Για την συμφωνία Τουρκίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων

Του Σίμου Ανδρονίδη

Λόγος έγινε, τις προηγούμενες ημέρες, για την συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Τουρκίας, που εν προκειμένω, προβλέπει την καταβολή, από τα Εμιράτα στην Τουρκία, του ποσού των δέκα δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Σε αυτό το πλαίσιο, αρκετοί έκαναν λόγο για μία στροφή που επιχειρούν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα,[1] αυτή την φορά προς την Τουρκία, διαμορφώνοντας τις βάσεις παράλληλα, για την υποβάθμιση της συμμαχίας που διατηρούν με την Ελλάδα, συμμαχία που έχει αναπτυχθεί κύρια την τελευταία διετία, ενώ, δεν εξέλιπαν και όσοι θεωρούν πως η κίνηση αυτή της σουνιτικής μοναρχίας του Αραβικού Κόλπου δεν δύναται να μεταβάλλει το περιεχόμενο των σχέσεων τους με την Ελλάδα.

Όμως, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί, και όταν μελετούμε το ευμετάβλητο πεδίο των Διεθνών Σχέσεων και των συγκροτούμενων περιφερειακών συμμαχιών, αποκλίνοντας δραστικά από υπεραπλουστεύσεις και μονολιθικές και στερεοτυπικές προσεγγίσεις.

Έτσι, θα επισημάνουμε πως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αντιλαμβάνονται στρατηγικά ό,τι οι διεθνείς και περιφερειακές συνθήκες είναι ώριμες πλέον, ώστε να πραγματοποιήσουν το επόμενο βήμα, το οποίο και είναι η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την εφαρμογή μίας πολιτικής σταδιακής επαναπροσέγγισης με την Τουρκία.

Κάτι που μπορεί να συμβεί προσεκτικά και υπολογισμένα, με την κίνηση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων να συντελείται μέσα σε ένα περιβάλλον οιονεί κρίσης στην Τουρκία, με το Εμιράτο, να αισθάνεται αρκούντως σίγουρο πλέον για τον εαυτό και για τον περιφερειακό ρόλο που έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια, ώστε να προβεί σε μία ενέργεια (προσφορά 10 δισεκατομμυρίων στην Τουρκία), μέσω της οποίας εκπέμπεται ό,τι ο Νιλς Σμέλσερ προσδιορίζει ως «υπευθυνότητα στην εκτέλεση ενός ρόλου»[2] (responsibility in a role).

Μία τέτοια αντίληψη, σημαίνει πως, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έχοντας καταφέρει να επιτύχουν την οιονεί αναβάθμιση του περιφερειακού τους ρόλου και επιρροής, φθάνοντας στο ύψος της περιφερειακής δύναμης που κάνει χρήση διαφόρων εργαλείων άσκησης πολιτικής (ας μην ξεχνάμε πως διεξαγάγει, από κοινού με την Σαουδική Αραβία, και έναν πόλεμο στην Υεμένη), λειτουργεί ή αλλιώς, δρα ‘υπεύθυνα,’ με βασικό επίδικο την διασφάλιση της περιφερειακής σταθερότητας η οποία κινδυνεύει σε περίπτωση που η κατάσταση στην Τουρκία εκτραχυνθεί.

Άρα, θα λέγαμε πως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, επιδιώκουν να αναδείξουν το προφίλ μίας ‘υπεύθυνης’ δύναμης, που σπεύδει να συνδράμει έναν άλλο υπολογίσιμο περιφερειακό δρώντα, επενδύοντας στην οικονομική του ισχύ (πολιτική ήπιας ισχύος).[3] Πιο πάνω, έγινε λόγος για ό,τι οι διεθνείς και κυρίως, οι περιφερειακές συνθήκες είναι ώριμες για την πραγματοποίηση μίας σταδιακής πολιτικής επαναπροσέγγισης με την Τουρκία, το αποτέλεσμα της οποίας όμως, είναι άδηλο.

Ως προς αυτό, θα σημειώσουμε πως η όλη κίνηση διευκολύνθηκε ουσιωδώς από την σχετικά πρόσφατη χρονικά, επαναπροσέγγιση του Κατάρ με τις υπόλοιπες χώρες-μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, και κυρίως με την Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα.

