Βασικές κατευθύνσεις και σκέψεις για την ανασυγκρότηση του αγροτικού τομέα

Γ. Βλοντάκης Γεωπόνος-Περιβ/λόγος

Η οικονομική κρίση και χρεοκοπία του κράτους κάνει κατεπείγουσα την ανάγκη ανασυγκρότησης του αγροτικού τομέα και ταυτόχρονα δημιουργεί κινητικότητα στην κοινωνία που μπορεί να βοηθήσουν προς την κατεύθυνση αυτή. Αφού αναφέρω τις γενικές θέσεις του κόμματος των Οικολόγων Πράσινων για τον αγροτικό τομέα θα εστιαστώ   στις προτάσεις και τις αλλαγές που μπορούν να στηριχτούν απο την τοπική κοινωνία και την τοπική αυτοδιοίκηση κυρίως, με δεδομένη την ανικανότητα του κεντρικού κράτους -λόγω των μνημονίων και των γνωστών ελληνικών αδυναμιών- να διαμορφώσει και να υλοποιήσει κάποιον αποτελεσματικό  προγραμματισμό.

Η αντίληψη των Οικολόγων Πράσινων συνοπτικά είναι η εξής:

Υπάρχει ανάγκη για νέο πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης που να απαντά στη συνολική κρίση (κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική) που βιώνουμε.

Στόχοι αυτού του προτύπου πρέπει να είναι:

• Εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας  ασφαλών, ψηλής ποιότητας, προσιτών στους καταναλωτές τροφίμων.
• Εξασφάλιση υγιεινών συνθηκών εργασίας, ποιότητας ζωής και ικανοποιητικού εισοδήματος για τους παραγωγούς
• Προστασία φυσικού περιβάλλοντος και φυσικών πόρων (εδάφους, νερού, βιοποικιλότητας, αγροτικού τοπίου), εξοικονόμηση ενέργειας

Πως μπορούν να επιτευχτούν οι παραπάνω στόχοι:

• Προτεραιότητα στην παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων σε τοπικό επίπεδο

Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων να καλλιεργούνται σε κάθε περιοχή.

• Απευθείας σύνδεση παραγωγών – καταναλωτών, ιδιαίτερα στη σημερινή κατάσταση οικονομικής κρίσης και φτωχοποίησης μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού  (υπάρχουν ήδη πολλά παραδείγματα στην Κρήτη και αλλού)
• Υποβοήθηση με παροχή φτηνής γής, υποδομών και τεχνικών γνώσεων των νέων που μετακινούνται από τον αστικό χώρο στην ύπαιθρο με σκοπό να ζήσουν από γεωργία-κτηνοτροφία
• Νέες μορφές συνεργασίας των παραγωγών, τυπικές και άτυπες, που εκτός από την πρωτογενή παραγωγή να μπορούν να οργανώσουν  τη  μεταποίηση και προώθηση των προϊόντων
• Προώθηση βιολογικής γεωργίας, αντίσταση στην είσοδο Γ.Τ.Ο.
• Υποκατάσταση εισαγόμενων εισροών (λιπάσματα, φυτοπροστατευτικές ουσίες, καύσιμα) με τοπικά παρασκευαζόμενες

Μια σημαντική παρατήρηση: Η σημερινή κρίση, η επιστροφή ανθρώπων στον αγροτικό χώρο  και η συνειδητοποίηση των αδιεξόδων της ως τώρα πορείας δημιουργεί δυνατότητες να ξεπεραστεί το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής αγροτικής οικονομίας, η αδυναμία του ανθρώπινου παράγοντα. Ηδη παντού εμφανίζονται πρωτοβουλίες –ατομικές και συλλογικές- για εφαρμογή νέων καλλιεργειών και μεθόδων καλλιέργειας,  τυπικά και άτυπα  δίκτυα διακίνησης τοπικών προϊόντων, άμεσες   συνεργασίες παραγωγών – καταναλωτών χωρίς μεσάζοντες. Τα δεκάδες τοπικά Δίκτυα Μη Χρηματικών Ανταλλαγών που εμφανίζονται παντού (τέσσερα έχουμε ήδη στην Κρήτη) μπορούν επίσης να βοηθήσουν ουσιαστικά. Ολη αυτή η δραστηριότητα μεσοπρόθεσμα ίσως οδηγήσει στην περιπόθητη αναζωογόνηση της ελληνικής υπαίθρου.

