Ο βιασμός είναι κατά γενική ομολογία ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα, με δραματικές επιπτώσεις τόσο στις ζωές των θυμάτων, όσο και στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Με αυτό ως δεδομένο, είναι εύλογες οι αντιδράσεις που είχαν προκληθεί τις τελευταίες ημέρες στο πλαίσιο της αναμόρφωσης του ποινικού κώδικα, όπου στο άρθρο 336 που αφορά στον βιασμό, άνοιγε το «παράθυρο» για να υπάρχει υποβάθμιση της σημασίας της πράξης, από κακούργημα σε πλημμέλημα, με προβλεπόμενες ποινές από 3 έως 5 χρόνια φυλάκισης.
Η τροποποίηση της σχετικής διάταξης που εισήγαγε την έννοια της «συναίνεσης» (Όποιος επιχειρεί γενετήσια πράξη χωρίς την συναίνεση του παθόντος τιμωρείται με ποινή κάθειρξης έως 10 έτη) αποκατέστησε την τάξη, οδηγώντας τελικά στην υπερψήφιση του νέου ποινικού κώδικα.
Πόσοι βιασμοί γίνονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα
Ανατρέχοντας στα στατιστικά στοιχεία που έχει στα χέρια της η Ελληνική Αστυνομία, συμπεραίνουμε πως μονάχα ένα μικρό ποσοστό βιασμών καταγγέλλεται στις Αρχές, ενώ στη χώρα μας έχουμε έναν από τους χαμηλότερους δείκτες καταγεγραμμένων βιασμών στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια δηλώνονται στις αρχές μόλις 200 βιασμοί το χρόνο, όταν στη Σουηδία -μία χώρα με αντίστοιχο πληθυσμό- δηλώνονται περίπου 5.500 βιασμοί σε ετήσια βάση. Κι όλα αυτά την ώρα που εκτιμάται πως οι βιασμοί στην Ελλάδα υπερβαίνουν τους 4.500 το χρόνο.
Στα εντυπωσιακά αυτά νούμερα προστίθενται και η κακοποίηση που υφίσταται το θύμα ακόμα και μετά το τραγικό περιστατικό στην προσπάθειά του να αποδείξει πως δεν έφταιγε. Μιλάμε δηλαδή για το χρονικό διάστημα από τη στιγμή της καταγγελίας μέχρι το δικαστήριο -αν και εφόσον φτάσει εκεί.
Οι ειδικοί εξηγούν πως ένας από τους βασικότερους λόγους για τους οποίους τα θύματα δεν καταγγέλλουν τελικά την επίθεση που υφίστανται είναι το γεγονός πως συχνά μπορεί να εξαρτώνται οικονομικά ή εργασιακά από τον δράστη, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν πιστεύουν ότι πρόκειται να δικαιωθούν. Το συναισθηματικό φορτίο που συνοδεύει ένας βιασμός γίνεται ακόμα πιο έντονο εξαιτίας των γραφειοκρατικών διαδικασιών που απαιτούν χρόνο.
Όπως αποκαλύπτουν τα επίσημα στοιχεία που έχει στη διάθεση του το GrTimes, το 2017 έγιναν 133 βιασμοί και 64 απόπειρες και εξιχνιάστηκαν 137 περιπτώσεις. Οι δε δράστες ήταν 84 ημεδαποί και 77 αλλοδαποί.
Σημειώνουμε πως τα στοιχεία αυτά αφορούν μόνο όσα περιστατικά καταγγέλθηκαν ή για τα οποία επιλήφθηκαν οι αρχές με διάφορους τρόπους καθώς υπάρχει σίγουρα ένα ποσοστό βιασμών που για πολλούς λόγους δεν καταγγέλλεται.
Δείτε τα στατιστικά στοιχεία για το 2017 ανά Περιφέρεια:
Ένα από τα σημαντικά στοιχεία που προκύπτει, είναι πως οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν την Περιφέρεια της Αττικής, όπου σημειώθηκαν 56 βιασμοί και 38 απόπειρες και μόλις 48 εξιχνιάσεις.
Οι εξιχνιάσεις φαίνονται συγκριτικά πολύ λιγότερες από ότι στις υπόλοιπες περιοχές, προφανώς λόγω των συνθηκών που επικρατούν στην πρωτεύουσα και γενικότερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου είναι πιο εύκολο για έναν δράστη να παραμείνει ανώνυμος ή να «εξαφανιστεί» αμέσως μετά την πράξη του. Σημαντικά υψηλότερα ποσοστά εξιχνιάσεων παρατηρούνται στην επαρχία.
