Για το δικαίωμα στο κάπνισμα στις φυλακές

Της Λαμπρινής Θωμά

Πόσο νοιάζεται το κράτος για την υγεία των κρατουμένων; Τι σημαίνει απαγόρευση του καπνίσματος στα κελιά, ακόμη και στην απομόνωση; Μια πινακίδα έξω από την φυλακή που κρατείται ο Ασάνζ και όσες σκέψεις γέννησε, αυθορμήτως.

Είμαστε εκεί για τον Τζούλιαν Ασανζ, όμως οι φυλακές είναι γεμάτες ανθρώπους, ξεχασμένους, καταδικασμένους και, πιθανώς, χωρίς παρηγοριά. Ειδικά ετούτη η φυλακή, η Υψίστης Ασφαλείας της Αυτής Μεγαλειότητος. HMP, Her Majesty’s Prison Belmarsh.

Η πινακίδα «Από αυτό το σημείο και πέρα απαγορεύεται το κάπνισμα» είναι ένα ακόμη στοιχείο της απανθρωπιάς και βαρβαρότητας που είναι η φυλακή. Για εμένα και όποιον άλλον έχει τη στοιχειώδη του ελευθερία – την ελευθερία της κίνησης-, δεκτό να περιοριζόμαστε τοπικά όταν καπνίζουμε. Τι γίνεται όμως όταν η πινακίδα αυτή ορίζει σύνορα καπνιστών – μη καπνιστών σε μία φυλακή; Τι γίνεται όταν σου στερούν το δικαίωμα να κάνεις ένα τσιγάρο, εκεί που, όπως μας μάθανε οι ταινίες, το τσιγάρο γίνεται νόμισμα, μια κούτα μπορεί να σου δώσει δικαίωμα σε τηλέφωνο, σε επαφή, σε τροφή, σε καλύτερες συνθήκες; Τι γίνεται όταν σου στερούν ακόμη και την πιο μικρή παρηγοριά;

Από το 2015, η Μεγάλη Βρετανία προσπαθεί να επιβάλλει σε όλες τις φυλακές της χώρας τον αντικαπνιστικό νόμο. Δύο από τα τέσσερα επιχειρήματα που επικαλείται – πλην της υγείας των κρατουμένων, για την οποία έχει μεγάλο καϋμό, και της υγείας των δεσμοφυλάκων, που,ε, μάλλον την ενδιαφερει περισσότερο – είναι και «η μείωση του κόστους υγείας» και «η μείωση του κόστους καθαριότητας» των φυλακών. Ναι, αυτό έχει νόημα.

Οι άνθρωποι που φυλακίζονται βασανίζονται πολλαπλώς, ας μη παριστάνουμε ότι υπάρχει τίποτε «σωφρονιστικό» στα κελιά, όπου κι αν αυτά βρίσκονται. Η φυλακή είναι μέτρο της αποτυχίας του συστήματος. Τα είπε ο Johnny Cash καλύτερα από μένα, δε χρειάζεται να το σκαλίζουμε… Από πάνω, οι έγκλειστοι, δικασμένοι και καταδικασμένοι, είναι το πιο ξεχασμένο κομμάτι της κοινωνίας. Οι εποχές που οι πορείες έξω από τις φυλακές, για τα δικαιώματα όλων των κρατουμένων και για καλύτερες συνθήκες στα κολαστήρια, έχουν περάσει προ πολλού- όχι, δεν καταλαβαίνω γιατί.

Η απαγόρευση του καπνίσματος αποτελεί ένα ακόμη βασανιστήριο. Κι εδώ το παραμύθι περί της υγείας των κρατουμένων δε νομίζω ότι το τρώει κανείς. Τέτοιοι πόνοι για τους πολλαπλά αποσυνάγωγους δεν πιάνουν τις κυβερνήσεις. Ειδικά όταν το τσιγάρο στη φυλακή είναι ακόμη πολύ σημαντικό, όταν αποτελεί παρηγορία και στοιχείο ταυτότητας, με κάποιο τρόπο. Το 80% των φυλακισμένων στη Βρετανία είναι καπνιστές, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της χώρας – έναντι λιγότερο του 15% του γενικού πληθυσμού.

Είναι λογικό κι αναμενόμενο, σε μια σειρά βρετανικών φυλακών, οι έγκλειστοι να εξεγερθούν ακριβώς όταν ήρθε η απαγόρευση αυτή. Και τα κάναν όλα ρημαδιό. Στη φυλακή της Αυτής Μεγαλειότητος στο Ερλστοκ (HMP Erlestoke), η εξέγερση του 2016 ήταν καταστροφική. Λιγότερες ζημιές έγιναν στις γυναικείες φυλακές του Ντρέηκ Χωλ (HMP Drake Hall), ενώ στις φυλακές του Χάβεριγκ (HMP Haverigg), το 2018, μία πτέρυγα καταστράφηκε ολοσχερώς, και χρειάστηκαν τέσσερις εβδομάδες να ξαναλειτουργήσει. Τα επίσημα στοιχεία από την κεντρική διοίκηση των φυλακών, δείχνουν ότι η απαγόρευση «προκάλεσε σοβαρά προβλήματα λειτουργίας», όπου επιβλήθηκε – παντού όπου επιβλήθηκε.

Εξέγερση μέσα στη φυλακή, σημαίνει νέες ποινές πάνω στις παλιές ποινές, σε ανθρώπους που καλούνται να ξεχάσουν τι είναι ελευθερία κίνησης για πάντα, επειδή θέλουν να μπορούν να κάνουν ένα τσιγάρο. Η απαγόρευση ισχύει και στην απομόνωση, εκεί που δε βλάπτεις κανέναν άλλον. Και εκεί που η παράνομη ανταλλαγή με διεφθαρμένους δεσμοφύλακες (ξέρω, ξέρω, αυτοί υπάρχουν μόνο στις ταινίες…) μπορεί να κάνει το τσιγάρο ακόμη πιο πολύτιμο νόμισμα.

Θυμάμαι το φίλο μου το Μίνω, να μου λέει ότι, στην Ιθάκη, στο θεραπευτικό πρόγραμμα, μπορεί να σου κόβουν ναρκωτικά, αλκοόλ, το μαύρο, αλλά όχι το τσιγάρο. Το τσιγάρο παραμένει ελεύθερο, διαθέσιμο, το κάπνισμα επιτρέπεται. Όχι στις φυλακές όμως. Όχι στα προγράμματα αποτοξίνωσης των Βρετανικών φυλακών, τουλάχιστον. Και εδώ μπαίνει ένα ακόμη ζήτημα. Όχι μόνον ανθρωπιστικό. Θέμα υγείας, πολύ σημαντικότερο από το τσιγάρο…

Αντί επιλόγου και για το ευχαριστώ, για την ανατροφή και τα μαθήματα, από το «της Φυλακής», της Κατερίνας Ιατροπούλου, όπως μου το θύμισε, προ ημερών, ο φίλος Κώστας…

«Τα ρολόγια σήμαναν το τέλος του έρωτα,

τα αναμορφωτήρια το τέλος της αλητείας,

οι φυλακές το τέλος της ανυπακοής,

ωστόσο που και που ακούγονται ουρλιαχτά,

ιδίως τις νύχτες, μέσα από τους τοίχους».-

"google ad"