Γιατί οι άνθρωποι έχουμε διαφορετικές φάτσες;

Η ταυτότητά μας εγγράφεται στα χαρακτηριστικά του προσώπου μας. Λίγα ζώα παρουσιάζουν τέτοια διαφοροποίηση στα εξωτερικά χαρακτηριστικά του προσώπου όσο ο άνθρωπος.

Συνέπεια αυτού είναι ακόμα και ορισμένα ζώα, όπως τα κοράκια, τα περιστέρια, οι σκύλοι και οι μέλισσες να μπορούν να διακρίνουν ταδιαφορετικά πρόσωπα των ανθρώπων.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ εκτιμούν ότι ηποικιλότητα στα ανθρώπινα πρόσωπα έχει εξελικτικές ρίζες και σκοπό την εύκολη αναγνώριση των μελών του είδους μεταξύ τους.

Υπάρχει μάλιστα ειδική περιοχή του εγκεφάλου που εξειδικεύεται στο έργο της αναγνώρισης προσώπων σύμφωνα με τον επικεφαλής της έρευνας Μάικλ Σίχαν.

“Η έρευνά μας δείχνει ότι οι άνθρωποι στο πλαίσιο της εξέλιξης έχουν επιλεγεί να είναι μοναδικοί και εύκολα αναγνωρίσιμοι. Είναι ωφέλιμο για εμένα να αναγνωρίζω τους άλλους, αλλά και για τους άλλους να είναι αναγνωρίσιμοι. Σε διαφορετική περίπτωση όλοι θα μοιάζαμε περίπου το ίδιο” αναφέρει ο Σίχαν.

Πολλά ζώα βασίζονται στη μυρωδιά ή στον ήχογια να αναγνωρίσουν το ένα το άλλο και δεν έχουν την ανάγκη διαφοροποίησης στα χαρακτηριστικά του προσώπου.

Αντιθέτως, οι άνθρωποι είναι “οπτικά” όντα και ιδιαιτέρως κοινωνικά και έτσι εξηγείται ο λόγος που εστιάζουμε στο πρόσωπο.

Η αναγνωρισιμότητα προσφέρει διάφορα πλεονεκτήματα: μπορεί να αποτρέψει έναν άγνωστο από το να μας μπερδέψει με κάποιον εχθρό του ή κάποιον με παρόμοιο πρόσωπο να διεκδικήσει κάτι που μας ανήκει.

—Η μελέτη

Προκειμένου να κατανοήσουν εάν τα πρόσωπά μας διαφοροποιήθηκαν από τύχη ή από φυσική επιλογή, ο Σίχαν και ο συνεργάτης του Μάικλ Νάχμαν ερεύνησαν ανατομικά χαρακτηριστικά από μια βάση δεδομένων του αμερικανικού στρατού και από το έργο 1000 Genomes Project.

Ανακάλυψαν ότι τα πρόσωπα διαφέρουν περισσότερο από κάθε άλλο χαρακτηριστικό του σώματος και ότι κάθε χαρακτηριστικό του προσώπου διαφέρει σε κλίμακα από τα υπόλοιπα, ανεξαρτήτως μεγέθους.

Για παράδειγμα οι άνθρωποι με μακρύτερα χέρια έχουν και μακρύτερα πόδια. Αυτό δεν συμβαίνει με το πρόσωπο όπου μια πλατιά μύτη δεν είναι απαραίτητα και μεγάλη, ενώ το μεγάλο διάστημα ανάμεσα στα μάτια δεν σημαίνει ότι τα μάτια είναι μεγάλα κι αυτά.

Η ποικιλομορφία αυτή αντανακλάται και στις περιοχές του ανθρωπίνου γονιδιώματος που επηρεάζουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου, καθώς είναι πιο πολύπλοκο από τα γονίδια άλλων περιοχών.

Σύμφωνα με την έρευνα, χαρακτηριστικά όπως η απόσταση μετώπου-πηγουνιού, το ύψος των αυτιών, το πλάτος της μύτης και η απόσταση ανάμεσα στα μάτια παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερη μεταβλητότητα συγκριτικά με τα χαρακτηριστικά άλλων περιοχών του σώματος τόσο στους Ευρωπαίους-Αμερικάνους όσο και στους Αφρο-Αμερικανούς.

Η μεγαλύτερη μεταβλητότητα παρουσιάζεται στο τρίγωνο ματιών-μύτης-στόματος.

Παρόμοια μεταβλητότητα στο πρόσωπο εντοπίστηκε τόσο στα εξαφανισμένα είδη ανθρωποειδώνΝεάντερταλ και Ντενίσοβαν, εύρημα που σημαίνει ότι το εξελικτικό πλεονέκτημα της μοναδικής “μουσούδας” εμφανίστηκε πολύ πριν τον σύγχρονο άνθρωπο.

—Η προσωπαγνωσία

Οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν “φάτσες” με ακρίβεια 97%, παρότι ένας μικρός αριθμός υποφέρει από μια κατάσταση που ονομάζεται προσωπαγνωσία.

Πρόκειται για μια διαταραχή που εκφράζεται ως αδυναμία του πάσχοντος να θυμάται τα χαρακτηριστικά των προσώπων. Κατά κανόνα η διαταραχή υπάρχει εκ γενετής, ωστόσο μπορεί να προκληθεί και από κάποιο τραυματισμό ή εξαιτίας εγκεφαλικών επεισοδίων που πλήττουν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Σε ακραίες περιπτώσεις οι πάσχοντες δεν μπορούν καν να αντιληφθούν ότι έχουν μπροστά στα μάτια τους ένα πρόσωπο.

Η προσωπαγνωσία οφείλεται σε διαφορετικές αντιληπτικές δομές στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Κατά κανόνα η διαταραχή υπάρχει εκ γενετής, ωστόσο μπορεί να προκληθεί και από κάποιοτραυματισμό ή εξαιτίας εγκεφαλικών επεισοδίων που πλήττουν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Σε ακραίες περιπτώσεις οι πάσχοντες δεν μπορούν καν να αντιληφθούν ότι έχουν μπροστά στα μάτια τους ένα πρόσωπο.

Υγιείς άνθρωποι επεξεργάζονται πρώτα τη μορφή όταν πρωτοβλέπουν ένα πρόσωπο. Στη συνέχεια το ερέθισμα προωθείται σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, στην περιοχή των κροτάφων. Ένας τομέας του εγκεφάλου επεξεργάζεται τη μιμική του προσώπου και τις κινήσεις των ματιών και ένας άλλος επικεντρώνεται στα σταθερά χαρακτηριστικά. Τέλος, ένα τρίτο τμήμα του εγκεφάλου εξετάζει αν έχουν καταγραφεί προηγούμενα βιώματα με το εκάστοτε πρόσωπο.

econews