Υψηλότερα από άλλες περιφέρειες της επαρχίας, είναι τα ποσοστά που σημειώνονται στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου με 20 βιασμούς και 5 απόπειρες. Χαρακτηριστικά είναι επίσης τα μηδενικά περιστατικά στη Στερεά Ελλάδα.
Παρόμοιες επιθέσεις – Περισσότερες συλλήψεις το 2018
Για το 2018, σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, σημειώθηκαν 139 βιασμοί και 69 απόπειρες, ενώ εξιχνιάστηκαν 174 περιπτώσεις, πολλές από τις οποίες αφορούσαν υποθέσεις από προηγούμενες χρονιές. Οι δε δράστες ήταν 108 ημεδαποί και 119 αλλοδαποί.
Για τη συγκεκριμένη χρονιά, διαπιστώνεται πως τα ποσοστά παραμένουν συντριπτικά περισσότερα για την Περιφέρεια της Αττικής, ενώ αυξήθηκαν σε μεγάλο ποσοστό αυτά που σημειώθηκαν στη Θεσσαλονίκη (22 βιασμοί το 2018 έναντι 12 το 2017 και 8 απόπειρες έναντι 3).
Διαπιστώνουμε επίσης τη μεγάλη μείωση των περιστατικών στο Βόρειο Αιγαίο (3 το 2018, έναντι 20 το 2017).
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο, είναι πως με την αύξηση των εξιχνιάσεων (174 έναντι 137) εντοπίστηκαν σημαντικά περισσότεροι δράστες το 2018.
Τα στοιχεία για το διάστημα Ιανουαρίου – Μαΐου 2019
Με τα στοιχεία για το 2019 να έχουν συγκεντρωθεί έως και τον Μάιο, φαίνεται πως σε όλες τις περιπτώσεις, με εξαίρεση πάλι την Αττική, οι εξιχνιάσεις των υποθέσεων αγγίζουν σχεδόν το σύνολο των βιασμών και των απόπειρών.
Έγιναν συνολικά 48 βιασμοί και 23 απόπειρες και εξιχνιάστηκαν 49 περιπτώσεις, με δράστες 38 ημεδαπούς και 16 αλλοδαπούς.
Για το παραπάνω διάστημα, διαπιστώνεται πως το ποσοστό ημεδαπών – αλλοδαπών δραστών, αυξήθηκε δραματικά «υπέρ» των ημεδαπών.
Επίσης, η Περιφέρεια Ηπείρου που το 2018 δεν είχε κανένα κρούσμα βιασμού, το πρώτο 5μηνο του 2019 είχε ήδη 5.
Γιατί δεν καταγγέλλεται η πλειοψηφία των βιασμών
Τη στιγμή που οι επίσημα καταγεγραμμένοι βιασμοί ανέρχονται σε 139 για το 2018, οι επιστήμονες κάνουν λόγο για πάνω από 4.500 βιασμούς που γίνονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα, αλλά δεν καταγγέλλονται.
«Γίνονται πολλά λάθη και υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από αυτό το θέμα, που βασίζονται πάνω στα στερεότυπα. Ειδικά τα ΜΜΕ, κάνουν λάθος που το βλέπουν σαν μια ξέχωρη πράξη, αποκομμένη από ένα υπόλοιπο σύνολο. Δηλαδή, η κουλτούρα του βιασμού είναι μια σεξιστική συμπεριφορά, επιθετική και στοχευμένη. Δεν είναι αποκομμένη από τη θέση που κατέχουν οι γυναίκες, στη χώρα που γίνονται οι καταγραφές» επισημαίνει στο Grtimes η ψυχολόγος Μαρία Τόπα, εξειδικευμένη σε θέματα σεξουαλικής κακοποίησης και βίας κατά των γυναικών, πρώην συνεργάτιδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας Φύλων του Υπουργείου Εσωτερικών.
Όπως λέει η κα.Τόπα, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με τα περιστατικά κακοποίησης, όταν «ακόμη και σήμερα υπάρχει κόσμος που πιστεύει ότι “θολώνει” το μυαλό του άνδρα, όταν υπάρχει κόσμος που πιστεύει πως η γυναίκα τον έφερε στο “αμήν”, όταν ακόμα πιστεύει ότι όταν μια γυναίκα μπαίνει σε μια τέτοια σχέση είναι “μαζόχα” ή τεμπέλα γιατί δεν πάει να δουλέψει. Όταν αυτά τα βλέπουμε σαν κοινωνία με τέτοιο τρόπο, δεν είναι δυνατό να καταλάβουμε και τον βιασμό. Είμαστε και εμείς που δεν μας ενδιαφέρει τι ώρα γυρνούσε η κοπέλα στο σπίτι, δεν μας ενδιαφέρει τι φορούσε, ούτε τι είπε στον θύτη. Όσο μένουμε και ψάχνουμε να βρούμε αιτίες για το θύμα, δεν θα κοιτάξουμε ποτέ τον θύτη».