Μερικές επισημάνσεις

Σχετικά με την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών:

Με βάση τις επείγουσες διατροφικές ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού και την ανάγκη να αποκατασταθεί το συντομώτερο το αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο στα αγροτικά προϊόντα, είναι βασικό να καλλιεργήσουμε τοπικά όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων που να καταναλώνονται τοπικά και να υποκαταστήσουν εισαγωγές. Αυτό για την Κρήτη σημαίνει απομάκρυνση από τη μονοκαλλιέργεια της ελιάς και αύξηση, πρώτα απ όλα, καλλιέργειας των γνωστών μας λαχανικών και της πατάτας, στα οποία είμαστε ελλειμματικοί. Επίσης αξιοποίηση και άλλων ντόπιων φυτών, π.χ, χαρουπιά.

Σχετικά με  τις νέες καλλιέργειες:

Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της  Κρήτης επιτρέπουν την καλλιέργεια πολλών νέων φυτικών ειδών:  υποτροπικά φυτά όπως μάνγκο, παπάγια, λίτσι, τσεριμόγια κ.α. -μικροί καρποί-βατόμουρα, σμέουρα, μύρτιλα κ.α , θεραπευτικά φυτά όπως αλόη,  «υπερτροφές» όπως το γκότζι, το ιπποφαές κ.α., ποικιλίες φραγκοσυκιάς χωρίς αγκάθια  και πολλά άλλα.  Δέν υπάρχει όμως καμμιά θαυματουργή καλλιέργεια  που θα κάνει τους αγρότες πλούσιους από τη μια μέρα στην άλλη. Ο,τι και να καλλιεργήσει κανείς, θα πρέπει να το προωθήσει στην αγορά με επιτυχία, και να καταφέρει να μείνει σ αυτή την αγορά. Ιδιαίτερα για τα προϊόντα που πρέπει οπωσδήποτε να μεταποιηθούν για να αποκτήσουν κάποια αξία (π.χ. αρωματικά φυτά για τσάγια και αιθέρια έλαια, αλόη για το θεραπευτικό ζελέ, φρούτα για χυμούς κ.λ.π.) χρειάζονται μεταποιητικές μονάδες, και πρέπει να εξασφαλιστεί ένα μίνιμουμ παραγωγής για να συμφέρει να φτιαχτούν και να λειτουργήσουν αυτές οι μονάδες.

Σχετικά με  τα συλλογικά σχήματα:

Στην Ελλάδα υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ατομισμού και έλλειψης πνεύματος συνεργασίας. Ομως οι μικροπαραγωγοί δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς κάποιο συνεργατικό σχήμα. Στον αγροτικό χώρο οι περισσότερες συνεταιριστικές οργανώσεις  κατέρρευσαν οικονομικά εξ αιτίας της κομματικοποίησης, της κατασπατάλησης χρημάτων και γενικά της άθλιας διαχείρισης, καταστάσεις  που έγιναν δυνατές λόγω του ότι οι αγρότες-μέλη τους ήταν παθητικοί και  δεν συμμετείχαν στις διαδικασίες.

Γι αυτό και δεν είναι δυνατή η ανασύσταση τέτοιων μαζικών σχημάτων, όπως οραματίζονται κάποιοι με ενέργειες από «τα πάνω». Η λύση θα ερθει σιγά-σιγά από τα κάτω.  Εφικτές θεωρώ μικρές σχετικά ομάδες συνεργαζόμενων παραγωγών που νομικά μπορεί να έχουν μορφή εταιρείας, συνεταιρισμού, ομάδας παραγωγών κατά τα πρότυπα της Ε.Ε. ή ο,τι δήποτε άλλο. Σημασία έχει να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον και να μπορούν να αξιοποιήσουν –με δίκαιη αμοιβή- τα άτομα και τους φορείς που μπορούν να προσφέρουν την απαραίτητη  τεχνική-οικονομική-διαχειριστική γνώση που θα χρειαστούν.

Σχετικά με τους παραγωγούς: Χρειαζόμαστε ένα νέο τύπο αγρότη, γιατί για να υλοποιηθούν τα παραπάνω χρειάζεται περισσότερη και ποιοτικότερη προσωπική εργασία, τόσο με την έννοια της δουλειάς στο χωράφι (π.χ. για καλλιέργειες λαχανικών πρέπει να είναι ο καλλιεργητής από πάνω συνέχεια) όσο και με την  έννοια της διανοητικής δουλειάς (συλλογή πληροφοριών, επεξεργασία, αποφάσεις για τεχνικά θέματα καλλιέργειας αλλα και ενέργειες για την προώθηση των προϊόντων). Χρειάζεται επιμονή και σοβαρότητα. Όχι νοοτροπία «θέλω μεγάλα κέρδη εδώ και τώρα». Η αργή και σταθερή ανάπτυξη είναι η καλύτερη. Χρειάζεται περισσότερη μόρφωση και πνεύμα συλλογικότητας.

