποσοστό 48,3%) δηλώνει ότι έχει περιορίσει έντονα την αγορά έτοιμων γευμάτων, το 41,1% τα κρασιά, τις μπύρες και τα οινοπνευματώδη, το 36% τα φυτικά τρόφιμα, το 34,1% τα γλυκά και αλμυρά σνακ και το 33,5% τα βιολογικά προϊόντα.
Ταυτόχρονα, οι καταναλωτές στρέφονται έντονα σε φθηνότερες επιλογές στις εξής κατηγορίες: χαρτικά 29,6%, είδη νοικοκυριού 24,5%, συσκευασμένα τρόφιμα 24,1%, γαλακτοκομικά 23,9%, κατεψυγμένα λαχανικά και τρόφιμα 23,7%, απορρυπαντικά και καθαριστικά 23%.
Επίσης 6 στους 10 καταναλωτές (ποσοστό 58,3%) αγοράζουν απορρυπαντικά μόνο όταν είναι σε έκπτωση και προσφορά. Το ίδιο συμβαίνει για τα είδη προσωπικής υγιεινής και φροντίδας (56,1%), τα χαρτικά (46,5%), τα είδη νοικοκυριού (45,1%), συσκευασμένα προϊόντα πρωινού (41%), τον καφέ (38%), κατεψυγμένα τρόφιμα (33,2%) και τα αναψυκτικά, τους χυμούς και το νερό (31%).
Τα εργασιακά
Κι ενώ στο μέτωπο της ακρίβειας τα “μαντάτα” δεν είναι καλά, όπως καταδεικνύεται, στο μέτωπο των εισοδημάτων ήδη καταγράφονται πιέσεις για απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Και μπορεί σε αυτή τη φάση οι εργαζόμενοι να έχουν διαπραγματευτικό πλεονέκτημα, σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο μια αλλαγή ρότας, μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες εκπλήξεις στο μέλλον. Ειδικά, όταν οι ελέυθερες συλλογικές διαπργματεύσεις δεν υφίστανται και βέβαια τα νέα δεδομένα στηνα αγορά αποδυναμώνουν τα συλλογικά σχήματα των εργαζομένων.
Να σημειωθεί ότι διαμόρφωση συνθηκών για πιο ευέλικτες σχέσεις εργασίας, κίνητρα για αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι απαραίτητες κινήσεις για να βρεθεί λύση στο βασικό ζήτημα της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού με βάση όσα ανέφεραν εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου στο συνέδριο του ECR Hellas.
Συγκεκριμένα ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Bespoke SGA Holdings, κατά τη διάρκεια συζήτησης στο συνέδριο του ECR Hellas, στην οποία συμμετείχε μαζί με τον διευθύνοντα σύμβουλο του ομίλου Metro – My market, Αριστοτέλη Παντελιάδη τόνισε ότι όλη η νομοθεσία προστατεύει τον εργαζόμενο. “Υπάρχουν και άλλα ανοιχτά θέματα όπως η επαναφορά των τριετιών όταν η ανεργία υποχωρήσει κάτω του 10% για ένα χρόνο και άλλες πρακτικές που ακολουθούνταν πριν τα μνημόνια που κατά τη γνώμη μου μπορεί να είναι καταστροφικές. Όλη η νομοθεσία είναι διαμορφωμένη στο να προστατεύει τον εργαζόμενο. Μόνο που τα δεδομένα έχουν αλλάξει, είναι πλέον δύσκολο να βρεθούν εργαζόμενοι. Το 33% έχει αλλάξει δουλειά το πρώτο τετράμηνο. Οι εργαζόμενοι δεν χρειάζονται πια προστασία”, σημείωσε ο κος Θεοδωρόπουλος.
“Υπάρχουν και άλλα ανοιχτά θέματα όπως η επαναφορά των τριετιών όταν η ανεργία υποχωρήσει κάτω του 10% για ένα χρόνο και άλλες πρακτικές που ακολουθούνταν πριν τα μνημόνια που κατά τη γνώμη μου μπορεί να είναι καταστροφικές. Όλη η νομοθεσία είναι διαμορφωμένη στο να προστατεύει τον εργαζόμενο. Μόνο που τα δεδομένα έχουν αλλάξει, είναι πλέον δύσκολο να βρεθούν εργαζόμενοι. Το 33% έχει αλλάξει δουλειά το πρώτο τετράμηνο. Οι εργαζόμενοι δεν χρειάζονται πια προστασία”, σημείωσε ακόμη ο κ. Θεοδωρόπουλος.
Κα πρόσθεσε πως ένα ακόμη θέμα της νομοθεσίας σήμερα είναι ότι δεν λαμβάνει υπόψη και την εποχικότητα προσθέτοντας πως ένα νέος εργαζόμενος που πάει να δουλέψει σε ένα νησί δεν πάει για να δουλέψει οκτάωρο. “Δεν λέω να πάμε στις 200 ώρες εργασίας, αλλά μια επιχείρηση δεν μπορεί να είναι εγκλωβισμένη στις 120 ώρες νόμιμης υπερωρίας τον χρόνο”.
Σε ό,τι αφορά τα ζητήματα που θα πρέπει να εξετάσει κατά προτεραιότητα η επόμενη κυβέρνηση ο κ. Θεοδωρόπουλος σημείωσε πως τα αποτελέσματα των εκλογών του Μαίου έδειξαν ότι η ελληνική κοινωνία “θέλει να προχωρήσει μπροστά και να αφήσει πίσω της, τις αγκυλώσεις του παρελθόντος” και τόνισε πως το “το επόμενο 18μήνο είναι σημαντικό και μπορούν να λυθούν χρόνια ζητήματα” αναφέροντας, πέρα από την εργατική νομοθεσία, τα θέματα απονομής δικαιοσύνης και την διεύρυνση της φορολογικής βάσης
Με αυτά τα δεδομένα είναι προφανές ότι η επόμενη μέρα αν μη τι άλλο θα έχει ενδιαφέρον….