«Καλό είναι λοιπόν, να μη λέμε τι θα κάνουνε για να μη βιαστούν. Καλό είναι να λέμε στους άνδρες να μη βιάζουν. Πρέπει δηλαδή κάποια στιγμή, ο «δείκτης» να δείξει τον θύτη και όχι το θύμα που υφίσταται και όλες τις συνέπειες μιας τέτοιας δημοσιοποίησης. Αυτό δεν είναι αποκομμένο από όλη αυτή τη σεξιστική, πατριαρχική και άνιση κοινωνία που ζουν οι γυναίκες» επισημαίνει η ψυχολόγος.
Η ίδια προσθέτει πως όταν ακόμα έχουμε σεξιστικά ανέκδοτα, όταν ακόμα κάνουμε διαφοροποιήσεις λόγω φύλου στη δουλειά, στην κατανομή της εργασίας, στο σπίτι κτλ, δεν θα μπορούμε να καταλάβουμε τη γυναίκα που έχει πέσει θύμα βιασμού. «Όταν ακόμη λέμε στα ΜΜΕ για εγκλήματα πάθους, λέξη που θα έπρεπε να “απαγορευτεί”, είναι ένα κανονικότατο έγκλημα και τίποτα άλλο. Ή στα εγκλήματα “ζήλειας”…. Μιλάμε για εγκλήματα και τίποτα άλλο. Ή αφαίρεσε μια ζωή κάποιος, ή αν δεν την αφαίρεσε, την τραυμάτισε ψυχολογικά και σωματικά για την υπόλοιπη ζωή της» τονίζει.
Σύμφωνα με την κα.Τόπα, το 2000 που ήταν υπεύθυνη στο Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας του Βόλου, συμμετείχε σε μια έρευνα από την οποία προέκυπτε πως μία στις δύο γυναίκες που έφταναν νεκρές στο νοσοκομείο της πόλης, ήταν από κακοποίηση. «Αυτό συνέβη το 2000 και μας φαίνονται και είναι πολλά τα περιστατικά, αλλά τώρα οι γυναίκες έχουν αρχίσει και μιλάνε και για να το κάνουν αυτό, θα πρέπει ο κόσμος και η κοινωνία να ταχθεί με το μέρος τους» δηλώνει, προσθέτοντας πως οι βιασμοί, δεν συμβαίνουν μόνο έξω από αγνώστους, αλλά και από άνδρες και συζύγους ή άλλα μέλη των οικογενειών πολλές φορές.
Επισημαίνει τέλος, πως το πιο δύσκολο μέρος για τις γυναίκες-θύματα, δεν είναι τόσο το αν φτάσει μια υπόθεση στο δικαστήριο, αλλά το κοινωνικό κομμάτι. «Διότι αυτή η έκθεση της ιστορίας σημαίνει πολλά πράγματα. Εάν η γυναίκα καταγγείλει σεξουαλική παρενόχληση, για παράδειγμα στον χώρο εργασίας, ξέρει πολύ καλά ότι μπορεί και να μην βρει δουλειά για τα επόμενα 10 χρόνια, αν το μάθουν άλλοι εργοδότες. Επίσης ξέρει ότι θα την στιγματίσουν στον δρόμο και αντί ο κόσμος να τη στηρίξει, μπορεί να αρχίσει να ακούει κουβέντες για το τι φορούσε, τι ώρα γύριζε κτλ. Εμείς “σπρώχνουμε” οικογένειες, αν πχ συμβεί κάτι τέτοιο στην κόρη τους, να το δημοσιοποιούν και να το φτάνουν στα δικαστήρια, γιατί όσο σιωπαίνουν, τόσο ο δράστης μπορεί να ξαναδράσει» καταλήγει η κα.Τόπα.
Χαμηλότερα τα ποσοστά βιασμών σε σχέση με την Ευρώπη
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat, τα περιστατικά βιασμών που αναφέρονται στην Ελλάδα, σε αναλογία με τον πληθυσμό, είναι από τα χαμηλότερα της Ευρώπης.
Η Σουηδία και η Δανία είναι οι χώρες της Ε.Ε. στις οποίες σημειώνονται τα υψηλότερα ποσοστά σεξουαλικής κακοποίησης στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.
Δεν είναι τυχαίο πως το 2015 το Ινστιτούτο Gatestone είχε κατονομάσει τη Σουηδία «πρωτεύουσα της Δύσης στους βιασμούς», βάσει στοιχείων του 2010, βάζοντάς την στη δεύτερη θέση πίσω από το Λεσότο στην Αφρική.