Τελικά, είναι  κάποιες αξίες που πρέπει να ενστερνίζονται παραγωγοί, καταναλωτές και η κοινωνία γενικώτερα: Υπευθυνότητα των παραγωγών απέναντι στους καταναλωτές των προϊόντων τους,  υπευθυνότητα  για το φυσικό περιβάλλον και   τους φυσικούς πόρους, ευαισθησία για  τον πολιτισμό και τις (αποδεκτές) τοπικές παραδόσεις. Αντίστοιχα, ενδιαφέρον των καταναλωτών για τις συνθήκες δουλειάς και τα προβλήματα των παραγωγών. Αν συμβαίνουν αυτά, το αγροτικό επάγγελμα θα αποκτήσει το  σημαντικό κοινωνικό κύρος που του αξίζει.

Πρέπει να ξαναγίνει ο αγρότης θεματοφύλακας αξιών,  να έχει ο ίδιος αυτοεκτίμηση γι αυτό  και η κοινωνία να τον εκτιμά και να τον ανταμοίβει.

Οι πιο σημαντικές συγκεκριμένες ενέργειες – δράσεις στην Κρήτη:

Για μείωση κόστους αγροτικών εφοδίων και υποκατάσταση εισαγωγών και για «οικολογικοποίηση» της τοπικής γεωργίας/κτηνοτροφίας:

• Εκτεταμένη εκμετάλλευση κοπριάς αιγοπροβάτων και πουλερικών και κομποστοποιημένων  αγροτικών υπολειμμάτων (σε συνδυασμό και με καλής ποιότητας κομπόστ από αστικά απόβλητα). Εκτεταμένη εφαρμογή χλωρής λίπανσης και συνδυασμού γεωργίας-κτηνοτροφίας.
• Ερευνα για τοπικής παραγωγής φυτοπροστατευτικά και κτηνιατρικά παρασκευάσματα και άλλα σχετικά  εφόδια.
• Ανάπτυξη πιο συστηματικής, ουσιαστικής και μαζικής αγροτικής εκπαίδευσης και συμβουλευτικών υπηρεσιών
• Δραστική αύξηση της πιστοποιημένης βιολογικής παραγωγής στο νησί.

Για την αύξηση της κατανάλωσης των τοπικών προϊόντων:

• Οργανωμένη εκστρατεία προς τους καταναλωτές   για αγορά-κατανάλωση τοπικών προϊόντων.
• Τα τοπικά προϊόντα να γίνουν κομμάτι του τουριστικού προϊόντος, να έχουν σήμα αναγνώρισης που να ελέγχεται και να αποτελούν σημαντικό μέρος των προσφερόμενων γευμάτων και υπηρεσιών εστίασης και φιλοξενίας μέσα από σχεδιασμό, συνεργασίες, δίκτυα, κίνητρα διασύνδεσης και προβολής.
• Να διασφαλιστεί με κατάλληλες κινήσεις η προνομιακή παρουσία των τοπικών προϊόντων στις λαϊκές αγορές, αλυσίδες λιανικής πώλησης, στην τοπική αγορά γενικά.
• Να διασφαλιστεί  η προτίμηση των τοπικών προϊόντων –ιδιαίτερα των βιολογικών- στις δημόσιες προμήθειες – όπως σε νοσοκομεία, παιδικούς σταθμούς και σχολεία.

Για όλα τα παραπάνω μπορούν και πρέπει να δραστηριοποιηθούν, σε γόνιμη και αρμονική συνεργασία με την τοπική κοινωνία, τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα της Κρήτης,  οι γεωτεχνικές υπηρεσίες της αιρετής περιφέρειας και των δήμων και όλοι οι φορείς που εμπλέκονται σε οικονομικά-αναπτυξιακά θέματα.

Γ. .Βλοντάκης

Σημείωση: Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια εκδήλωσης των Οικολόγων    Πράσινων στον  Σκινέ Χανίων στις 7-3-2012

"google ad"