Γράφει ο Λευτέρης Κουγιουμουτζής | Σε όλη την Ελλάδα οι τρεις πιο δημοφιλείς προτροπές των γονιών στα έφηβα παιδιά τους ίσως να είναι: «πρόσεχε τα μηχανάκια», «μακριά από ναρκωτικά» και «όχι αλκοόλ». Στην Κρήτη, υπάρχει και μια τέταρτη: «όχι όπλα»! Τουλάχιστον από τους γονείς που έχουν τα λογικά τους και που είναι η συντριπτική πλειονότητα. Παρ’ όλα αυτά, σε κάποιες κλειστές κοινωνίες του νησιού, αρκετοί έφηβοι μεγαλώνουν με το όνειρο της απόκτησης κάποιου υπερσύγχρονου όπλου, που θεωρείται απαραίτητο αξεσουάρ και δείγμα ανδρισμού.
Μπαλοθιές σε γάμους, μπαλοθιές σε κηδείες (με πιο πρόσφατη περίπτωση την κηδεία του άτυχου Γιακουμάκη), μπαλοθιές σε γιορτές και πανηγύρια, μπαλοθιές σε επισκέψεις πολιτικών στο χωριό. Γεμάτα όπλα στα χέρια ανθρώπων που, στην καλύτερη περίπτωση, βρίσκονται σε έντονη συναισθηματική φόρτιση· στη χειρότερη, σε μέθη ή υπό την επήρεια ουσιών. Χέρια τρεμάμενα και επιπόλαια, ασταθή και ανεύθυνα. Χέρια εγκληματικά.
«Ετσι λέει το έθιμο, τι θες;», η πιο δημοφιλής απάντηση. Μπούρδες ξεγυρισμένες. Οσοι στην Κρήτη ενδιαφέρονται για τα έθιμα, διδάσκονται χορούς, σκαρώνουν μαντινάδες και μαθαίνουν μουσικά όργανα. Κρατούν τις διονυσιακές αποκριάτικες συνήθειες και άλλα, πολλά, πάμπολλα έθιμα από τη ζωντανή λαογραφία, που κινδυνεύουν να σβήσουν. Αυτοί που νοιάζονται πραγματικά για τα έθιμα, οι χιλιάδες (ευτυχώς) αληθινοί μερακλήδες, προσπαθούν να τα αναβιώνουν στην προσωπική τους ζωή ή μέσα από συλλόγους και να τα κρατούν άσβεστα. Να τα μεταλαμπαδεύουν στα παιδιά τους.
Οχι, δεν πρόκειται για το έθιμο. Το έθιμο, άλλωστε, άλλα επιτάσσει. Σπάνιζαν παλιότερα οι μπαλοθιές, σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Με όπλα απαρχαιωμένα, που άντε να βάραγαν μια-δυο φορές – άρα και πιο ακίνδυνα, αν μπορεί αυτό να ειπωθεί. Και τις έριχναν οι συνετοί, αυτοί που έχαιραν εμπιστοσύνης ότι δεν θα κάνουν «κουζουλάδα», και οπωσδήποτε μακριά πολύ από χώρους όπου συναθροιζόταν κόσμος. Αυτό που συμβαίνει σήμερα μόνο έθιμο δεν είναι. Αν ήταν για το έθιμο, θα έριχναν με άσφαιρα. Βολεύει ο ισχυρισμός του «εθίμου», απενοχοποιεί. Εξυπηρετεί το στρεβλό στερεότυπο του ανδρισμού που καλλιεργείται σε κάποιες κοινωνίες στην Κρήτη.
Κι αφού το επιχείρημα ότι η οπλοφορία και η οπλοχρησία αντιβαίνουν τον νόμο προφανώς δεν είναι αρκετό και γίνεται περίγελος, ας αναλογιστούμε κάποια στιγμή πως ο άντρας δεν χρειάζεται μεταλλικές προεκτάσεις για να επιβεβαιώνεται. Η απειλή της ζωής τού άλλου δεν είναι πράξη τιμής. Η ανευθυνότητα, η εγκληματική αμέλεια, ο αμετροεπής εγωισμός κι η προκλητική αδιαφορία δεν είναι σε κανένα λεξικό συνώνυμα της αντρειοσύνης.
Κάμποσοι οι αθώοι νεκροί κι οι τραυματίες, από σφαίρες αδέσποτες, κάμποσα τα γλέντια που μετατράπηκαν σε δράματα. Κι ακόμα περισσότερες οι περιπτώσεις που κάποιος τη γλίτωσε παρά τρίχα. Φταίχτες οι φυσικοί αυτουργοί, φταίχτες κι όλοι εμείς που αντί να σηκωθούμε και να φύγουμε από έναν χώρο όπου βγαίνει όπλο, αντί να κάνουμε αυτόν που βγάζει όπλο να νιώσει ανεπιθύμητος κι απορριπτέος κι όχι σπουδαίος και τρανός, καθόμαστε και χαζεύουμε, να φανούμε κι εμείς άντρες και γενναίοι. Και μετά μιλάμε για την κακιά την ώρα που μας βρήκε.