Η Βρετανία και η Ουαλία είναι επίσης δύο από τις χώρες στις οποίες καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά βιασμών, ενώ χαρακτηριστικό είναι πως σε αυτές είναι λιγότερο πιθανόν να κριθούν ένοχοι οι κατηγορούμενοι που ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 18 έως 24 σε σύγκριση με τους μεγαλύτερους άνδρες που έχουν δικαστεί.
Το 2016 σημειώθηκαν 1.44 βιασμοί ανά 100.000 κάτοικους, τη στιγμή που στην Αγγλία και την Ουαλία το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 71.05/100.000 κατοίκους, 64.06 στη Σουηδία, 55.63 στην Ισλανδία, 42.89 στη Νορβηγία, 32.64 στη Σκωτία, 29.42 στη Δανία, 21.14 στη Φιλανδία, 21.13 στη Γαλλία κ.ο.κ.
Στις ίδιες χώρες, το ποσοστό των ποινών που επιβλήθηκαν το 2017 σε άνδρες ηλικίας 18 έως 24 ετών αντιστοιχούσε στο 32% από το σύνολο των κατηγορουμένων. Ο αριθμός των διώξεων που ασκήθηκαν σε άνδρες ηλικίας 25 έως 59 ετών ήταν αντίθετα πολύ υψηλότερος αφού έφτασε το 46% από το σύνολο των κατηγορουμένων.
Παρατηρούμε πως οι βόρειες χώρες, κατέχουν τα θλιβερά πρωτεία στους βιασμούς, ενδεχομένως όμως αυτό να έχει σχέση, όπως προαναφέραμε, με τα ποσοστά που καταγγέλλονται αφού σε χώρες όπως η Ελλάδα ο αριθμός αυτών που καταγγέλλονται είναι πολύ χαμηλός.
Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Ποιες χώρες το αναγνωρίζουν;
Στο μεταξύ η έλλειψη νομικής αναγνώρισης ότι το μη συναινετικό σεξ είναι βιασμός τροφοδοτεί πολλές φορές την αντίληψη ότι είναι ευθύνη των γυναικών να προστατευθούν από το βιασμό. Μόνο δέκα ευρωπαϊκές χώρες αναγνωρίζουν την απλή αλήθεια ότι το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Η Αγγλία και η Ουαλία, η Σκωτία, η Βόρεια Ιρλανδία και η Δημοκρατία της Ιρλανδίας, καθώς και το Βέλγιο, η Κύπρος, το Λουξεμβούργο και η Γερμανία έχουν ορισμούς με βάση τη συναίνεση. Πρόσφατα σε αυτές προστέθηκε και η Σουηδία, η οποία έθεσε τον Ιούλιο σε ισχύ νόμο για τη σεξουαλική συναίνεση που θεωρεί βιασμό οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη γίνεται χωρίς σαφή συναίνεση, ακόμη κι αν δεν έχει γίνει χρήση βίας ή απειλής.
Οι υπόλοιπες έχουν μείνει πολύ πίσω, με τους ποινικούς τους νόμους να ορίζουν ακόμα τον βιασμό με βάση την άσκηση σωματικής βίας ή την απειλή της, τον εξαναγκασμό ή την αδυναμία να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
Σημειώνεται ότι το κοινοβούλιο της Νορβηγίας απέρριψε μια τέτοια αλλαγή την ίδια ημέρα που η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών επέκρινε την κυβέρνηση για τον ισχύοντα νόμο. Στη Δανία και τη Φινλανδία, παρόμοιες προτάσεις συζητούνται ή υποστηρίζονται από πολυάριθμους ακτιβιστές, ακτιβίστριες και οργανώσεις.
ΑΝ ΕΙΣΑΙ ΘΥΜΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ, ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΚΑΛΕΣΕΙΣ ΜΕ ΑΣΤΙΚΗ ΧΡΕΩΣΗ, ΣΤΟ 15900, ΤΗΝ 24ΩΡΗ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ SOS.
Η ΓΡΑΜΜΗ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΘΥΜΑΤΑ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕ ΘΥΜΑΤΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΒΙΑΣ ΛΟΓΩ ΦΥΛΟΥ. ΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝΟΥΝ ΨΥΧΟΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ/ΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΑΜΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΕ ΕΚΤΑΚΤΑ ΚΑΙ ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΒΙΑΣ.
Πηγές:
- Αποκαλυπτικά στοιχεία για τους βιασμούς στην Ελλάδα – Έρευνα GrTimes (Πίνακες)
- Πόσοι από αυτούς που κατηγορούνται για βιασμό τελικά καταδικάζονται;
