Της Ελευθερίας Κούρταλη
Με εξαιρετικό ενδιαφέρον παρακολουθεί η διεθνής κοινότητα τις σημαντικές αγορές χρυσού στις οποίες προχωρούν οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο, με το αιτιολογικό της διαφοροποίησης των αποθεματικών τους και της μείωσης της έκθεσής τους στο αμερικανικό δολάριο, αλλά και για λόγους προστασίας στο ενδεχόμενο επιδείνωσης του οικονομικού περιβάλλοντος στο άμεσο μέλλον.
Οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως έχουν αγοράσει συνολικά 264 τόνους χρυσού φέτος, με τη Ρωσία να ηγείται. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι αγορές των κεντρικών τραπεζών αντιπροσώπευαν το 10% της ζήτησης χρυσού μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2018. Στην Ευρωζώνη, οι γερμανικές, οι ιταλικές και οι γαλλικές κεντρικές τράπεζες κατέχουν κατά μέσο όρο το 53,9% των συναλλαγματικών αποθεμάτων σε χρυσό, σύμφωνα με τα στοιχεία του World Gold Council, με την Ουγγαρία και την Πολωνία να αποτελούν τους πιο πρόσφατους αγοραστές, ακολουθώντας τα βήματα της Αυστρίας, της Ολλανδίας, της Γερμανίας, οι οποίες επαναπατρίζουν τον χρυσό τους από την Τράπεζα της Αγγλίας και τη Federal Reserve τούς τελευταίους μήνες και χρόνια.
Ηγέτης η Bundesbank
Οι κινήσεις των Γερμανών αναφορικά με τα αποθέματά τους ήταν καταλυτικές. Η Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας, η Bundesbank, έχει δημοσιεύσει ένα βιβλίο, “Ο χρυσός των Γερμανών”, για το εθνικό απόθεμα χρυσού, επιδεικνύοντας την προσέγγιση της γερμανικής κυβέρνησης σε ό,τι αφορά το πολύτιμο μέταλλο. Περιέχει λεπτομερείς πληροφορίες για τον χρυσό της χώρας και, ειδικότερα, την ιστορία του επαναπατρισμού των ράβδων χρυσού από τα αμερικανικά αποθετήρια πίσω στη Γερμανία.
Το 2012 ανακοίνωσε ένα σχέδιο επιστροφής του γερμανικού αποθέματος χρυσού που ήταν αποθηκευμένο στα αποθέματα άλλων κρατών. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Γερμανία σκοπεύει να επαναπατρίσει 300 τόνους χρυσού αποθηκευμένους στις ΗΠΑ και 374 τόνους χρυσού από τη Γαλλία στο αποθετήριο της Bundesbank μέχρι το 2020. Το 2018 η Γερμανία έγινε ο ηγέτης μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά τα αποθέματα των πολύτιμων μετάλλων και καταλαμβάνει πλέον τη δεύτερη θέση στον κόσμο όσον αφορά τον όγκο του εθνικού αποθέματος χρυσού.
Σε ό,τι αφορά τη ρωσική κεντρική τράπεζα, πρόσθεσε 26,1 τόνους χρυσού στο θησαυροφυλάκιό της μόνο τον Ιούλιο. Τα ρωσικά αποθέματα χρυσού αυξήθηκαν κατά 224 τόνους το 2017, σημειώνοντας το τρίτο συνεχές έτος αύξησης 200 τόνων και άνω, ενώ τον Φεβρουάριο η Ρωσία πέρασε την Κίνα, για να γίνει η πέμπτη μεγαλύτερη χώρα που κατέχει χρυσό στον κόσμο. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το απόθεμα χρυσού της Ρωσίας αυξάνεται με ρυθμούς-ρεκόρ – από το 2009 αυξήθηκε κατά 1.100 τόνους. Οι εμπειρογνώμονες στον τομέα της αγοράς πολύτιμων μετάλλων εκτιμούν ότι η Ρωσία προσπαθεί να αυξήσει σημαντικά το αποθεματικό χρυσού όχι μόνο για να εξασφαλίσει οικονομική ανεξαρτησία, αλλά και για να προστατεύσει αποτελεσματικά τις κρατικές αποταμιεύσεις από την υποτίμηση των νομισμάτων καθώς και ως ασφάλεια έναντι απρόβλεπτων καταστάσεων στην παγκόσμια οικονομία.
Οι κορυφαίες θέσεις
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα μεγαλύτερα αποθέματα χρυσού διεθνώς στο τέλος του δεύτερου τριμήνου φέτος βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες (8.133 τόνοι), τη Γερμανία (3.371 τόνοι) και την Ιταλία (2.451 τόνοι), ακολουθούμενες από τη Γαλλία (2.436 τόνοι), τη Ρωσία (1.944 τόνοι), την Κίνα (1.843 τόνοι), την Ελβετία (1.040 τόνοι), την Ιαπωνία (765 τόνοι), την Ολλανδία (612 τόνοι), την Τουρκία (568 τόνοι) και την Ινδία (566 τόνοι).