Η υποστήριξη που έσπευσε να προσφέρει η Τουρκία στο αποκλεισμένο διπλωματικά Κατάρ, δεν έγινε ευμενώς αποδεκτή από τις χώρες-μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, παράγοντας και σε ένα δεύτερο επίπεδο, μεγεθύνοντας την καχυποψία χωρών όπως η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα για την Τουρκία και τις επι-γενόμενες περιφερειακές κινήσεις της στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, προστιθέμενη σε μία σειρά από άλλα γεγονότα.[4]

Μετά την παρέλευση περίπου τριών ετών, και όταν συνειδητοποιήθηκε το ατελέσφορο της στρατηγικής απομόνωσης του Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, άρχισαν να μεταβάλλουν την διαμορφωθείσα στρατηγική τους, μεταβαίνοντας σε λογικές κατευνασμού της έντασης και, περαιτέρω, ύφεσης και επαναπροσέγγισης, η οποία, παρήγαγε θετικά αποτελέσματα και ως προς την σχέση και πρωταρχικά, το πνεύμα που πρέπει να διέπει τις σχέσεις των μελών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου με μία χώρα-περιφερειακή δύναμη, όπως η Τουρκία.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η κίνηση του Εμιράτου, με αποδέκτη την Τουρκία, βοηθήθηκε και από την  άμβλυνση της καχυποψίας σχετικά με τις πραγματικές προθέσεις της Τουρκίας,  και επίσης, δύναται να ενταχθεί εντός ενός ευρύτερου περιφερειακού πλαισίου που περιλαμβάνει τόσο ανα-κατατάξεις ως προς τις συμμαχίες, όσο και ως προς τις ακολουθούμενες στρατηγικές, στο εγκάρσιο σημείο όπου, σε μία εν τοις πράγμασι ρευστή συνθήκη, καμία διπλωματική κίνηση δεν μπορεί να θεωρηθεί εκ των προτέρων αποκλεισμένη. Σε ένα περιφερειακό σύστημα που διέπεται από διακυμάνσεις, αλληλεπιδράσεις  και φέρει έντονη δυναμική, οι χώρες διαμορφώνουν την στρατηγική τους και με βραχυπρόθεσμους όρους (με το βλέμμα στραμμένο στο ενδεχόμενο εκδήλωσης κάποιας έντονης κρίσης), κινούνται και αναζητούν κάποιες βασικές σταθερές.

Η εξωτερική πολιτική των Εμιράτων εξακολουθεί ουσιαστικά να επηρεάζεται από ένα ιδιαίτερο ‘κεκτημένο,’ που είναι η υπογραφή και η εφαρμογή των ‘Συμφωνιών του Αβραάμ’ (αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ από ΗΑΕ και Μπαχρέιν), η οποία προσδιορίσθηκε και νοηματοδοτήθηκε ως ευκαιρία ενίσχυσης του περιφερειακού ρόλου της χώρας.

Έκτοτε, αυτές τις ευκαιρίες περαιτέρω ενίσχυσης και σταθεροποίησης του περιφερειακού του ρόλου, αναζητούν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ακόμη και αν αυτές οι ευκαιρίες δεν διαθέτουν αντίκτυπο ανάλογο αυτών των συμφωνιών.

Με αυτό τον τρόπο, οφείλουμε να αναλύσουμε την πρόσφατη κίνηση του Εμιράτου, και όχι προτάσσοντας στενά γεω-πολιτικές και εθνο-κεντρικές προσεγγίσεις,[5] ωσάν η περιφερειακή πολιτική των Εμιράτων[6] να εξαρτάται αποκλειστικά ή αλλιώς,  να εξαντλείται στη συμμαχία της με την Ελλάδα. Και ακόμη, μένει να φανεί το πως θα εξελιχθεί αυτή η στροφή (τίποτα δεν έχει ολοκληρωθεί και μορφοποιηθεί),[7] όπως επίσης, και το πως θα επηρεασθεί από διάφορους  παράγοντες και δυναμικές. Όπως και να έχει, η Τουρκία  είναι σημαντικός περιφερειακός δρώντας.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Σε αυτές τις αναλύσεις, η στροφή ερμηνεύεται και με όρους αξιακού-θρησκευτικού ‘ανήκειν,’ κάτι που ουσιαστικά σημαίνει πως η συνδρομή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην Τουρκία, συνδρομή οικονομικού περιεχομένου, λαμβάνει χώρα λόγω του κοινού θρησκευτικού (σουνίτες μουσουλμάνοι) θρησκευτικού υπόβαθρου και των δύο χωρών.

[2] Αναφέρεται στο: Αλεξανδρόπουλος Στέλιος, ‘Θεωρίες για τη συλλογική δράση και τα κοινωνικά κινήματα,’ Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 2001, σελ. 249.

[3] Άλλως πως, θα λέγαμε πως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που δεν διακρίνονται και για την προσήλωση τους σε δημοκρατικές αξίες και ατομικά δικαιώματα, πράγμα που δεν αναδεικνύεται όσο πρέπει,  προσιδιάζουν προς την κατεύθυνση άσκησης μίας πολιτικής ήπιας διπλωματίας.

