Βιβλία και συγγραφείς της Κρήτης – Γρηγόρη Γεωργουδάκη: “Η εντροπία των ρολογιών” (εκδόσεις “Έρεισμα”, Χανιά 2023)

Της Πηνελόπης Ι. Ντουντουλάκη

Εντροπία, έννοια της φυσικής. Στη μέγιστη εκδοχή της σημαίνει μια δυσάρεστη και μη αναστρέψιμη κατάσταση:  μετάβαση από την αταξία, την ομογενοποίηση, στον απόλυτο θάνατο.

Πέρα από έννοια της φυσικής, έχει κοινωνικοοικονομικές διαστάσεις και συνάρτηση με πολιτικά πεδία. Η νέα ποιητική συλλογή του Γρηγόρη Γεωργουδάκη, του οποίου η θητεία στην ιατρική και την ποίηση είναι εξ ίσου πολύχρονη και διακεκριμένη,έχει τον τίτλο ” H Eντροπία των Ρολογιών” και παραπέμπει σε κλασσικά έργα του κορυφαίου εκπρόσωπου του σουρρεαλισμού Σαλβαδόρ Νταλί, όπου γυαλί και μέταλλο χάνουν το σχήμα τους και συντήκονται, προαναγγέλλοντας το Τέλος.

Το Παρόν άγεται στην αυξανόμενη αταξία. Το Παρελθόν, τα χρόνια του στοχασμού, της ολιγάρκειας και της σοφίας, τα χρόνια της αρμονικής ένταξης του ανθρώπου στο αλώβητο φυσικό περιβάλλον, παραμένει παγιωμένο:

“Έφυγαν άραγε οι πρόγονοι;

Τ΄αποτυπώματά τους στην βιβλιοθήκη, στα τραπέζια,

στις χειρολαβές, σε πόρτες και παράθυρα, στους καθρέπτες.

Η μορφή τους υπαινιγμός στις κινήσεις, στα λόγια των παιδιών.

Χνώτα κι ομιλίες πάνω στους τοίχους,πίσω απ΄την κουρτίνα.

Άλλοτε αναδύεται μια σιγανή μουσική, άρωμα λουλουδιών,

άλλοτε λόγια του νερού κι άλλοτε ψίθυροι του δάσους.

Σε κάθε γωνιά μια σκιά στέκει”.

Αθέατος βιρτουόζος μιας απόκοσμης μελωδίας ο ποιητής, συνθέτει πάνω από το κοινό και το δεδομένο. Συνομιλεί με το κύμα του χειμώνα και τις ανεμώνες της πρώιμης άνοιξης, με το χώμα (που διαρκώς αντικαθίσταται από συμπαγή και αδιαπέραστα σε κάθε ανάσα ζωής υλικά) με τον άνεμο (που δεν κουράζεται, ωστόσο, να ταξιδεύει και να ελπίζει), με το κύμα (που πάντοτε επιφυλάσσει, για τους συνειδητούς οδοιπόρους, αδιάψευστα θραύσματα ζωής). Συνομιλεί με την ιδέα και το όραμα του πανανθρώπινου διαλόγου:

“…Εφτιαξε την έδρα και το βήμα

χωρίς ίχνος μετάλλου

μόνο ξύλινες πρόκες και σανίδια.

Να μιλήσει για την ειρήνη”.

Η ειρήνη, ωστόσο, συμβαδίζει με την χαμηλή εντροπία. Όταν η ανθρώπινη απληστία οδηγεί σε καταστροφή του φυσικού πλούτου και ακραία υποβάθμιση του περιβάλλοντος, όταν κυριαρχεί η απαξίωση για κάθε μορφής ζωής (κατά συνέπεια και για την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη), τότε η αυξανόμενη αταξία μοιραία θα οδηγήσει στην εντροπία των ρολογιών:

“…;Υστερα από χρόνια επέστρεψε, αγνώριστος ο τόπος.