Η Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας (MNB) δεκαπλασίασε πριν από μερικές ημέρες τα αποθέματα χρυσού σε 31,5 τόνους, από 3,1 τόνους πριν, στην πιο σημαντική αγορά χρυσού που έχει κάνει η χώρα από το 1986. Σύμφωνα με ανακοίνωση της τράπεζας, η αύξηση των αποθεμάτων χρυσού αποσκοπεί στην αύξηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης της αγοράς, καθώς ο χρυσός παραμένει ένα από τα ασφαλέστερα assets στον κόσμο. Η τράπεζα τόνισε ότι ο στόχος της σταθερότητας οδήγησε την απόφασή της να αγοράσει χρυσό και δεν είναι απλώς μια βραχυπρόθεσμη επένδυση.
Η Ουγγαρία ήταν η δεύτερη χώρα της Ανατολικής Ευρώπης που αγόρασε χρυσό φέτος. Η πολωνική κεντρική τράπεζα πρόσθεσε περίπου 7 τόνους χρυσού στα αποθέματά της τον Ιούλιο και άλλους 2 τόνους τον Αύγουστο, σε 117 τόνους συνολικά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ήταν η μεγαλύτερη αγορά χρυσού από την Πολωνία από το 1998, με τις θέσεις της στο κίτρινο μέταλλο να αγγίζουν πλέον τα υψηλότερα επίπεδα τουλάχιστον 35 ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου τη Δευτέρα.
Κίνητρο για την Κίνα οι εντάσεις με τις ΗΠΑ
Επίσης, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας είναι μεταξύ των κεντρικών τραπεζών που έχουν επιταχύνει τις αγορές χρυσού τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με το World Gold Council. Η κινεζική κεντρική τράπεζα στοχεύει να διαφοροποιήσει τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα και να κρατήσει το πολύτιμο μέταλλο ως μορφή νομίσματος, καθώς και ως μέσο αποθήκευσης αξίας (store of value), ενώ, σύμφωνα με τους αναλυτές, αποτελεί και ένα μέσο προστασίας από τις γεωπολιτικές και εμπορικές εντάσεις με τις ΗΠΑ. Τα επίσημα αποθέματα χρυσού στην ηπειρωτική Κίνα αυξήθηκαν από 1.054 τόνους το πρώτο τρίμηνο του 2015 σε 1.839 τόνους το τρίτο τρίμηνο του 2016 και σε 1.843 τόνους το δεύτερο τρίμηνο του 2018. Η ζήτηση χρυσού μεταξύ των Κινέζων καταναλωτών αυξήθηκε επίσης κατά 5% το δεύτερο τρίμηνο ετησίως, σε 144,9 τόνους.
Το Καζακστάν και η Τουρκία είναι επίσης μεγάλοι αγοραστές χρυσού, ενώ άλλες χώρες που αυξάνουν έντονα τα αποθέματα χρυσού τους περιλαμβάνουν την Ινδία, την Αίγυπτο, την Ινδονησία, την Κιργιζία, τη Μογγολία, τις Φιλιππίνες, τη Σερβία, το Σουρινάμ και το Τατζικιστάν.
Η Natalie Dempster, επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών και πολιτικής του World Gold Council, σημειώνει ότι οι χώρες ενδέχεται να αγοράζουν χρυσό λόγω των προσδοκιών ότι το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα απομακρύνεται από το αμερικανικό δολάριο. Τον περασμένο μήνα η Ε.Ε. ανακοίνωσε ότι θα δημιουργήσει ένα ειδικό κανάλι πληρωμών για να παρακάμψει τις οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ και να διευκολύνει το εμπόριο με το Ιράν. “Έχουμε δει προσπάθειες χωρών όπως η Ρωσία και η Κίνα να περιορίσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο και να δημιουργήσουν εναλλακτικά συστήματα εκτός του συστήματος του παγκόσμιου δολαρίου, καθώς και αυξανόμενο αριθμό κεντρικών τραπεζών που αγοράζουν χρυσό ως τρόπο διαφοροποίησης των θέσεών τους μακριά από το δολάριο”, σημείωσε χαρακτηριστικά.
Πώς εξηγείται η αγοραστική φρενίτιδα – Τι σημαίνει αυτό επενδυτικά για τον χρυσό
Ο χρυσός έχει υποχωρήσει κατά 10% από τα υψηλά έτους τον Απρίλιο, αν και έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος το τελευταίο διάστημα, αγγίζοντας την περασμένη εβδομάδα τα υψηλά τριών μηνών, κοντά στα 1.240 δολάρια η ουγκιά, καθώς η πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα διεθνώς αυξάνει τη ζήτηση για το επενδυτικό καταφύγιο του πολύτιμου μετάλλου.