[4] Αν η υποστήριξη διαφορετικών στρατοπέδων στην συγκρουσιακή ζώνη της Λιβύης, από την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αποτέλεσε πριν από δύο περίπου χρόνια, σημείο τριβής  έως έντασης που επηρέαζε αρνητικά τις σχέσεις των δύο χωρών, τότε, θα λέγαμε πως σταδιακά, με θρυαλλίδα δύο σημαντικά γεγονότα, η δυναμική της έντασης αμβλύνθηκε, διαδραματίζοντας ρόλο και διευκολύνοντας σκέψεις αρχικά και εν συνεχεία σχεδιασμούς επαναπροσέγγισης, σε μία διμερή σχέση που δεν έφθασε στο ύψος της ρήξης, κάτι που παραβλέπεται αναλυτικά. Και ποια είναι αυτά τα δύο γεγονότα; Το πρώτο είναι η αποτυχία των δυνάμεων του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ (που από ένα σημείο και έπειτα το περιφερειακό βάρος της υποστήριξης του το σήκωσε η Αίγυπτος), να προωθηθούν στην πρωτεύουσα της χώρας Τρίπολης, με τις δυνάμεις της κυβέρνησης ‘Εθνικής Ενότητας’ υποστηριζόμενες από την Τουρκία, να αποκρούουν τις επιθέσεις των δυνάμεων του στρατάρχη. Μία τέτοια εξέλιξη, ώθησε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που είχαν ταχθεί υπέρ της πλευράς Χάφταρ στην εμφύλια σύγκρουση, στο να αρχίζουν να λαμβάνουν διακριτικές αλλά ευδιάκριτες αποστάσεις, ενεργοποιώντας διαύλους επικοινωνίας με την πλευρά της κυβέρνησης ‘Εθνικής Ενότητας,’ και τηρώντας μία στάση ‘ευμενούς ουδετερότητας’ αποφεύγοντας οποιαδήποτε ενεργή (και επί του πεδίου) ανάμειξη στη Λιβύη, στάση που υπόγεια επιδοκιμάσθηκε από την Τουρκία, καλλιεργώντας το έδαφος για μία πρώτη προσέγγιση που ίσως αναζητούσε αφορμές για να σχηματοποιηθεί. Το δεύτερο γεγονός άπτεται της συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που επιτεύχθηκε τον Οκτώβριο του 2020, μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών, εξέλιξη που μετέβαλλε δραστικά τις εξελίξεις, σε κοινωνικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, ανοίγοντας τον δρόμο για την διαδικασία πολιτικής μετάβασης μέσω της συγκρότησης μεταβατικής κυβέρνησης. Τα ΗΑΕ αποδέχθηκαν το γεγονός, δεν δημιούργησαν προσκόμματα στη δράση της μεταβατικής κυβέρνησης, χωρίς όμως να φθάσουν στο σημείο να ασκήσουν κάποιου είδους πίεση προς την Τουρκία ώστε η τελευταία να εκφράσει την υποστήριξη της στο έργο της. Αθροιστικά, τα δύο αυτά γεγονότα, προσέδωσαν μία σχετική δυναμική στις διμερείς σχέσεις, ωθώντας στο να τεθεί σε εφαρμογή ένας σχεδιασμός επαναπροσέγγισης.

[5] Που αποδίδουν έμφαση στο απλοϊκό και επιφανειακό αφήγημα της ‘απομονωμένης’ και ‘πανταχόθεν βαλλόμενης’ Τουρκίας, παραγνωρίζοντας τις κινήσεις που επιχειρεί η Τουρκία, καθώς και τον αντίκτυπο που έχουν οι συμμαχίες που έχει αναπτύξει. Για μία ενδιαφέρουσα ανάλυση, και για αυτό το αφήγημα, βλέπε και, Βαληνάκης Γιάννης, ‘Οι ευκαιρίες πριν από την «επιστροφή του ασώτου»,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ 30/11/2021, σελ. 10., όπου και μία αναφορά στους «πολυδιαφημισμένους νέους συμμάχους μας» (Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ).

[6] Η επίσκεψη του εμίρη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην Άγκυρα και η επιτευχθείσα συμφωνία, συνιστούν δείγμα του εκδηλούμενου ενδιαφέροντος των Εμιράτων για την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Παράλληλα, θα αναφέρουμε, εστιάζοντας σε αυτή την πολιτική, πως δεν παρατηρούνται τάσεις απομάκρυνσης του μικρού κράτους του κόλπου από το πνεύμα που διέπει την συγκρότηση τριμερών και τετραμερών σχημάτων συνεργασίας (ούτε από την εταιρική του σχέση με την Ελλάδα), όπως είναι ο φόβος μερικών, μετά την γνωστοποίηση της ενίσχυσης της Τουρκικής οικονομίας με το ποσό των δέκα δισεκατομμυρίων δολαρίων.

[7] Και αυτό σημαίνει πως μία τέτοια κίνηση, μπορεί να μην έχει συνέχεια.

"google ad"