Του Γιάννη Τσουκάτου
ΑΝΑΚΑΤΑΛΗΨΗ:
Για την ανακατάληψη σημασία στην παρούσα φάση δεν έχει το πώς, αλλά το γεγονός. Ένα σπουδαίο γεγονός για την πόλη με πολλές προεκτάσεις. Η αλήθεια πάντως είναι ότι η εταιρεία Belvedere είναι σε δύσκολη θέση εδώ και καιρό, αφού σύσσωμη η χανιώτικη κοινωνία (και του Δήμου συμπεριλαμβανομένου) πήρε ξεκάθαρη θέση κατά της ξενοδοχοποίησης του λόφου Καστέλι.
Είχε προηγηθεί η παράνομη σύμβαση του Πολυτεχνείου με την εταιρεία, αφού έγινε ενώ σύμφωνα με το ισχύον Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο προβλέπονται μόνο χρήσεις εκπαίδευσης και όχι τουρισμού. Θεσμικά είναι πολύ δύσκολη η κατασκευή ξενοδοχείου τέτοιας κλίμακας στην περιοχή, αφού πρόθεση του Δήμου μέσα από την αναθεώρηση του ΓΠΣ είναι η ιδιοκτησία του Πολυτεχνείου να μπορεί να δεχτεί μόνο κοινόχρηστες και κοινωφελείς χρήσεις. Ας ελπίσουμε ότι θα εγκριθεί άμεσα από το δημοτικό συμβούλιο η αναθεώρηση του ΓΠΣ για να εξασφαλιστεί η αποτροπή ξενοδοχοποίησης.
Για αυτούς που εξεπλάγησαν με την ανακατάληψη, να πούμε ότι η συνέλευση συμπαράστασης στη Rosa Nera, η οποία δημιουργήθηκε μετά την βίαιη εκκένωσή της και που είχε συσπειρώσει πολίτες που δεν είχαν μόνο αναφορά στην RN αλλά από το ευρύτερο κίνημα των Χανίων, είχε δηλώσει με διάφορους τρόπους την πρόθεσή της να ξαναμπεί στο χώρο.
Τι θέση παίρνουμε εμείς γι αυτό; Θα εξετάσουμε παρακάτω.
ΚΡΑΤΟΣ Ή ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ;
Οι καταληψίες δηλώνουν ότι η πλατεία είναι πλέον ελεύθερη και αυτό είναι γεγονός. Εκεί μπορεί να πάει ο καθένας να κάτσει σε ένα παγκάκι και να απολαύσει τη θέα στο παλιό λιμάνι.
Επίσης γίνεται καθημερινά συνέλευση στην οποία συζητούν για το μέλλον των χώρων ελεύθερων και κλειστών. Δηλώνουν μάλιστα ότι το πραγματικό δίλλημα δεν είναι «κατάληψη ή ξενοδοχοποίηση» αλλά «αυτοδιαχείριση ή ιδιωτικοποίηση».
Σήμερα λοιπόν προκύπτουν κάποια ερωτήματα:
Είναι ο λόφος Καστέλι δημόσιος ελεύθερος χώρος;
Μπορεί να έχει πρόσβαση ο κάθε πολίτης μέσα στο κτίριο;
Μπορεί ένας αυτοοργανωμένος χώρος να υποκαταστήσει το δημόσιο;
Μπορεί αυτό το μοντέλο να υποκαταστήσει τη λειτουργία του Δήμου ή του κράτους;
Προφανώς και για τους αναρχικούς η αυτοοργάνωση και η απόφαση μέσω συνελεύσεων είναι ο κανόνας. Μπορεί όμως αυτό να καθορίσει το μέλλον των κτιρίων;
Μπορεί μια μικρή δυναμική ομάδα πολιτών να καθορίσει την τύχη ενός κτιρίου μέσα από μια κατάληψη;
Μπορεί αυτό να γίνει κανόνας της κοινωνίας σήμερα;
ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΚΑΙ ΙΔΩΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ:
Η αλήθεια είναι ότι οι δημόσιοι χώροι της πόλης έχουν χάσει από καιρό την αξία τους. Χρόνο με το χρόνο όλο και περισσότερο αλλάζουν χρήση και από δημόσιοι μετατρέπονται σε ιδιωτικούς με την ενοικίασή τους από το Δήμο σε επιχειρήσεις εστίασης-αναψυχής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ο Δήμος πριν λίγες μέρες ξήλωσε τα τρία τελευταία παγκάκια από την πλατεία της Σπλάντζιας!
