“Για τον Αγώνα της Μνήμης ενάντια στη Λήθη”: Bασικά θέματα της ιστορίας του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα και στα Χανιά και προβολή ταινιών στη Rosa Nera

Τις τελευταίες μέρες του Ιανουαρίου του 1945 ο Κόκκινος Στρατός απελευθερώνει το σύμπλεγμα των Στρατοπέδων Εξόντωσης του Άουσβιτς – Μπίρκεναου στην Πολωνία.

Το Άουσβιτς υπήρξε ένα από τα κέντρα του «σύμπαντος» των εκατοντάδων στρατοπέδων της συστηματικής εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων, κυρίως εβραϊκών οικογενειών (έξι εκατομμύρια ψυχές) αλλά και ρομά και σίντι, αντιφρονούντων και αντιφασιστών, ομοφυλοφίλων, ψυχικά ασθενών, σλάβων, πολωνών, σοβιετικών, ισπανών και άλλων αιχμαλώτων πολέμου ή εχθρών του ναζισμού.

Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κυρίως στο Άουσβιτς δολοφονήθηκαν 60.000 έλληνες και ελληνίδες εβραϊκής καταγωγής ή εβραϊκού θρησκεύματος, ενώ σε στρατόπεδα όπως το Νταχάου, το Μπούχενβλαντ και το Μαουτχάουζεν δολοφονήθηκαν έλληνες κομμουνιστές ή στρατιώτες αιχμάλωτοι πολέμου, πολλοί εκ των οποίων από την Κρήτη.

Μεταξύ των τελευταίων 2.819 κρατουμένων που απελευθερώθηκαν στις 27 Γενάρη από το Άουσβιτς, υπήρχαν 180 παιδιά, 52 από τα οποία ήταν κάτω των 8 ετών, η τελευταία από τις ομάδες παιδιών που επέζησαν από πειράματα των ναζί.

Η ιστορία του αφανισμού της εβραϊκής κοινότητας των Χανίων διαφέρει από τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις. Στα Χανιά, τα ξημερώματα της 29ης Μάη 1944 ο γερμανικός στρατός συλλαμβάνει τις κρητικές εβραϊκές οικογένειες (270 ή για άλλους 300 ψυχές) της πόλης, αφού τους δίνει λίγο χρόνο να πάρουν ρούχα και τροφή για 8 ημέρες. Ο πληθυσμός των συλληφθέντων κρατείται στις φυλακές της Αγιάς και μετά από 10 μέρες μεταφέρεται μαζί με άλλους κρατούμενους αντιστασιακούς από την Κρήτη και ιταλούς με το πλοίο «Ταναίς». Εκεί θα πεθάνουν όλοι μαζί, καθώς το πλοίο τορπιλίζεται από βρετανικό υποβρύχιο έξω από τη Μήλο. Ελάχιστα μέλη της εβραϊκής κοινότητας διασώθηκαν μέσα από τις λίγες οικογένειες που πρόφτασαν να διαφύγουν από το νησί.

Μέσα από μια εισήγηση θα παρουσιαστούν τόσο βασικά θέματα της ιστορίας του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα, όσο και θεωρητικά θέματα: o θανάτος του πνεύματος και οι μνησικακίες στον αναστοχασμό του Ζαν Αμερύ, η έννοια της γκρίζας ζώνης και η αντίσταση στην προσβολή της μνήμης στο έργο του Πρίμο Λέβι, το μίσος και η αλληλεγγύη μετά την οικουμενική εμπειρία των στρατοπέδων στο έργο του Ίμρε Κέρτεζ.

Θα προβληθούν οι ταινίες:

1) Νύχτα και καταχνιά, (32′) του Alain Resnais, 1955 η πρώτη σημαντική ταινία τεκμηρίωσης για το σύμπαν και την αρχιτεκτονική των στρατοπέδων συγκέντρωσης,

2) Respite, του Harun Farocki, (40′), 2007 “βουβή” ανάλυση για την ανθρώπινη κατάταση πάνω στο μοναδικό κινηματογραφικό υλικό από το Westerbork της Δανίας, lager εργασίας και transit προς στα στρατόπεδα εξόντωσης.