Του Σίμου Ανδρονίδη
Πριν από λίγες ημέρες, στην πόλη Μινεάπολις της πολιτείας της Μινεσότα, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ο Αφρο-αμερικανός Τζορτζ Φλόιντ φονεύθηκε ουσιαστικά από έναν αστυνομικό λευκού χρώματος, που εν προκειμένω, άσκησε προς τον Φλόιντ μία ιδιαίτερη έντονη βία, πιέζοντας με το γόνατο του τον λαιμό του νεκρού, προκαλώντας του ασφυξία.
Ο Τζορτζ Φλόιντ προστίθεται στη χορεία των νεκρών Αφρο-αμερικανών από την άσκηση κρατικής- αστυνομικής βίας, ρατσιστικού περιεχομένου. Μάλιστα, τα τελευταία του λόγια που συνίστανται από την έκκληση ‘I can’t breathe,’ ήτοι ‘Δεν μπορώ να αναπνεύσω,’ αποτέλεσαν και αποτελούν τον βασικό λόγο-σύνθημα που, όχι μόνο ακούγεται στις διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται με επίκεντρο την Μινεσότα, αλλά και λειτουργεί ως ιδιαίτερη ‘καύσιμη ύλη’ που έχει συμβάλλει στη συγκρότηση αυτού του κινήματος.
Με κοινωνικό-πολιτικό άξονα τον λόγο του Φλόιντ που καθίσταται και λόγος ‘προς’ την πλευρά της αστυνομικής βίας, αναδεικνύεται εκ νέου, και μέσω των διαδηλώσεων, το πρόσημο του φυλετικού ρατσισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες που διαπερνά μέρος της αστυνομικής δύναμης της χώρας και άλλων θεσμών. Πρόσημο το οποίο και προσδιορίζεται ιστορικά, συνδεόμενο με μία καχυποψία και, περαιτέρω με την ‘κατασκευή’ του μαύρου ως προσώπου ανοιχτού σε κάθε είδους παραβατικότητα.
Είναι η ένταση της αστυνομικής-ρατσιστικής βίας που ασκήθηκε προς το πρόσωπο του Τζορτζ Φλόιντ που ενσαρκώνει επιθετικά την καχυποψία προς αυτό που εκφράζει ο Αφρο-αμερικανός, προβάλλοντας τον χώρο μεταξύ δίωξης και βίας, ώστε να ακουστεί και να αναπαραχθεί δραματικά ο λόγος του ‘Δεν μπορώ να αναπνεύσω’ ως λόγος που στη βάση του αντανακλά τα πρόσωπα της φυλετικής βίας.
Ο νεκρός πλέον Τζορτζ Φλόιντ καθίσταται ο άνθρωπος που τίθεται στο μέσον μίας εποχής (μετα-νεωτερικής εποχής) που, αφενός μεν αναζητεί ενίοτε και αγωνιωδώς την πολυπόθητη διέξοδο από την εξελισσόμενη πανδημική κρίση και τις προεκτάσεις της, και, αφετέρου δε, αναπαράγει την έννοια της ασφάλειας ως καθαυτό έννοια που πλέον διακυβεύεται στο δρόμο, ορίζοντας, όχι μόνο την δυνατότητα της κοινωνικής αποστασιοποίησης ως πρωταρχικό μέτρο προστασίας και ασφάλειας από τον κορωνοϊό, αλλά και την σωματική επαφή που δεν διασφαλίζει, όσο δείχνει την σωματική ‘απειλή για την ασφάλεια.’
Η έννοια της ‘ασφάλειας’ καθίσταται στρατηγική για την εποχή μας, αποκτώντας, στη δεύτερη περίπτωση που αναφέραμε, ένα περιεχόμενο διαφορετικό από το σχετικό με την πανδημία. Σε αυτό το πλαίσιο πρόσωπο με πρόσωπο, ή, διαφορετικά τιθέμενο, στη σκηνή της βίαιης δολοφονίας, αντιπαρατίθενται τα διάφορα πρόσωπα των ΗΠΑ.