Έχουμε λοιπόν μια επίθεση που γίνεται στο δημόσιο χώρο από την ιδιωτική πρωτοβουλία με στόχο το ατομικό κέρδος, με το Δήμο όχι να παίρνει το μέρος των πολιτών ως όφειλε, αλλά των ιδιωτών.
Σήμερα οι πολίτες δεν έχουν τους απαραίτητους ελεύθερους χώρους πρασίνου για να ξεκουραστούν.
Αλλά αν πάμε και στο επίπεδο των κτιρίων συμβαίνει άλλο τραγικό γεγονός, που συμπληρώνει την εικόνα. Δεκάδες κτίρια του ευρύτερου δημόσιου τομέα καταστρέφονται από την εγκατάλειψη, την αδράνεια, την έλλειψη πόρων και πολιτικής βούλησης για τη επισκευή και επανάχρησή τους.
Στο παλιό κτίριο του ΙΚΑ, της βίλας Σβάρτς και Πολογιώργη, των κτιρίων του παλιού Ψυχιατρείου και άλλων κτιρίων, προστέθηκαν οι ιταλικοί στρατώνες που καταστράφηκαν από πυρκαγιά.
Μένουν άδεια και καταστρέφονται χρόνο με το χρόνο λόγω αχρηστίας, ενώ υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται τους χώρους αυτούς, όπως άστεγοι, άνεργοι, καλλιτεχνικές ομάδες, συλλογικότητες και εργατικά σωματεία. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένας χώρος εντός του Δήμου Χανίων που να διατίθεται δωρεάν. Όλα έχουν μπει στο σύστημα της αγοράς.
Όχι πλέον όλα, θα μου πει κάποιος, ξαναλειτουργεί η κατάληψη και θα έχει δίκιο, αφού έρχεται μια «παράνομη ενέργεια» να λύσει ένα πρόβλημα της κοινωνίας. Γιατί τα κτίρια του Πολυτεχνείου θα είχαν προ πολλού καταρρεύσει εάν δεν είχε γίνει η κατάληψη πριν 16 χρόνια.
Όλες αυτές οι δράσεις, οι πολιτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που φιλοξενήθηκαν δεν θα είχαν γίνει και δεκάδες πρόσφυγες θα είχαν κοιμηθεί στο δρόμο, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις ευθύνες του Δήμου και της κοινωνίας μας.
«ΚΕΝΑ ΚΤΙΡΙΑ»:
Την ίδια λοιπόν στιγμή που στην πόλη συμβαίνουν όλα αυτά, που δεκάδες κτίρια του δημοσίου είναι άδεια και εγκαταλελειμμένα στη φθορά, έρχεται η «Πρωτοβουλία κατά της ξενοδοχοποίησης στο λόφο Καστέλι» και δηλώνει ότι «τα κτίρια πρέπει να παραμείνουν κενά, γιατί αντίθετη προσέγγιση θα εξυπηρετήσει τελικά τα σχέδια όσων προωθούν την ξενοδοχοποίηση και επιδιώκουν πάλι το διχασμό της τοπικής κοινωνίας».
Άλλο ένα κτίριο λοιπόν κενό.
Να θυμίσουμε ότι και το κτίριο του Παπαδόπετρου στο κέντρο της πόλης, πάλι ιδιοκτησίας του Πολυτεχνείου, που είχε καταληφθεί από τους φοιτητές εκκενώθηκε και χρόνια τώρα είναι και αυτό κενό. Όπως έχει εγκαταλειφτεί η Γαλλική Σχολή στη Χαλέπα.