Αν και το δολάριο θεωρείται επίσης ένα “ασφαλές” νόμισμα, το sell-off που έχει χτυπήσει το τελευταίο διάστημα τις αμερικανικές μετοχές (και το οποίο μεταδόθηκε διεθνώς) τείνει να υποβαθμίζει την ελκυστικότητά του, ειδικά καθώς η συζήτηση ότι τα εταιρικά κέρδη στις ΗΠΑ έχουν πλέον δει την κορυφή τους έχει δημιουργήσει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης. Όπως, άλλωστε, είχε πει και ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Mάριο Ντράγκι, τον Φεβρουάριο του 2013, “ο χρυσός είναι ένα αποθεματικό ασφάλειας το οποίο παρέχει προστασία έναντι των διακυμάνσεων του δολαρίου”.
“Ο χρυσός έχει επωφεληθεί από τη γενική αδυναμία των μετοχών, το short covering και την αυξανόμενη αποστροφή έναντι κινδύνου και τα περιθώρια ανόδου του το επόμενο διάστημα είναι σημαντικά”, σημειώνει ο John Sharma, οικονομολόγος στην εθνική τράπεζα της Αυστραλίας. “Η αδυναμία στις αμερικανικές μετοχές θα εξουδετερώσει την ελκυστικότητα του δολαρίου ως ασφαλούς καταφυγίου, ωφελώντας έντονα τον χρυσό”, σημειώνει ο Stephen Innes, επικεφαλής ανάλυσης στην OANDA. “Η επενδυτική στρατηγική είναι πλέον risk-off. Το δολάριο δεν έχει το στοιχείο της ασφάλειας που είχε πριν, λόγω της κλιμάκωσης των εμπορικών εντάσεων”.
Η στροφή του 2010
Η ελκυστικότητα του χρυσού για τις κεντρικές τράπεζες δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Το πολύτιμο μέταλλο αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος του διεθνούς νομισματικού συστήματος Bretton-Woods μέχρι το 1971. Όταν το σύστημα εγκαταλείφθηκε από τον αμερικανικό πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον, οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν να πωλούν τα assets χρυσού που κατείχαν έως και την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, όταν ο χρυσός θεωρήθηκε για ακόμα μία φορά ως μια πολύ ασφαλής επένδυση για τη διαχείριση κρίσεων. Από το 2010 οι κεντρικοί τραπεζίτες σε όλο τον κόσμο έχουν μετατραπεί από καθαρούς πωλητές σε καθαρούς αγοραστές χρυσού, αυξάνοντας όλο και περισσότερο τις θέσεις τους στο πολύτιμο μέταλλο.
Ωστόσο, οι χώρες της Ε.Ε. είχαν, μέχρι τώρα, μείνει μακριά σε μεγάλο βαθμό από αυτή την αγοραστική φρενίτιδα. Το γεγονός ότι ο χρυσός αγοράζεται και αποθηκεύεται πλέον σε μεγάλες ποσότητες από την Πολωνία και την Ουγγαρία, δύο χώρες οι οποίες βρίσκονται σε ρήξη με τις Βρυξέλλες, έχει κάνει πολλούς αναλυτές να αναρωτιούνται για το περίεργο timing των αγορών αυτών.
Οι φόβοι για νέα οικονομική κρίση
Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές αλλά και οι οίκοι αξιολόγησης, όπως η Moody’s και η Fitch, οι οποίοι κρούουν ήδη τον κώδωνα του κινδύνου για την επόμενη οικονομική κρίση. Η αύξηση των αποθεματικών στο πολύτιμο μέταλλο θα μπορούσε, λοιπόν, να αποτελεί ένδειξη θωράκισης ενάντια σε μια πιθανή κρίση από τις τράπεζες, αλλά και τις κυβερνήσεις. Οι αγορές χρυσού το τελευταίο διάστημα, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν εν μέσω προσδοκιών για υψηλότερο παγκόσμιο πληθωρισμό και μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα, μπορεί επίσης να αποτελούν έναν τρόπο για τα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης να προετοιμαστούν για σκληρότερες οικονομικές συνθήκες και μια πιθανή νομισματική κρίση. “Οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να διατηρήσουν κάποιον έλεγχο στα νομίσματά τους με την αποθήκευση χρυσού και να προστατεύσουν τις τιμές των εγχώριων νομισμάτων έναντι του δολαρίου”, σημειώνει ο George Geo, επικεφαλής της RBC Wealth Management.
