Από το Μύθο του Σπηλαίου του Πλάτωνα στο Matrix του σήμερα

Του Μιχαήλ Γ.Κελαϊδή

Στο έβδομο βιβλίο της πολιτείας του ο Πλάτωνας, διηγείται ένα μύθο. Ένας μακρύς διάδρομος καταλήγει σε ένα σκοτεινό σπήλαιο, γράφει. Εκεί μέσα βρίσκονται από την παιδική τους ηλικία, άνθρωποι αλυσοδεμένοι σε αλλεπάλληλες σειρές με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να βλέπουν μόνο μπροστά το τοίχωμα του σπηλαίου. Δεν μπορούν να κοιτάξουν ούτε πίσω, ούτε δεξιά και αριστερά. Πίσω τους είναι αναμμένη μία φωτιά. Ανάμεσα σε αυτούς και την φωτιά περνοδιαβαίνουν άνθρωποι κρατώντας πάνω στα κεφάλια τους διάφορα αντικείμενα. Οι αλυσοδεμένοι δεσμώτες το μόνο που βλέπουν είναι οι σκιές που προβάλλονται στο τοίχωμα του σπηλαίου μπροστά τους, (από τη φωτιά που ανάβει) ακούγοντας και την ηχώ από τις φωνές τους.

Επειδή οι άνθρωποι (Δεσμώτες) αυτοί, το μόνο που βλέπουν σε όλη τους τη ζωή είναι οι σκιές των πραγμάτων, έχουν την εντύπωση ότι οι σκιές είναι τα ίδια τα πρόσωπα ή πράγματα. Για να καταλάβει ένας Δεσμώτης ότι αυτό που βλέπει είναι μια πλάνη θα πρέπει να βγει έξω από το σπήλαιο, στο φως του ήλιου, στην πραγματικότητα. Μόνο τότε θα αποβάλλει τις ψευδαισθήσεις του σπηλαίου. Ο μέγας Πλάτων θέλει να τονίσει εδώ ότι ο απελεύθερος Δεσμώτης είναι ο φιλόσοφος, ο οποίος βλέπει τα ίδια τα όντα και όχι τα είδωλά τους. Οι αλυσοδεμένοι του σπηλαίου είναι οι κοινοί άνθρωποι, οι αμαθείς μάζες που είναι εθισμένες σε απατηλές παραστάσεις. Ζουν χωρίς να το ξέρουν μέσα στο ψέμα. Η καλλιέργεια του φόβου από ιθύνοντες προς τους υποτακτικούς τους, είτε μέσα από κανόνες θρησκείας ή συστήματος εκπαίδευσης, τους κάνει να φοβούνται το φως, το προσωπικό τους σύμπαν. Οι Δεσμώτες είναι αυτοί που διαπρέπουν στα συστήματα για προσωπική καλοπέραση, για να επιτύχουν διακρίσεις και να έχουν μία ευρύτερη κυριαρχία στους άλλους, χωρίς να έχουν κάνει τις προσωπικές αναζητήσεις. Χωρίς να γνωρίζουν τον εαυτό τους (δε βγαίνουν έξω από το σπήλαιο).

Σήμερα το κακό έχει εκλάβει μεγαλύτερες διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Με το Matrix που επιβάλλουν στους Δεσμώτες μέσω της τηλεόρασης και των άλλων ηλεκτρονικών συσκευών, επικρατεί μία εικονική πραγματικότητα, που δημιουργείται και συντηρείται από «νοήμονες» μηχανές προκειμένου να κατευνάσει, υποτάξει και εκμεταλλευτεί τον ανίδεο ανθρώπινο πληθυσμό, οδηγώντας τον σε ένα κόσμο παραισθήσεων. Σε ένα κόσμο που οι άνθρωποι ζουν και κινούνται σε αυτόν χωρίς να υποψιάζονται την παραμικρή ψεύτικη κατάστασή τους. Δεν είναι ορθό να περιμένουμε την έξοδο από το σπήλαιο από κάποιο εκλεκτό, όπως ο Neo, για να μας σώσει από την λήθη. Ο καθένας μπορεί με τη δική του προσπάθεια να γίνει ο σωτήρας του εαυτού του. Να απαλλαγεί από τα δεσμά και να βρει την έξοδο του σπηλαίου.

Και ποιος είναι ο φιλόσοφος όποιος θ ανοίξει το συμπαντικό του νου να καταλάβει ότι πρέπει να πάει έξω στο φως; Ο ίδιος ο μέγας Πλάτων μας το λέει στον Θεαίτητο (155 D).

«Μάλα γὰρ φιλοσόφου τοῦτο τὸ πάθος, τὸ θαυμάζειν· οὐ γὰρ ἄλλη ἀρχὴ φιλοσοφίας ἢ αὕτη».

Δεν υπάρχει αρχή άλλη για τη φιλοσοφία από το θαυμάζειν.

Δηλαδή το βασικό χαρακτηριστικό του φιλοσόφου είναι η απορία· γιατί μόνο με την απορία ξεκινάει φιλοσοφία. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν παρέχει τη γνώση στους διψασμένους νέους, αλλά μία βαρετή απλουστευμένη και αφαιμαγμένη από ουσία και ενθουσιασμό ύλη. Είναι δύσκολο να ακολουθήσει ένας νέος το δύσκολο, τραχύ και σκοτεινό δρόμο, αλλά στο τέλος έρχεται η πνευματική εξύψωση. Μαθαίνεις τον αληθινό κόσμο στο φως, και αυτή η πορεία προς το φως σε ανυψώνει σαν άτομο.

"google ad"