Και εν πάσει περιπτώσει δεν εμποδίζει η κατάληψη τους αρμόδιους φορείς και πρωτίστως το Δήμο να πάρει τις όποιες θεσμικές αποφάσεις για την εξασφάλιση των κοινωφελών χρήσεων μέσω του νέου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, ή τη λήψη αποφάσεων για τι μέλλει γενέσθαι με τις χρήσεις του κτιρίου.
Στην καλύτερη περίπτωση όμως αυτό θα γίνει αφού εγκριθεί το νέο ΓΠΣ, αφού ενοικιαστεί από το Δήμο, αφού εξασφαλιστούν χρηματοδοτήσεις, μελέτες και εγκρίσεις, δηλ. τουλάχιστον σε 3-4 χρόνια. Μέχρι τότε όμως, δεν μπορεί το κτίριο να χρησιμοποιείται;
Και μη μου πείτε ότι ενδιαφέρεται το Πολυτεχνείο για τη συντήρησή του, γιατί το εγκατέλειψε δύο φορές μέχρι τώρα.
Αυτό που δεν καταλαβαίνουμε όμως στην ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας είναι πώς η παραμονή της κατάληψης εξυπηρετεί την ξενοδοχοποίηση.
Εκτός αυτού προκύπτουν και άλλα θέματα, όπως η αναρμοδιότητα παραγωγής θέσεων από το Συντονιστικό της Πρωτοβουλίας, αφού αρμόδια είναι η γενική συνέλευση των μελών της, πολλά από τα οποία υπέγραψαν κατά της ξενοδοχοποίησης αλλά δεν συμφωνούν τα κτίρια της πόλης να είναι κενά.
ΠΡΟΤΑΣΗ:
Δεν μπορεί στο παρόν επίπεδο κοινωνικής συνείδησης και μέσα σε συνθήκες ακραίου νεοφιλελευθερισμού να λειτουργήσει το μοντέλο της αυτοδιαχείρισης σε γενικότερο επίπεδο. Απαιτείται κεντρικός σχεδιασμός.
Χρειάζονται πιο πριν πολλά βήματα, που θα ωριμάσουν τους πολίτες, που θα τους κάνουν από κομπάρσους πρωταγωνιστές. Θα ήταν όμως ενδιαφέρον η κοινωνία να αφήσει ελεύθερο το πεδίο για να δράσουν όσοι πιστεύουν σε αυτή. Με ευρύ και όχι στενό ιδεολογικό πεδίο.
Μια κοινωνία θα πρέπει να είναι ανεκτική σε τέτοιες προσπάθειες, που δίνουν στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα για συζήτηση, προβληματισμό, δημιουργία, αυτενέργεια, αλληλεγγύη. Εξ άλλου γίνονται συνέχεια τέτοια εγχειρήματα στη χώρα και αλλού, που δίνουν ψυχή στα άδεια κτίρια.
Εκτός εάν θέλουμε τη νεολαία μας να εκφράζεται μόνο μέσα από τα κορωνοπάρτι και οι υπόλοιποι να εξαντλούμε την αυστηρότητά μας και το γράμμα του νόμου στο λόφο Καστέλι με την παράνομη κατάληψη, ενώ κάνουμε τα στραβά μάτια στο τι συμβαίνει στις καταλήψεις και τις παρανομίες που συμβαίνουν στην υπόλοιπη πόλη.
Η ιστορία των κτιρίων στο λόφο δείχνει ότι πολλά μπορούν να γίνουν. Αρκεί να δούμε το θέμα ως κοινωνία ψύχραιμα και να το εντάξουμε στη συνολική εικόνα και τις ανάγκες της πόλης που ζούμε.
* Αρχιτέκτονας, Πρώην μέλος του Συντονιστικού της «Πρωτοβουλίας κατά της ξενοδοχοποίησης στο λόφο Καστέλι».