Η αγοραστική φρενίτιδα της εθνικής τράπεζας της Ρωσίας, που είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής χρυσού για έκτη συνεχή χρονιά, οδηγείται επίσης από γεωπολιτικούς παράγοντες: την επιθυμία να ελαχιστοποιηθεί η έκθεσή της στο δολάριο και τη σταδιακή απομάκρυνση από ένα διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ. Πολλοί θεωρούν την πρόσφατη κίνηση της Ουγγαρίας ως έναν τρόπο να ακολουθήσει τα βήματα της Ρωσίας και να εξασφαλίσει τα μέσα για μια εμπορική συμφωνία με αυτήν, παραμένοντας μακριά από την ηγεμονία του δολαρίου.
Οι επενδυτές στην Ασία αρχίζουν επίσης να τοποθετούνται για την αναστροφή του αμερικανικού δολαρίου και των αμερικανικών μετοχών μέσω των ETFs χρυσού, όπως σημειώνει ο Robin Tsui, στρατηγικός αναλυτής του κλάδου των ETFs στη State Street. “Αναμένουμε ότι ο χρυσός μπορεί να αγγίξει έως και τα 1.350 δολάρια η ουγκιά έως το τέλος του έτους. Το trade του δολαρίου είναι πλέον crowded (“πολυσύχναστο”) και οι αμερικανικές μετοχές διαπραγματεύονται σε ιστορικά υψηλά με εξαιρετικά “τεντωμένες” αποτιμήσεις”, προσθέτει.
Ο κίνδυνος επιβολής κυρώσεων είναι επίσης ένας από τους παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση των αποθεμάτων χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες το τελευταίο διάστημα, όπως σημειώνει η Goldman Sachs, προσθέτοντας πως οι ενέργειες εναντίον της Ρωσίας από τον Λευκό Οίκο οδήγησαν τη Μόσχα να πωλήσει περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια και να αγοράσει περισσότερο φυσικό χρυσό, υπογραμμίζοντας το θέμα της πολιτικής ανεξαρτησίας και σε άλλα κράτη. “Το μερίδιο του δολαρίου στα αποθεματικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσε να μειωθεί περαιτέρω εάν άλλοι μεγάλοι κάτοχοι αποθεματικών προέβαιναν σε παρόμοιες κινήσεις όπως αυτή της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας με την πάροδο του χρόνου”, επισημαίνει η G.S.
“Η επιδείνωση της κατάστασης στην αμερικανική οικονομία θα έχει θετικό αντίκτυπο στην τιμή του χρυσού. Οι επενδυτές θα θέλουν να επιστρέψουν στο πολύτιμο κίτρινο μέταλλο ως ασφαλές και αξιόπιστο περιουσιακό στοιχείο για την εξοικονόμηση χρημάτων. Θα θεωρούν τον χρυσό ως αποτελεσματικό εργαλείο για την προστασία του κεφαλαίου τους από τον πληθωρισμό”, όπως επισημαίνει η Capital Economics.
Σύμφωνα και με την BMO Capital Markets, “η επισφαλής κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας θα δημιουργήσει όλες τις προϋποθέσεις για να προσελκυσθούν οι επενδυτές στον χρυσό ως το asset με την υψηλότερη ρευστότητα. Οι μικροοικονομικές και μακροοικονομικές συνθήκες θα έχουν ευνοϊκή επίδραση στις τιμές των πολύτιμων μετάλλων, με τη ζήτηση φυσικού χρυσού, ειδικά στις χώρες της Ασίας, να παραμένει ισχυρή”.
Το τέλος της εποχής του φθηνού χρήματος αποτελεί ακόμα ένα κίνητρο για την αγορά χρυσού. Για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης πριν από μία δεκαετία, οι κεντρικές τράπεζες αύξησαν τη ρευστότητα με τη μείωση των επιτοκίων και την αγορά κρατικών τίτλων. Τώρα, όμως, εγκαταλείπουν τη νομισματική χαλάρωση και στρέφονται αυξανόμενα στη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής. Η Fed ήταν η πρώτη, στα τέλη του 2015, που ξεκίνησε να αυξάνει τα επιτόκια και έχει συρρικνώσει σταθερά τον ισολογισμό της εδώ και περίπου έναν χρόνο, ενώ και άλλες τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ, θα ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Στο παρελθόν, πριν από τις περιόδους ύφεσης και bear market είχαν προηγηθεί κύκλοι σύσφιξης της πολιτικής από τις κεντρικές τράπεζες και, σύμφωνα με τους αναλυτές, στο σημερινό περιβάλλον η αύξηση των θέσεων σε χρυσό αποτελεί την πιο κατάλληλη στρατηγική σε περιόδους οικονομικής και χρηματοπιστωτικής αναταραχής.