Αυτό θεωρούμε πως εν μέρει συνέβη στη Μινεάπολις των Ηνωμένων Πολιτειών, εκεί όπου ο Τζορτζ Φλόιντ, έχοντας συλληφθεί και ευρισκόμενος στο έδαφος, υπενθυμίζει και σχηματοποιεί την ‘απειλή’ για την ‘ασφάλεια’ της κοινότητας, όντας ορατά, ‘μαύρος,’ δηλαδή (ας προσέξουμε αυτή τη σειρά) ‘κατεργάρης,’ φτωχός και φτωχοδιάβολος που διαθέτει ροπή στο έγκλημα διαφόρων μορφών. Έτσι, το έγκλημα φυσικοποιείται αποτελώντας τον άξονα για να μπορέσει να βρει έκφραση και επιρροή ο λόγος περί φυλετικού ρατσισμού, λόγος που αναπαριστά τον μαύρο τοποθετώντας τον στο κέντρο του δημόσιου χώρου: Τι είσαι, εάν όχι ένας επικίνδυνος μαύρος; Με τον, κατά τον Ρωμανό Γεροδήμο, «συστημικό ρατσισμό»[1] να υπάρχει σε τμήματα της Αμερικάνικης κοινωνίας και των θεσμών, αυτό που διακυβεύεται είναι τα πολιτικά, πολιτισμικά και αξιακά χαρακτηριστικά που προσδίδουν συνοχή σε μία κοινωνία, θέτοντας στο επίκεντρο παράλληλα την πολιτική που υπολογίζει για ‘θρίαμβο’ το κάθε φορά μικρό βήμα. Όσο αυτός ο ρατσισμός είναι «συστημικός» άλλο τόσο είναι και πολιτισμικός, σπεύδοντας να συνδράμει στη διαμόρφωση μίας ορισμένης εκδοχής ‘Αμερικανικότητας’ που θέλει την λευκή κοινότητα συνώνυμη της Αμερικανικής προόδου και ισχύος.
Δίπλα στο λόγο ‘Δεν μπορώ να αναπνεύσω,’ ανασύρεται στη δημόσια σφαίρα ο λόγος περί υφιστάμενης αδικίας, το «συναίσθημα της αδικίας»,[2] κατά τον Eric Marliere, νοηματοδοτώντας τις κινητοποιήσεις (που φέρουν βία), ως πεδίο διεκδίκησης μίας Δικαιοσύνης όχι αφηρημένης, όσο γειωμένης στο πεδίο του δρόμου, ανάγοντας αυτή την έννοια ως βασική για την καταστατική συγκρότηση ή ανα-συγκρότηση της πολιτείας. Δικαιοσύνη για τον έναν και κατ’ επέκταση και για τους υπόλοιπους νεκρούς.
Διατηρώντας την δυναμική του, το συμβάν της δολοφονίας του Αφρο-αμερικανού Τζορτζ Φλόιντ αναδεικνύει επίσης μία σειρά από λόγους κοινωνικής κινητοποίησης που κυμαίνονται από την ανισότητα[3] στην πρόσβαση σε διάφορες υπηρεσίες έως την αδυναμία μία συνεκτικής διαχείρισης της πανδημίας από τον πρόεδρο Τραμπ. Από την ύπαρξη φυλετικών-κοινωνικών διακρίσεων[4] έως την βιωματική αίσθηση του αποκλεισμού από ό,τι ορίζεται ως ζώσα ιστορία. Οι λόγοι κινητοποίησης συγκροτούν ένα ευρύτερο κινηματικό ‘κύμα’ διεκδικήσεων.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βλέπε σχετικά, Γεροδήμος Ρωμανός, ‘Στρατηγική υψηλού ρίσκου,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ 03/06/2020, σελ. 40.
[2] Αναφέρεται στο: Taguieff Andre-Pierre, ‘Ο εξτρεμισμός και τα είδωλα του. Επίκαιρες σκέψεις για τον τζιχαντισμό, την άκρα δεξιά, τον αντισημιτισμό, τον λαϊκισμό και τη συνωμοσιολογία,’ Πρόλογος-Μετάφραση-Επιμέλεια: Πανταζόπουλος Ανδρέας, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2017, σελ. 156.
[3] Παρεμβαίνοντας στη συζήτηση περί ανισοτήτων και διακρίσεων (φυλετικές-έμφυλες) ο Κώστας Μποτόπουλος, εναργώς τονίζει την διαφορά μεταξύ των δύο όρων, αναφέροντας και την πηγή της δημιουργίας τους. Βλέπε σχετικά, Μποτόπουλος Κώστας, ‘Ίσοι στις ανισότητες,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο,’ 5-7/-6/2020, σελ. 45.
[4] Όπως αναφέρει ο Ηλίας Κανέλλης, ο μαύρος πληθυσμός στις ΗΠΑ «συνεχίζει να υφίσταται διακρίσεις», με το «ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων να είναι κομβικής σημασίας» στη χώρα. Βλέπε σχετικά, Κανέλλης Ηλίας, ‘Επαναστάσεις αξιοπρέπειας,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ 03/06/2020, σελ. 15. Βέβαια, η πολιτική των διακρίσεων (φυλετικός ρατσισμός) στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν σημαίνει ό,τι, ως προς αυτό το πλαίσιο, τα πράγματα έχουν παραμένει στατικά και ακίνητα. Αντιθέτως, έχουν οι εξελίξεις ως προς την αναγνώριση της κοινωνικοπολιτικής παρουσίας της Αφρο-αμερικανικής κοινότητας ιστορικά, υπήρξαν σημαντικές.