Τσιμέντα και πίσσα και στύλοι και σύρματα

κάτι από κρεβατοκάμαρες στην παραλία.

Περίμενε μια όμορφη νέα, κι αυτή γερασμένη

άνευρη, ρυτιδωμένη με πληγές που έσταζαν πόνο.

Σκέπασε τον τόπο του με σιγανή βροχή δάκρυα”.

Η προσδοκία για το καλύτερο Αύριο πασχίζει, ως ίαμα, να επουλώσει τραύματα του αφιλόξενου και συγκεχυμένου παρόντος:

“…Τόσος κόσμος

τόσος κόσμος φεύγει κι έρχεται.

Μου λένε πως  έρχονται πολλοί ως ενοικιαστές των ημερών

πόσους άραγε μπορεί να σηκώσει ο τόπος;

Και η πλατεία γιατί άδεια μένει;…”

Η νοσταλγία αντιπαλεύει με τον χρόνο, ενώ τα ρολόγια χάνουν το σχήμα τους, ο χρόνος αποδεικνύει τη ρευστότητά του,οι ωροδείκτες απολιθώνονται ή σκουριάζουν. Παλιοί ένοικοι της πόλης, μετά από πολύχρονη παρουσία   ξάφνου επιστρέφουν, ισως για να διαπιστώσουν τις ολετήριες αλλαγές που επισυμβαίνουν. Ύστερα εξαφανίζονται απροσδόκητα, έτσι όπως ήρθαν. Μένουν τα κτίσματα και τα έπιπλα που μοιάζει να ατενίζουν πέρα, προς τις γενιές που έρχονται:

“Αίφνης τα πράγματα

-ορθοστάτες, πολυθρόνες, τραπέζια-

αποχτούν μια αναίδεια μια υπεροψία

-ιδίως αυτά των προγόνων-

βλέπουν τόσο εφήμερη την παρουσία μας

μας αγνοούν.

Τώρα κοιτάζουν πάνω απ’ τους ώμους μας

την επερχόμενη γενιά”.

Ανθρωποκεντρική η ματιά του ποιητή, συχνά ατενίζει το μεταφυσικό πεδίο, ενώ η έγνοια του για το αυθεντικό και γνήσιο, για ιδέες και αξίες που αντέχουν στον χρόνο, για πανανθρώπινα οράματα και ελπίδες πλανάται πάνω από το σύνολο των ποιημάτων. Ανταμώνει σεβάσμιες μορφές, πορεύεται με τους στίχους προγενέστερων ποιητών που φωτοδοτούν τον ορίζοντα:

“Βαστώ το σώμα της σιωπής” του Μανουσάκη

έχω εδώ τη Θεοδώρου, τον Χιωτάκη, τον Καλοκαιρινό

τον Ζαχαράκη, τον Γυπάκη, τον Ζερβάνο, ταξιοδεύω.

Ο φάρος, το λιόγερμα με καταιγίδες, πυρκαγιές

πάνω στην πόλη ποιητές…”.

Η Ιστορία του Ανθρώπου υπάρχει πάντοτε στο παρόν, στη συλλογική μνήμη, στους αιθέρες. στα άπειρα συγκρίμματα της άμμου. Βρίσκεται εδώ για να μας διδάξει, αρκεί να έχουμε τη διάθεση να ανασκάψουμε τις στιβάδες του χρόνου. Αυτό είναι ένα από τα πολλά σημαντικά που διατυπώνει με τον ποιητικό λόγο του ο Γρηγόρης Γεωργουδάκης:

“Κρατούσε το ιερό όστρακο σαν φυλαχτό

ως τρόπαιο ανεπαίσθητο για να ελπίζει

απερίσκεπτα να συνεχίζει να σκάβει

μέσα στους σκονισμένους χρόνους

για το μικρό, λαμπρό ενώτιο της ιστορίας”.